Το μοιραίο ναυάγιο του ναρκαλιευτικού «Σπερχειός», που στοίχισε τη ζωή σε 98 ανθρώπους, εντόπισε η ομάδα υποβρυχίων ερευνών «Planet Blue» σε βάθος 153 μέτρων βορειοανατολικά της Ύδρας. Το ναυάγιο είχε προκύψει στις 2 Μαΐου του 1945, Μεγάλη Τετάρτη, όταν το «Σπερχειός» απέπλευσε από τον Πειραιά με προορισμό τα νησιά του Αιγαίου Σύρο, Σάμο, Χίο & Λέσβο, στις 17:00. Το ναρκαλιευτικό – λόγω έλλειψης επιβατηγών πλοίων – χρησιμοποιήθηκε για την εξυπηρέτηση των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών μεταφέροντας στρατιωτικό προσωπικό καθώς και ιδιώτες που μετέβησαν στις ιδιαίτερες πατρίδες για να γιορτάσουν το Πάσχα με τις οικογένειές τους. Μετά από τρίωρο ταξίδι, μόλις είχε βραδιάσει, άρχισε να βρέχει και οι επιβάτες που δεν ήταν σε στεγασμένους χώρους άρχισαν να μετακινούνται αριστερά, παρά τις συστάσεις του πληρώματος. Όταν ο κυβερνήτης αντιλήφθηκε ότι ο πηδαλιούχος είχε πάρει επικίνδυνη ρότα φέρνοντας το πλοίο κοντά σε ένα θαλάσσιο ναρκοπέδιο, προσπαθώντας να αποφύγει τον θανάσιμο κίνδυνο έστριψε το πηδάλιο προς τα δεξιά με αποτέλεσμα το πλοίο να ανατραπεί και να βυθιστεί με την πλώρη στη θάλασα.
«Το ναυάγιο βρίσκεται στο βυθό με κλήση 2 μοιρών αριστερά και σε βάθος 153 μέτρων βορειοανατολικά της Ύδρας σε διεθνή χωρικά ύδατα. Στην πλώρη διακρίνεται η βάση πυροβόλου 20mm που έφερε το πλοίο προ της μετατροπής του από ναρκαλιευτικό σε βοηθητικό στόλου. Η αριστερή αγκυροκαδένα απουσιάζει ενώ αντίθετα η δεξιά βρίσκεται στη θέση της. Εντοπίστηκε μικρό κάθετο ρήγμα στην αριστερή πλευρά. Διακρίνονται εγκάρσιοι και διαμήκεις νομείς, που φέρουν τρύπες καρφώματος της λαμαρίνας. Στην κάτω πλευρά της πρύμνης ένα δίχτυ ανεμότρατας έχει καλύψει το πηδάλιο και την προπέλα. Στην αριστερή πλευρά των υπερκατασκευών διακρίνεται η μοναδική ανοιχτή πόρτα του ναυαγίου στο μεσοστέγο (περί το μέσον του πλοίου). Τα συντρίμμια στο κατάστρωμα και οι στρεβλώσεις βοηθητικών υποστυλώσεων στις υπερκατασκευές δείχνουν μετακίνηση προς τα αριστερά» αναφέρει σε δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επικεφαλής της ομάδας Κώστας Θωκταρίδης.
Μόνο επτά κατάφεραν να σωθούν
Ήταν η πρώτη μεταπολεμική ελεύθερη επικοινωνία του κέντρου με τα νησιά. Στο πλοίο επέβαιναν 75 επιβάτες με όριο τους 40 αλλά από το Λιμεναρχείο Πειραιά είχαν επιτρέψει την επιβίβαση πολλών περισσοτέρων, σχεδόν στο διπλάσιο, ενώ παράλληλα στο πρυμναίο κατάστρωμα είχε στοιβαχτεί μεγάλος αριθμός αποσκευών, ακόμη και οικοσκευών παρουσιάζοντας μόνιμη αριστερή κλίση στο σκάφος. Το «Σπερχειός» απώλεσε τις συνθήκες ευστάθειάς του, πήρε αριστερή κλίση και ανατράπηκε, ενώ ο ασυρματιστής του πλοίου δεν πρόλαβε να εκπέμψει σήμα κινδύνου. Στην ευρύτερη περιοχή δεν υπήρχαν πλοία και όσοι κατάφεραν να μείνουν στην επιφάνεια κολυμπούσαν επί ώρες χωρίς σωσίβια παλεύοντας να κρατηθούν ζωντανοί. Η εφημερίδα «Ακρόπολις» της εποχής αναφέρει χαρακτηριστικά: «20 ναυαγοί κρατιόντουσαν από ένα βαρέλι για ώρες ώσπου το κρύο και η εξάντληση παρέλυσαν τα χέρια τους … μόνο 7 από αυτούς κατάφεραν τελικά να σωθούν».
Στις 3 τα ξημερώματα ένας από τους ναυαγούς, ο λιμενάρχης Σύρου πλωτάρχης Παν. Νταλιάνης άκουσε τον θόρυβο μηχανής σκάφους που περνούσε από την περιοχή και άρχισε να καλεί σε βοήθεια. Ήταν το πετρελαιοκίνητο «Άγιος Σπυρίδων» που κατευθυνόταν προς τον Πειραιά και ακούγοντας τις φωνές έσπευσε στην περιοχή και περισυνέλεξε 37 ναυαγούς, τους οποίους μετέφερε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά. Όταν το ελληνικό Ναυαρχείο ενημερώθηκε για το ναυάγιο έδωσε εντολή σε ένα αντιτορπιλικό και δύο τορπιλάκατους να μεταβούν στη θαλάσσια περιοχή προκειμένου να διενεργήσουν έρευνες για πιθανή εύρεση και άλλων ναυαγών. Στις 3 Μαΐου και ώρα 16:00 εντοπίστηκε ζωντανή σε βραχώδη ακτή του ακρωτηρίου Ζούρβας μία γυναίκα. Ήταν η Μαρία Ρούση, η οποία κολυμπούσε επί εννέα ώρες μέχρι να καταφέρει να βγει στη στεριά. «Η πρώτη μου προσπάθεια όταν βρέθηκα στη θάλασσα ήταν να απαλλαγώ από τα φορέματά μου» περιέγραψε αργότερα η ίδια. «Ύστερα σημάδεψα το σημείο κατευθύνσεώς μου, τον κάβο Ζούρβα. Στην αρχή άκουγα φωνές απελπισμένες ολόγυρά μου. Μα έσβηναν σιγά σιγά. Ίσκιος πλεούμενου γύρω μου. Με γιγάντωνε η ελπίδα να φθάσω στον κάβο και κράτησα ώρες εννέα πάνω στη θάλασσα. Χρειάστηκαν άλλες έξι ώρες ροβινσωνικής αναμονής στον έρημο κάβο για να περισυλλεγώ».
Έρευνα και δίκη
Ο ακριβής αριθμός και τα στοιχεία των θυμάτων ήταν πολύ δύσκολο να προσδιοριστούν τις πρώτες μέρες γιατί δεν είχαν καταγραφεί επισήμως οι υπεράριθμοι επιβαίνοντες παρά μόνο οι 75 για τους οποίους είχαν εκδοθεί οι σχετικές άδειες. Η έρευνα της ομάδας σε πρωτογενείς πηγές της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, του υπουργείου Τύπου και των βρετανικών αρχείων κατέληξε στα εξής στοιχεία. Οι επιβαίνοντες του «Σπερχειού» μαζί με το πλήρωμα ήταν 136, από τους οποίους επέζησαν 38 ενώ έχασαν τη ζωή τους 98. Για τα αίτια της ναυτικής αυτής τραγωδίας ακολούθησαν ανακρίσεις και παραπέμφθηκαν σε δίκη ο κυβερνήτης του πλοίου, ο διοικητής Ναυτικής Βάσεως Πειραιώς, ο διευθυντής γραφείου κινήσεως του Λιμεναρχείου Πειραιώς, ο αξιωματικός ελέγχου κινήσεως Λιμεναρχείου Πειραιώς και ένας κελευστής του Λ.Σ.
Ο πλοίαρχος Νεόφυτος τότε διοικητής ναυτικών σχολών που απώλεσε στο ναυάγιο την κόρη του και τις δύο ανιψιές του, δήλωσε στο ναυτοδικείο: «Κατά την γνώμη μου το ναυάγιο του «Σπερχειού» δεν οφείλεται σε υπερφόρτωση και ούτε η στρέψη του τιμονιού μπορεί να ανατρέψει το πλοίο για τεχνικούς λόγους. Πιστεύω ότι έγινε πλημμελής επιθεώρηση κατά τον πρόσφατο δεξαμενισμό». Το Ναυτοδικείο Πειραιά καταδίκασε τον κυβερνήτη του πλοίου σε εξάμηνη φυλάκιση με τριετή αναστολή ενώ οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι απαλλάχθηκαν. Η ερευνητική ομάδα αρχικά εντόπισε το βυθισμένο ναρκαλιευτικό από την επιφάνεια της θάλασσας με σόναρ και στη συνέχεια έγινε βιντεοσκόπηση με ROV μη επανδρωμένο υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα. Οι διαστάσεις του ναυαγίου καθώς και η θέση του σε σχέση με τις καταθέσεις της εποχής, ταυτίζονται με την ιστορία του.
Πηγή: protothema.gr