Την πρώτη του δημόσια τοποθέτηση έκανε ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας μετά την παραίτησή του το περασμένο καλοκαίρι από την ηγεσία του κόμματος. Ο κ. Τσίπρας μίλησε στο συνέδριο για τη συμπλήρωση 50 ετών από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, που οργανώνει η «Καθημερινή» μαζί με το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το Hellenic Observatory European Institute του LSE και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Αναφέρθηκε στην περίοδο της διακυβέρνησής του, ρωτήθηκε για το Δημοψήφισμα του 2015, για τα λάθη του για όσα είναι ευχαριστημένος για την περίοδο εκείνη και για όσα είναι δυσαρεστημένος. «Ποτέ δεν σκέφτηκα να διαπραγματευτώ την παρουσία μας στην Ευρώπη» είπε ο τέως πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Πρόσθεσε ότι οι χειρισμοί στο θέμα τόσο στην υπόθεση Novartis, όσο και των τηλεοπτικών αδειών ήταν ατυχείς. Είναι η πρώτη φορά που ο κ. Τσίπρας κάνει έναν συνολικό απολογισμό της «πρώτης φοράς Αριστεράς», αναγνωρίζει λάθη και αστοχίες και ξεδιπλώνει ένα συνολικό αφήγημα για την 4ετή διακυβέρνηση της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το Δημοψήφισμα του 2015 -Ποτέ δεν σκέφτηκα να διαπραγματευτώ την παρουσία μας στην Ευρώπη
Η παρέμβασή του ξεκίνησε με την απάντησή του σε μια ερώτηση, από την δημοσιογράφο της Καθημερινής Ξένια Κουναλάκη, για το Δημοψήφισμα του 2015. «Δεν αισθανθήκατε ότι μπορεί να πετάξετε στα σκουπίδια όλα όσα έχει πετύχει η χώρα;», τον ρώτησε η Ξένια Κουναλάκη. Με τον Αλέξη Τσίπρα να λέει μεταξύ άλλων: «Μια στιγμή δεν πέρασε από το μυαλό μου να διαπραγματευτώ την παρουσία της χώρας στην ΕΕ και το ευρώ.
Ηταν μια δραματική στιγμή αλλά ήταν μια στιγμή που ήταν ή κατάληξη μιας μακράς περιόδου ατελέσφορης λιτότητας και αδυναμίας της Ευρώπης να δώσει μια λύση γιατί δεν εμπιστεύονταν το ελληνικό σύστημα. Οταν παρέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ, παρέλαβε άδεια ταμεία. Η εντολή που είχαμε ήταν εντολή διαπραγμάτευσης για βιώσιμη προοπτική εξόδου από τα μνημόνια με την κοινωνία όρθια. Και προσπαθήσαμε να φέρουμε την εντολή εις πέρας. Η Ελλάδα δεν είχε καμία δυνατότητα να αποπληρώσει τα χρέη της αν δεν έπαιρνε νέο δάνειο. Η άλλη επιλογή ήταν χρεοκοπία και έξοδος και για μένα αυτό δεν ήταν επιλογή».
«Δεν το λέγατε όμως», του επισήμανε η δημοσιογράφος.
«Το έλεγα στα διαγγέλματα, το ερώτημα ήταν αν αποδεχόμαστε αυτή τη συμφωνία, όχι για έξοδο από το ευρώ». Και στη συνέχεια έθεσε το πλαίσιο εκείνης της εποχής: «Μια νέα κυβέρνηση και με εμένα και τους περισσότερους, όχι όλους, στο υπουργικό να κατανοούμε ότι η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς νέο δάνειο. Αλλά να δεσμευτούμε σε ένα πλαίσιο χωρίς αιματηρή λιτότητα. Και από την άλλη μια Ευρώπη με επικεφαλής τους δύο αρχηγούς των σημαντικότερων χωρών Μέρκελ και Ολάντ, που κατανοούσαν ότι δεν μπορούσε να υπάρξει διέξοδος χωρίς νέο μνημόνιο αλλά δεν έκαναν ένα βήμα πίσω γιατί δεν είχαν εμπιστοσύνη στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και στη νέα κυβέρνηση και είχαν και κάποιες χώρες που ήταν αρνητικές. Το δημοψήφισμα στο τέλος της ημέρας δραματοποίησε αυτή τη συζήτηση και τις εξελίξεις σε τόσο έντονο βαθμό ώστε να κάνουν και οι δύο πλευρές ένα βήμα πίσω.
Κριτική Τσίπρα σε Βαρουφάκη και υπουργούς του 2015
«Σε εμάς δόθηκε να υιοθετήσουμε μια προοπτική μεταρρυθμίσεων που θα είχαν κόστος αλλά και στην ΕΕ ότι θα δώσει μια δανειακή σύμβαση με προοπτική διεξόδου. Αυτή η διέξοδος ήταν η αναδιάρθρωση του χρέους, αλλιώς δεν μπορούσε να βγει η χώρα στις αγορές. Η προηγούμενη συζήτηση ήταν υποκριτική. Εδώ υποχρέωσαν να μπει το ΔΝΤ στο πρόγραμμα αλλάζοντας το καταστατικό του που απαιτούσε αναδιάρθρωση.
Υπήρχε ένα μνημόνιο και εκεί έπαιξε ρόλο και ο εγκλωβισμός σε πρόσωπα, όχι μόνο ο Βαρουφάκης αλλά και άλλοι στην κυβέρνησή μου. Υπήρχαν πρόσωπα και δυνάμεις που μιλούσαν για την ανάγκη να βγει η χώρα από το ευρώ. Εντέλει αυτό που πετύχαμε ήταν να υπάρχει ένα πρόγραμμα δύσκολο με αρχή μέση και τέλος. Ενα πρόγραμμα που έβαζε μπροστά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αυτός ήταν ο λόγος βεβαίως και το θάρρος που δείξαμε, το πολιτικό κόστος που πήραμε, αλλά αυτός ήταν ο λόγος που μέσα σε τρία χρόνια καταφέραμε η χώρα να έχει μια καθαρή έξοδο από τα Μνημόνια κάτι που δεν κατάφεραν τρεις προηγούμενες κυβερνήσεις».
Για τη σχέση του με τον Παυλόπουλο και αν απείλησε να παραιτηθεί
«Ο ΠτΔ Προκόπης Παυλόπουλος ποτέ δεν απείλησε να παραιτηθεί. Πέραν της θεσμικής μας σχέσης είχαμε μια ανθρώπινη σχέση που είχε καλλιεργηθεί και πριν την επιλογή μου να τον προτείνω για την ανώτατη πολιτειακή θέση, μια σχέση από το 2008. Είχαμε μια φιλική σχέση. Ισχύει ότι από την πρώτη στιγμή του εξήγησα γιατί ήθελα αυτόν για τη θέση του Προέδρου, γιατί εγώ δεν είχα στο μυαλό μου μια ιστορική ρεβάνς αλλά συναίνεση για να βγει η χώρα από την κρίση. Και ότι η στρατηγική μου ήταν η έξοδος από το μνημόνια εντός του ευρώ και της ΕΕ και αυτό ήταν καθαρό».
«Στην υπόθεση Novartis και στις τηλεοπτικές άδειες η διαχείριση που κάναμε ήταν ατυχής»
«Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το Μάτι είναι τα δικά σας τα Τέμπη, η Novartis οι δικές σας παρακολουθήσεις. Εσεις δεν έχετε ενοχές για το κράτος δικαίου θεωρείται ότι ήταν όλα τέλεια;», τον ρώτησε η δημοσιογράφος. «Σίγουρα δεν ήταν όλα τέλεια. Νομίζω ότι καλό είναι να τα δούμε μέσα από τη διάσταση την ιστορική. Εγώ δεν έχω παρά να παραδεχτώ ότι στην υπόθεση Novartis και των τηλεοπτικών αδειών η διαχείριση που κάναμε ήταν ατυχής. Και είμαι απογοητευμένος γιατί οι προθέσεις μας ήταν διαφορετικές. Η Αριστερά κρίνεται πολύ αυστηρά και ορθώς και η δική μου κυβέρνηση κρίθηκε πιο αυστηρά στον δημόσιο λόγο από ότι αυτή του κ. Μητσοτάκη. Εκ του αποτελέσματος η διαχείριση που κάναμε σε αυτές τις δύο περιπτώσεις ήταν ατυχής.
Με τις άδειες καταλήξαμε να έχουμε τα ίδια και χειρότερα. Και χωρίς κανένα κέρδος παρά μόνο με πολιτικό κόστος. Στην υπόθεση Novartis είχαμε ένα τεράστιο σκάνδαλο με την πιθανή εμπλοκή πολιτικών προσώπων που μας οδήγησε σε χειρισμούς που βάλαμε στο ίδιο τσουβάλι ανθρώπους που πιθανότατα είχαν εμπλοκή, με άλλους που σίγουρα δεν είχαν. Νομίζω δεν είναι δόκιμες οι συγκρίσεις που κάνετε. Αν στη δική μου περίοδο υπήρχε τέτοιο ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου δεν θα μπορούσα να σταθώ ή τέτοιο σκάνδαλο όπως αυτό των υποκλοπών. Είδατε τι έγινε στην Πορτογαλία; Ολα αυτά πρέπει να μας ανησυχήσουν και να μας οδηγήσουν στο να αποκτήσει η δημοκρατία μας αντίβαρα απέναντι στην εκάστοτε πλειοψηφία», είπε ο πρώην πρωθυπουργός, παίρνοντας σαφείς αποστάσεις από τον τότε αρμόδιο υπουργό για τις τηλεοπτικές άδειες, Νίκο Παππά.
Oι σχέσεις με την ΗΠΑ και το φλερτ με τη Ρωσία
«Είναι παρωχημένη η Αριστερά;», ρωτήθηκε στη συνέχεια με την δημοσιογράφο να αναφέρεται στην πορεία του Πολυτεχνείου που καταλήγει στην Αμερικανική Πρεσβεία. «Υπάρχει λόγος και αιτία που η πορεία του Πολυτεχνείου πηγαίνει στην Αμερικανική Πρεσβεία και ο λόγος ήταν ότι οι ΗΠΑ είχαν στηρίξει το Πραξικόπημα. Το νόημα του Πολυτεχνείου βρίσκεται στα μηνύματα που εκπέμπει. Και εγώ υπήρξα διαδηλωτής έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ. Ο αντιαμερικανισμός μου είχε ένα πλαίσιο. Την ίδια στιγμή εμπνεόμουν από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τα κινήματα αντίστασης του ΄60. Ο αντιαμερικανισμός είχε αιτία δεν ήταν αντιρατσιστικός. Η δική μου κυβέρνηση έβαλε ένα τέλος στην άστοχη επέμβαση των άλλων χωρών στο εσωτερικό της χώρας».
«Βέβαια η κυβέρνησή σας αποπειράθηκε φλερτ με τη Ρωσία», ρωτήθηκε από την κυρία Κουναλάκη. «Οι ελληνικές κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης αρχής γενομένης από τον Κων.Καραμανλή με εξαίρεση τον Μητσοτάκη είχαν σαν αρχή την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Εμείς δεν πρωτοτυπήσαμε».
Για το αν μιμήθηκε τον Ανδρέα Παπανδρέου
«Εγώ μεγάλωσα σε μια οικογένεια που είχε τα εξής στοιχεία. Ο πατέρας μου ήταν μέλος του ΠΑΣΟΚ και υποστηρικτής του Παπανδρέου και η μητέρα μου ψηφοφόρος του. Τα αδέλφια μου όμως ήταν οργανωμένα στην ΚΝΕ. Εγώ το ’81 γύρισα σπίτι από την Αρτα που είχαμε πάει για να ψηφίσουν οι γονείς μου και περίμενα να δω τα αδέλφια μου να πανηγυρίζουν και είδα τα πρόσωπά τους κατηφή. Ηταν μια αντίφαση. Παρόλο που ο Αν. Παπανδρέου είχε αυτή τη διεγερτική ικανότητα εγώ αποφάσισα να ενταχθώ στην κομμουνιστική αριστερά, σε μια περίπτωση που ήταν η περίοδος της πτώσης του υπαρκτού. Αλλά δεν μετανιώνω γιατί αυτό που με οδήγησε εκεί ήταν το όραμα, το όνειρο ότι μπορείς να αλλάξει τον κόσμο μέσα από την κίνηση της ιστορίας.
Δεν ήμουν οπαδός του Παπανδρέου ποτέ. Ακούω τις ανοησίες που λέγονται ότι τον μιμήθηκα ίσως γιατί το κύμα του 2015 είχε κοινά στοιχεία με το κύμα του 1981. Προσπερνώ τις ανοησίες (σσ για τα περί μίμησης της φωνής) και η ουσία είναι ότι ο Παπανδρέου υπήρξε μια εμβληματική μορφή γιατί ολοκλήρωσε την Μεταπολίτευση. Δημιούργησε τις προϋποθέσεις να ενταχθεί στον κοινωνικό ιστό το 1/3 του πληθυσμού που μετά την μετεμφυλιακή περίοδο ήταν εκτός κοινωνικής ζωής. Αναγνώρισε την εθνική αντίσταση, έκαψε τους φακέλους, έδωσε ορατότητα σε ένα τμήμα του πληθυσμού και ταυτόχρονα προχώρησε μεγάλες κοινωνικές αλλαγές. Ομως, άνθρωπος που μπήκε να χτυπήσει το κατεστημένο βγήκε και εκείνος ως κατεστημένο. Μιλάω για την εποχή των σκανδάλων… Αν δεν υπήρχε ο Κων. Μητσοτάκης με εκδικητική στάση ίσως ήταν διαφορετικό το αφήγημα για τον Ανδρέα Παπανδρέου με την σύμπραξη της Αριστεράς και αυτή είναι μια ευθύνη της Αριστεράς.
Για όσα τον απογοήτευσαν -«Δώσαμε μια εικόνα αντίθετη από αυτό που επιδιώκαμε»
«Για ποια πράγματα θα θέλατε να μας πείτε ότι δεν είστε ευχαριστημένος και προσωπικά και σε εθνικό επίπεδο;», ρωτήθηκε. «Για τη χώρα, δεν είμαι ευχαριστημένος γιατί μετά από 50 χρόνια ομαλής πορείας σταθερότητας ευκαιριών που έδωσε η αποκατάσταση της δημοκρατίας τα νέα παιδιά φεύγουν από τη χώρα με όρους της δεκαετίας του ’60. Υπάρχει μια ρωγμή και από ένα σημείο και μετά είναι εμφανές ότι οι νέες γενιές δεν θα ζήσουν καλύτερα, αλλά χειρότερα και αυτό είναι μεγάλη πληγή. Προσωπικά τα πράγματα για τα οποία είμαι απογοητευμένος νομίζω σας τα είπα, είναι πρώτον ότι παρά τις προθέσεις μας, από λάθη και παραλείψεις δώσαμε μια εικόνα αντίθετη από αυτό που επιδιώκαμε. Είμαι απογοητευμένος γιατί ενώ πετύχαμε πολλά, φερθήκαμε ενοχικά, ήταν αυτό που εσείς κατακρίνατε ως μεγάλη κωλοτούμπα δηλαδή η χώρα να παραμείνει στην ΕΕ με διέξοδο ορατή, με αναδιάρθρωση και χωρίς επιτροπεία. Αν δεν υπήρχε η ευφυής ιδέα του περιβόητου μαξιλαριού δεν θα ήταν δυνατό.
Δεύτερον γιατί δεν καταφέραμε να προχωρήσουμε σε ένα διαζύγιο, έναν βελούδινο χωρισμό στο θέμα της Εκκλησίας και του Κράτους παρά τη συμφωνία που είχαμε με τον Ιερώνυμο. Τρίτον είμαι απογοητευμένος που διαχειριστήκαμε ενοχικά την επιτυχία και γιατί στρώσαμε το τραπέζι και απόλαυσαν άλλοι τους καρπούς».
Για τη σύμπραξη με τους ΑΝΕΛ και τον Στ. Θεοδωράκη
Οταν ρωτήθηκε για τη σύμπραξη του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ ο Αλέξης Τσίπρας απάντησε ότι «κάθε φορά κάνεις επιλογές στη βάση των δυνατοτήτων που υπάρχουν. 149 βουλευτές είχαμε. Δεν είχαν αποκατασταθεί οι όροι εμπιστοσύνης με το Ποτάμι στην αρχή. Το 2018 επέλεξε ο ίδιος ο κ. Θεοδωράκης να μην μπει στην κυβέρνηση».
Τα θετικά
Κλείνοντας αναφέρθηκε σε εκείνα που θεωρεί θετικά. «Είμαι ευτυχής γιατί η χώρα παρά τις δυσκολίες παραμένει συνώνυμο της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας παρά το ότι πολλές φορές τα έχουμε κάνει θάλασσα. Για μένα το πρώτο είναι η έξοδος από τα Μνημόνια, η αναδιάρθρωση του χρέους, η ανάκτηση της διεθνούς αξιοπιστίας, η δυνατότητα να σταθεί στις αγορές. Το δεύτερο είναι για τη συμφωνία των Πρεσπών, μια συμφωνία που την πετύχαμε κόντρα στο ρεύμα και κόντρα στις κυρίαρχες γραμμές, όπως ο σημερινός πρωθυπουργός που τότε πορεύτηκαν με ακραίες γραμμές. θεωρώ ότι ήταν μια κορυφαία στιγμή και κυρίως γιατί συγκρουστήκαμε με τον λαϊκισμό. Και το τρίτο που μπορώ να δηλώνω περήφανος ότι παρά τις δύσκολες στιγμές η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν η εντιμότερη της Μεταπολίτευσης σε ότι αφορά τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος».
Και ένα μήνυμα στον Κασσελάκη
Στρεφόμενος εμμέσως προς το κόμμα του και τον Στέφανο Κασσελάκη, ο κ. Τσίπρας είπε ότι «η αδυναμία του προοδευτικού χώρου και η αδυναμία της αντιπολίτευσης να παίξει το ρόλο της μέσα στη βουλή» θα φουντώσει ένα «κύμα αντιπολιτικής», δηλαδή αν «δεν καταφέρουν οι προοδευτικές δυνάμεις να γίνουν από μέρος του προβλήματος, μέρος της λύσης». «Η αριστερά έχει τις δικές της ευθύνες όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη» υποστήριξε, για να συμπληρώσει πως «η Αριστερά οφείλει να αναστοχαστεί, γιατί οι αξίες που υπερασπίζεται, είναι κατά την άποψή μου διαχρονικές».
Για τη Μεταπολίτευση
Ο Αλέξης Τσίπρας διευκρίνισε ότι ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του διευθυντή της «Καθημερινής», Αλέξη Παπαχελά, να συμμετάσχει στο συνέδριο όχι τώρα αλλά εξι μήνες νωρίτερα. «Δεν περίμενα βέβαια έξι μήνες πριν ότι θα ήταν η πρώτη φορά μετά την παραίτησή μου που θα είχα μια δημόσια παρουσία στα πολιτικά πράγματα του τόπου. Ανταποκρίθηκα, γιατί θεωρώ ότι είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία αυτή η ενδοσκόπηση και η ανασκόπηση στα 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και νομίζω ότι ο καθένας που ήρθε σε αυτό το βήμα είχε κάτι να προσθέσει σε αυτή τη συζήτηση, η οποία θα διαρκέσει όλη τη χρονιά και πιστεύω θα μας κάνει σοφότερους».
Μεταξύ άλλων, ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε στις πρώιμες μνήμες του από την περίοδο της Μεταπολίτευσης. «Γεννήθηκα τέσσερις ημέρες μετά τη Μεταπολίτευση, συνεπώς δεν μπορώ να έχω μνήμες από εκείνα τα πρώτα χρόνια της επισφάλειας. Έχω θύμησες και μνήμες από το ’80 και μετά. Βεβαίως το ωστικό κύμα της Μεταπολίτευσης ήταν τόσο ισχυρό που κράτησε για πολλά χρόνια. Θυμάμαι ως παιδάκι την προσμονή των πολύ μεγάλων αλλαγών που έφερε αυτή η δεκαετία. Θυμάμαι το βράδυ των εκλογών του 1981 και την πανηγυρική ατμόσφαιρα», περιέγραψε, διαπιστώνοντας ότι η πολιτική είχε μπει σε κάθε σπίτι και σε κάθε συνείδηση εκείνη την εποχή.
Τα λάθη της Αριστεράς
Σήμερα πια, «μπορώ να αποτιμήσω ότι η στιγμή της Μεταπολίτευσης ήταν μια μεγάλη ιστορική τομή», ανέφερε. «Ενα κομμάτι της Αριστεράς εκείνη την εποχή είχε άδικο λέγοντας ότι ήταν “απλά μια αλλαγή νατοϊκής φρουράς”. Ήταν μια στιγμή ουσιαστικής μετάβασης σε μια δημοκρατία κανονικότητας, που εν μέρει εκπλήρωσε το αίτημα της προδικτατορικής περιόδου για μια κοινοβουλευτική δημοκρατία που θα λειτουργεί πέρα και έξω από τις παρεμβάσεις εξωτερικών ή εσωτερικών δυνάμεων» προσέθεσε. Η στιγμή αυτή θεμελιώθηκε στο πλαίσιο δύο «καταστατικών τραυμάτων»: της τραγωδίας στην Κύπρο και της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Αυτά τα 50 χρόνια υπήρξαν σημαντικές χαμένες ευκαιρίες, επισήμανε ο κ. Τσίπρας, αναφερόμενος ειδικότερα στην οικονομία και στη λειτουργία των θεσμών και του Κράτους Δικαίου. Δεν πετύχαμε ένα ουσιαστικό αναπτυξιακό άλμα αυτά τα 50 χρόνια, η χώρα οδηγήθηκε σε μια πρωτοφανή κρίση χρεοκοπίας και πρέπει να αναζητήσουμε τις αιτίες αυτής.
«Πολλοί είπαν ότι οδηγηθήκαμε στην κρίση εξαιτίας της αποτυχίας της Μεταπολίτευσης. Εγώ θα πω ότι οδηγηθήκαμε λόγω της προδοσίας των αξιών της Μεταπολίτευσης». ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έχουν ίσες ευθύνες, γιατί πρόδωσαν τις δικές τους ιδεολογικές αρχές, εξήγησε, επειδή μετατράπηκαν σε κόμματα δίχως συνεκτική ιδεολογία. «Η χώρα σταμάτησε να παράγει και σταμάτησε να φορολογεί», ενώ ταυτόχρονα και η ΝΔ οδηγήθηκε, μέσα από τον δικομματισμό της περιόδου, στο να αναθεωρήσει μια βασική αρχή της ταυτότητάς της που ήταν η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση. Παράλληλα, και η Αριστερά παραγνώρισε τους κινδύνους της οικονομίας, αναγνώρισε ο πρώην πρωθυπουργός. «Αφεθήκαμε στο αφήγημα της δήθεν θωρακισμένης οικονομίας».