Όταν το τηλέφωνο ήταν είδος πολυτελείας...
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Και είπεν ο Θεός…ου καλόν ειναι τον άνθρωπο μόνο…ποιήσωμεν αυτώ βοηθούν κατ’ αυτόν…
(Γένεση εδάφ. Β’ 18)
Τον κίνδυνο της ανθρώπινης μοναξιάς ως μια σοβαρή απειλή για την παγκόσμια υγεία ανακήρυξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ανακοινώνοντας πως δημιουργεί μια ειδική επιτροπή με σκοπό την καταπολέμηση του προβλήματος. Όπως δήλωσε ο γενικός χειρουργός των ΗΠΑ Βιβέκ Μέρθι, που ηγείται της Επιτροπής, οι επιπτώσεις της μοναξιάς στην υγεία, ειναι ανάλογες με εκείνες του καπνίσματος 15 τσιγάρων ημερησίως, ενώ έχει υπολογιστεί πως είναι πιο επικίνδυνη απ’ την παχυσαρκία και την έλλειψη σωματικής άσκησης.
Πώς όμως φτάσαμε σήμερα, όπου οι τεχνικές δυνατότητες της επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους έχουν ξεπεράσει την φαντασία της προηγούμενης γενιάς να έχουν φέρει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα ανάμεσά τους; Την απομόνωση του ενός απ’ τον άλλο και τελικά την μοναξιά;
Αρχές δεκαετίας του 1950…
Αρχές δεκαετίας του 1950, όταν η εσωτερική μετανάστευση και η αστυφιλία, ορφάνεψαν την επαρχία και οι νέοι έριξαν μαύρη πέτρα πίσω τους, αναζητώντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής, στα εργοστάσια, στα θυρωρεία, στις οικοδομές, στα εστιατόρια… Μπορεί βέβαια να εγκατέλειψαν τα χωριά τους, όμως τα κοινά τους βιώματα τα κουβαλούσαν μαζί τους και η επιθυμία τους να συναντώνται για να αναβιώνουν το παρελθόν τους ήταν μια μεγάλη ανάγκη. Το τηλέφωνο τότε ήταν είδος πολυτελείας ακόμη και για τους μόνιμους κατοίκους μιας πόλης, λόγω έλλειψης υποδομών και οι εσωτερικοί αυτοί μετανάστες για να συναντώνται είχαν ενα στέκι, συνήθως ένα ή και περισσότερα καφενεία στο κέντρο της πόλης, όπου συνέρρεαν μετά την λήξη της βάρδιας τους… Και εκει ξαναζωντάνευε το χωριό…
Αργότερα το τηλέφωνο έγινε προσιτό σχεδόν σε ολους και οι συναντήσεις αυτής της μορφής διασπάστηκαν σε μικρότερες στις γειτονιές ανάμεσα σε δυο τρία άτομα. Μέχρι που… εισέβαλλε η τηλεόραση στην ζωή μας, που καθήλωσε όλους αυτούς τους επαρχιώτες αλλά και τους γηγενείς στους καναπέδες τους. Η εισβολή της τηλεόρασης στα σπίτια της γενιάς των παππούδων μας διέρρηξε και τους τελευταίους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων, εκτός αν ήταν διατεθειμένοι κάποιοι να επισκεφτούν το σπίτι συγχωριανού τους, που είχε τηλεόραση, για να δουν ολοι μαζί ΥΕΝΕΔ με χορούς και τραγούδια απ’ τα χωριά τους που ανέσυραν απ’ την μνήμη τους παλιές θύμησες και βιώματα… μην τολμώντας να ανταλλάξουν μια κουβέντα μεταξύ τους και διαταράξουν την αφοσίωση.
Η φυσικότητα…
Τηλέφωνο και τηλεόραση σίγουρα προσέφεραν υπηρεσίες, στέρησαν όμως απ’ τους ανθρώπους την χαρά μιας φυσικής επικοινωνίας και περιόρισαν τις δυνατότητες να διευρύνουν τον κοινωνικό τους κύκλο, να κάνουν νέους φίλους, νέες γνωριμίες. Κι’ αυτήν την ανάγκη έρχεται να καλύψει η κινητή τηλεφωνία παρέχοντας σε όλους την δυνατότητα να προβάλλουν την προσωπικότητά τους, τα ενδιαφέροντά τους, την κοινωνική τους θέση και να επιδιώκουν ανάλογες γνωριμίες και σχέσεις. Μια τεχνολογική επανάσταση στον χώρο της επικοινωνίας, που παρά τις προσδοκίες όσων είχαν επενδύσει σ’ αυτό το μέσον διαφυγής απ’ την απομόνωση και την μοναξιά, προσδοκίες που η ίδια η τεχνολογία εξέθρεψε, απογοητεύτηκαν με τον πιο δραματικό τρόπο.
Η μοναξιά από την οποία ήθελαν να ξεφύγουν, ορθώθηκε μπροστά τους σε όλο της το μεγαλείο… Κάτι σαν εκδίκηση μιας ανεξέλεγκτης εξέλιξης που τελικά παγίδευσε τον άνθρωπο, σαν τον μαθητευόμενο μάγο, μέσα στα ίδια του τα επιτεύγματα και που η επελαύνουσα τεχνητή νοημοσύνη απειλεί ακόμη και να τον εξοντώσει οπως ο ίδιος ο Μάσκ φοβάται πως μπορεί τελικά να συμβεί, αν η πρόοδος αυτής της μορφής δεν αναχαιτιστεί. Κι’ εδώ, ο καθένας είναι μόνος του εναντίον όλων να αντισταθεί σε μια τέτοιου είδους πρόοδο.
Ορισμός…
Τι ακριβώς ομως είναι αυτή η μοναξιά, που κατά τον ΠΟΥ απειλεί όχι μόνο την ψυχική μας υγεία, αλλά και την φυσική μας υπόσταση; Σαφής ορισμός δεν υπάρχει. Συνήθως την εννοούμε ως ένα δυσάρεστο συναίσθημα από έλλειψη συντροφικότητας ή κοινωνικότητας για να καλύψουμε μια δική μας ανάγκη, ενα δικό μας εσωτερικό κενό. Ένα κενό που θα μας το γεμίσει η παρουσία στην ζωή μας ενός ή περισσότερων ανθρώπων, παρ’ ολο που οι προσωπικές μας εμπειρίες μας έχουν δείξει πως αυτό δεν ειναι και τόσο εφικτό. Για τον απλό λόγο, πως κανείς δεν είναι διατεθειμένος να γίνει συμπλήρωμα κάποιου άλλου, ιδιαίτερα αν αυτός ο άλλος επιθυμεί. Οι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες συγχρωτίζονται με ανάλογους ανθρώπους και το αντίθετο.
Το κενό που μπορει να κουβαλάμε μέσα μας που δημιουργεί πρόβλημα στις σχέσεις μας και είναι η αιτία της μοναξιάς μας, πρέπει να το αναπληρώσουμε μόνοι μας, ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε αντί να αποζητάμε. Για την αυτοβελτίωσή μας και μέσα απ’ αυτήν την δυνατότητα προσφοράς μας στους άλλους που θα μας βοηθήσει να αποφύγουμε τον κίνδυνο κοινωνικής απομόνωσης και μοναξιάς εχουν γραφτεί άπειρα συγγράμματα, γίνονται διαλέξεις, ειδικά σεμινάρια διαλογισμού που μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου.
Σημείο αναφοράς
Και εδω πρέπει να επισημάνουμε πως η αυτοβελτίωση δεν αφορά μόνο στην πνευματική και ψυχολογική πλευρά της ύπαρξής μας αλλά και στην εξωτερική μας εμφάνιση, γιατί η παχυσαρκία, όταν οφείλεται στην αδιαφορία για το σώμα μας αλλά και η έλλειψη περιποίησης, κάνει τους ανθρώπους αντιπαθητικούς και κανένα ηθικό προσόν δεν μπορεί να αναπληρώσει ενα τέτοιο έλλειμμα.
Το δόγμα να αγαπάμε τον εαυτό μας όπως είναι και η απαίτηση να μας αγαπούν και οι άλλοι οπως είμαστε ειναι μια αυτοπαγίδευση που μας οδηγεί στην παραίτηση από κάθε προσπάθεια αυτοβελτίωσης, στην απομόνωση και τελικά στην μοναξιά. Σε μια συντροφιά, σε μια κοινωνική σχέση, πρέπει εμείς να είμαστε το σημείο αναφοράς, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος ακόμη και χωρίς να μιλάμε. Πρέπει να γεμίζουμε το κενό μιας επικοινωνίας, μιας συνάντησης κι όχι κάποιοι άλλοι να γεμίζουν το δικό μας κενό… Δεν πρέπει να είμαστε η μέλισσα που παίρνει την γύρη απ’ το λουλούδι… πρέπει εμείς να είμαστε το λουλούδι που την προσφέρει.
