Πώς εξηγείται
Τα τικ ξεκίνησαν όταν η Τζέσικα Χουίτσον ήταν μόλις 12 ετών. Με την πάροδο του χρόνου η κατάστασή της επιδεινώθηκε έως ότου παρουσίασε κρίσεις σε όλο το σώμα και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο. Το τοπικό νοσοκομείο, στο Durham της Αγγλίας, όπου απευθύνθηκε όμως υποστήριξε ότι είχε απλά άγχος και ότι πιθανώς περνούσε πολύ χρόνο παρακολουθώντας βίντεο στο TikTok. Στην πραγματικότητα, η Τζέσικα είχε μια αυτοάνοση νόσο που προκλήθηκε από μια βακτηριακή λοίμωξη από στρεπτόκοκκο. Η πάθηση είναι γνωστή ως Παιδιατρική Αυτοάνοση Νευροψυχιατρική Διαταραχή που ακολουθεί στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις. (σύνδρομο PANDAS). Όταν η μόλυνση που υπέστη εντοπίστηκε και αντιμετωπίστηκε, τα συμπτώματά της άρχισαν τελικά να βελτιώνονται.
Η Τζέσικα Χουίτσον δεν είναι η μόνη που ενώ αντιμετώπιζε πρόβλημα στο όργανο του εγκεφάλου, αυτό θεωρήθηκε ψυχολογικό. Σύμφωνα με τον Economist, πλέον συλλέγονται στοιχεία από την επιστημονική κοινότητα που καταδεικνύουν ότι μια σειρά από λοιμώξεις μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να πυροδοτήσει διαταραχές όπως ιδεοψυχαναγκαστική διαραραχή, τικ, άγχος, κατάθλιψη, ακόμη και ψύχωση. Είναι ολοένα και πιο σαφές ότι οι φλεγμονώδεις διαταραχές και οι παθήσεις που σχετίζονται με τον μεταβολισμό πιθανώς να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις και στην ψυχική υγεία, παρόλο που οι ψυχίατροι σπάνια τις αναζητούν, γεγονός που τονίζει σοβαρές ελλείψεις στον εν λόγω κλάδο.
Πάντως, μια αναθεωρημένη κατανόηση της ψυχιατρικής θα μπορούσε να έχει θεμελιώδεις συνέπειες για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που πάσχουν από ψυχιατρικές νόσους και που επί του παρόντος δεν τις αντιμετωπίζουν σωστά. Για παράδειγμα, πάνω από το 90% των ασθενών με διπολική διαταραχή θα έχουν υποτροπιάζουσες ασθένειες κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Πάνω από το 46% των παιδιών με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ocd) δεν μπορούν να επιτύχουν ύφεση της ασθένειας. Όσον αφορά στους ασθενείς με κατάθλιψη, περίπου το 50-60% βελτιώνονται τελικά μόνο αφού δοκιμάσουν πολλά διαφορετικά φάρμακα. Πολλοί είναι οι επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι μια βαθύτερη κατανόηση του βιολογικού παράγοντα της ψυχικής υγείας θα οδηγήσει σε ακριβέστερες διαγνώσεις και καλύτερα στοχευμένες θεραπείες.
Οι ελλείψεις της «Βίβλου» της ψυχιατρικής στα συγκεκριμένα ζητήματα
Ο τομέας της ψυχιατρικής έχει επικεντρωθεί ιστορικά περισσότερο στην περιγραφή και την ταξινόμηση των συμπτωμάτων, παρά στις υποκείμενες αιτίες. Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM), γνωστό και ως η «Βίβλος» της ψυχιατρικής, εμφανίστηκε το 1952 και περιέχει περιγραφές, συμπτώματα και διαγνωστικά κριτήρια. Από τη μία πλευρά, έχει αποτελέσει «ευαγγέλιο» για τις διαγνώσεις, αλλά από την άλλη, έχει ομαδοποιήσει τους ασθενείς χωρίς καμία λογική των υποκείμενων μηχανισμών που μπορεί να κρύβονται πίσω από μια ασθένεια. Όσον αφορά στην κατάθλιψη και το άγχος για παράδειγμα τα συμπτώματα είναι κοινά σε τόσο μεγάλο βαθμό που ορισμένοι επιστήμονες σύμφωνα με τον Economist, αναρωτιούνται αν αυτά είναι στην πραγματικότητα διαφορετικές παθήσεις. Η σύγχυση σε τέτοιου είδους ζητήματα είναι πιθανόν να συμπαρασύρει και την φαρμακευτική αγωγή που συνιστάται.
Προσπάθειες για την ανακάλυψη βιοδεικτών που συσχετίζονται με ψυχιατρικές παθήσεις
Προσπάθειες για την εύρεση των αιτιών που κρύβονται πίσω από τις παθήσεις ψυχικής υγείας αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές. Το 2013 το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, μια αμερικανική κυβερνητική υπηρεσία, επιχείρησε να απομακρυνθεί από την έρευνα που βασίζεται στις κατηγορίες που βασίζονται στην «Βίβλο» της ψυχιατρικής, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών. Τα χρήματα διοχετεύθηκαν στην έρευνα για τη μελέτη του εγκεφάλου, ελπίζοντας να συνδεθούν άμεσα τα γονίδια με τις συμπεριφορές. Παρόλο που οι νέες έρευνες έλαβαν επιχορήγηση περίπου 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το εγχείρημα απέτυχε καθώς τα περισσότερα από τα γονίδια που εντοπίστηκαν είχαν ελάχιστη σημασία στην έρευνα. Ο Άλεν Φράνσις, καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ντιουκ χαρακτήρισε την αναζήτηση τέτοιων βιοδεικτών «μια συναρπαστική πνευματική περιπέτεια, αλλά μια πλήρη κλινική αποτυχία».
Η επιστροφή της Βιολογίας στο τραπέζι
Παρά τα δεδομένα, ο Economist βλέπει ότι μια αλλαγή στην ψυχιατρική είναι πιθανή καθώς υπάρχει ένα νέο ενδιαφέρον για την εύρεση νευρολογικών βιοδεικτών με ολοένα και πιο εξελιγμένη τεχνολογία. Επιπλέον, σήμερα η επιστήμη κατανοεί σε μεγαλύτερο βαθμό ότι ορισμένες παθήσεις ψυχικής υγείας έχουν στην πραγματικότητα τέτοια ερεθίσματα ή ρίζες που πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ιατρικές καταστάσεις και όχι ως ψυχιατρικές. Σταθμός στην κατανόηση της βιολογικής βάσης της ψυχιατρικής ήταν όταν το 2007, έρευνα του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια έδειξε ότι 100 ασθενείς με ταχέως εξελισσόμενα ψυχιατρικά συμπτώματα ή γνωστικές διαταραχές είχαν στην πραγματικότητα μια αυτοάνοση ασθένεια.
Τα σώματά τους δημιουργούσαν αντισώματα ενάντια σε βασικούς υποδοχείς στα νευρικά κύτταρα γνωστά ως υποδοχείς nmda. Αυτά οδηγούν σε εγκεφαλικό οίδημα και είναι πιθανόν να προκαλέσουν μια σειρά συμπτωμάτων όπως η παράνοια, οι παραισθήσεις και η επιθετικότητα. Η ασθένεια ονομάστηκε «εγκεφαλίτιδα κατά των υποδοχέων nmda». Το πιο σημαντικό από όλα, όμως είναι ότι η ασθένεια σε πολλές περιπτώσεις ήταν ιάσιμη με την αφαίρεση των αντισωμάτων ή με τη χρήση φαρμάκων ανοσοθεραπείας ή στεροειδών.
Φαίνεται πιθανό ότι, σε σπάνιες περιπτώσεις, ακόμη και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να προκληθεί και από αιτίες που συσχετίζονται με το ανοσοποιητικό. Αυτό φαίνεται στο παιδικό σύνδρομο των PANDAS με το οποία διαγνώστηκε η Τζέσικα Χούιτσον το 2021, αλλά μερικές φορές τέτοιου είδους αιτίες απαντώνται και σε ενήλικες. Η Μπελίντα Λίνοξ, επικεφαλής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, πραγματοποίησε τεστ σε χιλιάδες ασθενείς με ψύχωση. Βρήκε αυξημένα ποσοστά αντισωμάτων στα δείγματα αίματος περίπου 6% των ασθενών, στοχεύοντας κυρίως τους υποδοχείς nmda. Λέει ότι παραμένει άγνωστο πώς ένα μόνο σύνολο αντισωμάτων είναι ικανό να παράγει κλινικές εκδηλώσεις που κυμαίνονται από επιληπτικές κρίσεις έως ψύχωση και εγκεφαλίτιδα. Χωρίς να είναι γνωστό γιατί παράγονται αυτά τα αντισώματα η Λίνοξ υποθέτει, ότι αυτά προσκολλώνται στον ιππόκαμπο, κάτι που θα εξηγούσε πώς επηρεάζουν τη μνήμη και οδηγούν σε παραισθήσεις.
Οι διαταραχές στον μεταβολισμό ως κρίσιμος παράγοντας για την ψυχική υγεία
Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη είναι ότι ακόμα και οι διαταραχές στον μεταβολισμό μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ψυχική υγεία. Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο που «διψάει» για ενέργεια και οι αλλαγές που συμβαίνουν στον μεταβολισμό έχουν συνδεθεί με ένα ευρύ φάσμα ασθενειών, όπως η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, η ψύχωση, οι διατροφικές διαταραχές και η κατάθλιψη. Στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ υπάρχει μια κλινική όπου τα ψυχιατρικά νοσήματα των ασθενών αντιμετωπίζονται με αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής, μαζί με τη φαρμακευτική αγωγή. Αυτό που παρατηρείται ενδελεχώς στην εν λόγω κλινική είναι τα πιθανά οφέλη της κετονικής δίαιτας, στην οποία η πρόσληψη υδατανθράκων είναι περιορισμένη. Αυτή η δίαιτα αναγκάζει το σώμα να κάψει λίπος για ενέργεια, δημιουργώντας έτσι χημικές ουσίες γνωστές ως κετόνες που μπορούν να λειτουργήσουν ως πηγή καυσίμου για τον εγκέφαλο όταν η γλυκόζη είναι περιορισμένη.
Νέες υποσχόμενες έρευνες σε εξέλιξη
Ορισμένοι ερευνητές διερευνούν διαφορετικούς τρόπους για τη βελτίωση της διάγνωσης του ΔΕΠΥ, ταξινομώντας τους ασθενείς σε διάφορες υποομάδες, μερικές από τις οποίες μπορεί να ήταν προηγουμένως άγνωστες. Τον Φεβρουάριο του 2024, διαφορετικές ομάδες επιστημόνων ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν βιοδείκτες που θα μπορούσαν να προβλέψουν την άνοια, τον αυτισμό και την ψύχωση. Η εύρεση καλύτερων διαγνωστικών εργαλείων είναι πιθανό να επιταχυνθεί με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Μια εταιρεία, η Cognoa, χρησιμοποιεί ήδη την τεχνητή νοημοσύνη για να διαγνώσει τον αυτισμό στα παιδιά αναλύοντας μοτίβα της συμπεριφοράς τους. Όλες αυτές οι εξελίξεις είναι ελπιδοφόρες αλλά πολλά από τα προβλήματα του κλάδου θα μπορούσαν να επιλυθούν αμβλύνοντας τις διακρίσεις που υπάρχουν σήμερα μεταξύ της νευρολογίας, η οποία μελετά και θεραπεύει φυσικές, δομικές και λειτουργικές διαταραχές του εγκεφάλου, και της ψυχιατρικής, που ασχολείται με ψυχικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές.
Με πληροφορίες από Economist
