Ο πόλεμος με τη Ρωσία έχει επιφέρει πολλές αλλαγές στη ζωή στην Ουκρανία, ορισμένες από τις οποίες έχουν και συμβολική χαρακτήρα. Μία από αυτές είναι και η αλλαγή της ημερομηνίας των… Χριστουγέννων. Έτσι, για πρώτη φορά, η Ουκρανία γιόρτασε φέτος τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου, μια αλλαγή ημερομηνίας σε σύγκριση με την 7η Ιανουαρίου – Ημέρα των Χριστουγέννων στο Ιουλιανό ημερολόγιο (Παλαιό) που χρησιμοποιείται ακόμα στη Ρωσία και σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο των παλαιοημερολογιτών. Η κίνηση αυτή αντιπροσωπεύει την τελευταία προσπάθεια της Ουκρανίας να εξαλείψει κάθε επιρροή της Μόσχας.
Ήδη τον περασμένο Ιούλιο, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι είχε εκδώσει νομοσχέδιο για την επίσημη μετακίνηση της Ημέρας των Χριστουγέννων, με στόχο «να εγκαταλείψει τη ρωσική κληρονομιά της επιβολής των εορτασμών των Χριστουγέννων στις 7 Ιανουαρίου», διαβάζουμε σε μια επεξηγηματική δήλωση του διατάγματος στον ιστότοπο του το κοινοβούλιο του Κιέβου.
Υιοθέτηση του δυτικού-Γρηγοριανού ημερολογίου
Η Ουκρανία βρισκόταν εξ αρχής υπό την πνευματική ηγεσία της Μόσχας, αλλά η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία -ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος της- αυτονομήθηκε από τη Μόσχα το 2019 (με τη στήριξη της κεντρικής πολιτικής εξουσίας), μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την υποστήριξη των ρωσόφωνων αυτονομιστών στα ανατολικά της χώρας.
Το Ιουλιανό ημερολόγιο
Σε πολλές χώρες του κόσμου τα Χριστούγεννα γιορτάζονται στις 7 Ιανουαρίου και όχι στις 25 Δεκεμβρίου. Ο λόγος για τη διαφορά ημερομηνιών μεταξύ Ανατολικών και Ορθοδόξων Χριστιανών από τη μια και Καθολικών και Προτεσταντών από την άλλη χρονολογείται από την αρχαία Ρώμη και έχει να κάνει με μια διαφορά στο ημερολόγιο: Καθολικοί και Προτεστάντες χρησιμοποιούν το Γρηγοριανό, ενώ το ημερολόγιο του αργίες των Ορθοδόξων, το λειτουργικό ημερολόγιο είναι ανεξάρτητο από το αστικό και βασίζεται στο αρχαίο Ιουλιανό ημερολόγιο.
Τον πρώτο αιώνα π.Χ. ο αστρονόμος Σωσιγένης της Αλεξάνδρειας ανέπτυξε το Ιουλιανό ημερολόγιο το οποίο το 46 π.Χ. υιοθετήθηκε ως επίσημο ημερολόγιο από τον Ιούλιο Καίσαρα, με την ιδιότητά του ως Pontifex Maximus, δηλαδή ανώτατου ιερέα της Ρώμης που είχε το καθήκον, μεταξύ άλλων, για την επίσημη καταμέτρηση των ετών. Λίγο αργότερα, η Ρώμη θα κυριαρχούσε άμεσα ή έμμεσα σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου και ακόμη και πιο μακριά, επιβάλλοντας μεταξύ άλλων και το δικό της ημερολόγιο.
Όμως οι υπολογισμοί του Σωσιγένη είχαν ένα πρόβλημα: υπερεκτίμησαν τη διάρκεια του ηλιακού έτους κατά 11 λεπτά και λίγα δευτερόλεπτα. Αυτό σήμαινε – και ήταν ήδη γνωστό τότε – ότι κάθε 128 χρόνια το Ιουλιανό ημερολόγιο θα βρισκόταν μια μέρα πίσω από τη θέση του ήλιου. Το 1582, σύμφωνα με αστρονομικές παρατηρήσεις, η άνοιξη είχε ήδη ξεκινήσει όταν το ημερολόγιο εξακολουθούσε να σημαδεύει την 11η Μαρτίου. Αλλά το κύριο πρόβλημα, ωστόσο, δεν ήταν να έχουμε ηλιοστάσια και ισημερίες τις λάθος μέρες, αλλά ότι ο υπολογισμός του Πάσχα ήταν λάθος: οι εορτασμοί δεν γιορτάζονταν πλέον τη σωστή ημέρα.
Το Γρηγοριανό ημερολόγιο
Ο Πάπας Γρηγόριος XIII πήρε λοιπόν την απόφαση να αλλάξει τους κανόνες και επέβαλε το ημερολόγιο που χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα, το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η μεταρρύθμιση του Γρηγορίου ΙΓ’ ήταν αρκετά δραστική. Για να αναπληρώσουμε τις χαμένες μέρες, καθιερώθηκε ότι μετά την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου θα μετακινούμασταν απευθείας στο Σάββατο 15: το ενδιάμεσο δεκαήμερο, κατά μία έννοια, δεν υπήρξε ποτέ. Αυτό όμως δεν έλυσε το πρόβλημα της μέσης διάρκειας του έτους. Για να αποφευχθεί η απώλεια άλλων δέκα ημερών στα επόμενα χίλια χρόνια, διαπιστώθηκε ότι τα έτη που ήταν πολλαπλάσια του εκατό θα ήταν δίσεκτα μόνο εάν ήταν επίσης πολλαπλάσια του 400. Με το νέο ημερολόγιο το ετήσιο σφάλμα μειώθηκε από 11 λεπτά και κάτι σε μόλις 26 δευτερόλεπτα: το Γρηγοριανό ημερολόγιο, επομένως, είναι λάθος κατά μία ημέρα κάθε 3.323 χρόνια.
Στα τέλη του δέκατου έκτου αιώνα, την εποχή του Γρηγορίου XIII, η Ευρώπη ήταν πλέον σταθερά διαιρεμένη μεταξύ Καθολικών, Λουθηρανών και Καλβινιστών, ενώ η Ανατολική Ευρώπη ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου Ορθόδοξη για περισσότερους από πέντε αιώνες. Όσοι δεν ήταν Καθολικοί δεν έβλεπαν ευνοϊκά τις ειδήσεις που έρχονται από τη Ρώμη. Η μεταρρύθμιση υιοθετήθηκε αμέσως από τις καθολικές χώρες και τις υποτελείς τους περιοχές: Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Πολωνία, Βέλγιο, Ολλανδία και μεγάλο μέρος της νότιας Γερμανίας. Οι προτεσταντικές χώρες προσαρμόστηκαν μόνο κατά τη διάρκεια του δέκατου όγδοου αιώνα, όταν οι θρησκευτικοί ανταγωνισμοί είχαν ξεθωριάσει και όταν οι συχνές ανταλλαγές μεταξύ χωρών είχαν κάνει το να υπάρχουν δύο διαφορετικά ημερολόγια πραγματικό πρόβλημα.
Η… ορθόδοξη οδός
Οι ορθόδοξες χώρες παρέμειναν οι μόνες που ακολούθησαν το Ιουλιανό ημερολόγιο. Στη συνέχεια, λόγω του σχίσματος μεταξύ της Ανατολικής και της Καθολικής Εκκλησίας που συνέβη λίγο μετά το έτος 1000, δεν συμφώνησαν να τελέσουν τις ιεροτελεστίες τους με βάση ένα ημερολόγιο που εισήγαγε ο ίδιος ο Πάπας, του οποίου την υπεροχή δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν. Στην Ανατολή, τα Χριστούγεννα συνέχισαν να εορτάζονται 13 ημέρες μετά τη Γρηγοριανή ημερομηνία, δηλαδή στις 7 Ιανουαρίου, όπως εξακολουθεί να συμβαίνει στην Ελλάδα στην περιοχή του Αγίου Όρους, όπου χρησιμοποιείται ακόμη το Ιουλιανό ημερολόγιο.
Στην Ελλάδα, όπως πάντα, τα πράγματα ακολούθησαν την περίπλοκη οδό. Με βασιλικό διάταγμα εισήχθη στην Ελλάδα το Γρηγοριανό ημερολόγιο την 16η Φεβρουαρίου 1923, η οποία ορίστηκε ως 1η Μαρτίου 1923. Μέρος του κλήρου αντέδρασε και έτσι δημιουργήθηκε η γνωστή διαίρεση των παλαιοημερολογιτών.
