Πριν από μερικά χρόνια, η Ένωση Εφημερίδων Αμερικής διέδωσε μια φράση για να προωθήσει την ανάγνωση στις Ηνωμένες Πολιτείες: «Η ανάγνωση είναι το νέο σέξι πράγμα», διαδίδοντας έτσι την ιδέα ότι πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα και ελκυστική δραστηριότητα. Η ανάγνωση σήμερα φέρεται να πλέει ανάμεσα σε έναν ωκεανό εικόνων και ψηφιακών οθονών, που χαρίζουν έτοιμες πληροφορίες σε ένα κοινό αδρανές, χωρίς διαδραστικότητα και χωρίς συμμετοχή. Τα βιβλία και όλα τα έντυπα μέσα δίνουν πια μια μεγάλη μάχη επιβίωσης.
Δεν ήταν, όμως, πάντοτε έτσι. Κάποτε, η ανάγνωση αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της ζωής των ανθρώπων, τουλάχιστον όσων είχαν την ευκαιρία να μορφωθούν. Όπως υπενθυμίζει η Silvia Hurtado González, καθηγήτρια στο Τμήμα Ισπανικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Valladolid, ο Άγιος Αυγουστίνος περιγράφει στα απομνημονεύματά του, στα τέλη του 4ου αιώνα, τις σκέψεις που του προκάλεσε η εικόνα του Άγιου Αμβρόσιου να διαβάζει σιωπηλά: «Καθώς διάβαζε, τα μάτια του έριξαν μια ματιά στις σελίδες και η καρδιά του έψαξε την αίσθηση, αλλά η φωνή και η γλώσσα του ήταν σιωπηλά. Πολλές φορές τον βλέπαμε να διαβάζει έτσι στον εαυτό του». Η Irene Vallejo σχολιάζει σχετικά: «Ο Αυγουστίνος συνειδητοποιεί ότι αυτός ο αναγνώστης δεν είναι στο πλευρό του, παρά την χωροταξική τους εγγύτητα, αλλά έχει δραπετεύσει σε έναν άλλο, πιο ελεύθερο και πιο ρευστό κόσμο της επιλογής του, ταξιδεύει χωρίς να κινείται και χωρίς να αποκαλύπτει σε κανέναν πού βρίσκεται».
Η… αφελής ξανθιά
Πολλούς αιώνες αργότερα, μια καλοκαιρινή μέρα του 1955, η Eve Arnold, μια διάσημη φωτογράφος της εποχής θα απαθανατίσει την ντίβα Merilyn Monroe να διαβάζει. Δεν ήταν αυτό το θέμα της φωτογράφισης, όμως η φωτογράφος δε μπορούσε να αντισταθεί στη θέα της σταρ που διάβαζε. Αυτές οι φωτογραφίες έδωσαν στην Monroe την ευκαιρία να καταπολεμήσει, σε κάποιο βαθμό, την εικόνα της ως «αφελής ξανθιά».
Σχετικά πρόσφατα, τέλος, ο ιστότοπος γνωριμιών eHarmony κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα προφίλ των χρηστών που ανέφεραν την ανάγνωση ως ένα από τα χόμπι τους ήταν πιο ελκυστικά για το αντίθετο φύλο. Συγκεκριμένα, τα στοιχεία αποκάλυψαν ότι οι άνδρες που ανέφεραν την ανάγνωση ως ένα από τα ενδιαφέροντά τους λάμβαναν 19% περισσότερα μηνύματα, ενώ για τις γυναίκες το ίδιο ποσοστό περιοριζόταν στο 3%. Όλα αυτά τα παραδείγματα χρησιμεύουν για να δείξουν ότι η ανάγνωση είναι πραγματικά μια δραστηριότητα που ασκεί γοητεία στους άλλους και θεωρείται -όσο περίεργο κι αν φαίνεται- σέξι.
«Η αίσθηση που αποπνέει είναι αυτή της απόλυτης συγκέντρωσης και τίποτα δεν είναι πιο σέξι από αυτό»
Σύμφωνα με τη συγγραφέα Jeanette Winterson, το διάβασμα είναι σέξι γιατί «η αίσθηση που αποπνέει είναι αυτή της απόλυτης συγκέντρωσης και τίποτα δεν είναι πιο σέξι από αυτό». Aυτό για το οποίο πραγματικά μιλάει η Winterson είναι η γοητεία της εικόνας ενός οποιουδήποτε αναγνώστη. Από ψυχολογικής πλευράς, ίσως υπάρχει κάποια εξήγηση για τη γοητεία που ασκεί στους ανθρώπους το διάβασμα. Ο Cristian Vázquez προσπαθεί να το αιτιολογήσει λέγοντας: «Αυτό που μας αρέσει σε έναν άνθρωπο που διαβάζει είναι να τον βλέπουμε βυθισμένο σε έναν άγνωστο κόσμο, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με το περιβάλλον γύρω του, έναν κόσμο για τον οποίο μπορούμε να πάρουμε μόνο ελάχιστες πληροφορίες, μέσα από τις εκφράσεις που παίρνει το πρόσωπο του αναγνώστη καθώς διαβάζει. Με άλλα λόγια, το πρόσωπο του αναγνώστη είναι ένα είδος παραθύρου στον κόσμο που δημιουργεί το βιβλίο».
Η Winterson χαρακτηρίζει αυτή τη μυστηριώδη φύση της ανάγνωσης ως την απόλυτη πράξη ιδιωτικότητας και οικειότητας, προσθέτοντας ότι το διάβασμα μας χαρίζει τη δυνατότητα να γίνουμε απρόσιτοι και απροσπέλαστοι. Η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι, τελικά, η ιδανική στιγμή να δώσουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να χαθεί μέσα στα συναισθήματα και τις φαντασιώσεις που πηγάζουν από το διάβασμα. Γιατί, όπως είπε η Emily Dickinson: «Δεν υπάρχει καλύτερο μέσο να ταξιδέψουμε σε μέρη μακρινά από ένα καλό βιβλίο».
