Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που στην καθημερινότητα τους χρησιμοποιούν τα ψέματα στις προσωπικές τους σχέσεις και στις επικοινωνίες με τους συναθρώπους τους. Αυτό τους φέρνει σε μια κατάσταση μη αλήθειας με τον εσωτερικό και τον εξωτερικό τους κόσμο. Υπάρχουν τα “αθώα”ψέματα που λέγονται κάποιες στιγμές, αλλά και τα ψέματα, σε μόνιμη βάση. Όμως πόσο αθώα μπορεί να είναι για την εξέλιξη της ζωής των ανθρώπων, και τι προσδοκάνε όσοι τα λένε, μέσα από αυτήν την τακτική. Ο Robert Feldman, PhD, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, μελετά το «λεκτικό δόλο». Ο ίδιος, υποστηρίζει ότι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι ψεύδονται, είναι ότι το ψέμα είναι μια πολύ αποτελεσματική, κοινωνική τακτική.
Οι άνθρωποι συνήθως δεν περιμένουν να ακούσουν ένα ψέμα. Η προσδοκία τους, είναι η αλήθεια, γεγονός που επιτρέπει συχνά στους ανθρώπους που λένε ψέματα να ξεφεύγουν. Από την άλλη, για μερικούς τα ψέματα αποτελούν την ύψιστη προδοσία. Η αφορμή για να αναθεωρήσουν ανθρώπους και καταστάσεις και απαλλαγούν από αυτά μια και καλή. Υπάρχει, βέβαια και μια τρίτη κατηγορία ανθρώπων, η οποία ναι μεν δε θέλει να δέχεται ψέματα, ωστόσο μπορεί οι ίδιοι να τα χρησιμοποιούν όσο και όπως θέλουν. Ανεξάρτητα τι λένε οι επιστήμονες, ο κάθε ένας άνθρωπος, χρειάζεται να “σκύψει” μέσα του και να αναγνωρίσει την αιτία που τον κάνει να λέει ψέματα. Το σίγουρο είναι, ότι όποιος επιθυμεί μια αληθινή ζωή γεμάτη πληρότητα και ελευθερία πνευματική, θα αποτρέψει τον εαυτό του να πει ψέματα. Η αλήθεια μας ελευθερώνει.
Γιατί οι άνθρωποι λένε ψέματα
Οι επιστήμονες δίνουν την απάντηση γιατί οι άνθρωποι λένε ψέματα:
- Για να ελέγξουν και να χειριστούν άλλους ανθρώπους
- Για να αποφύγουν τιμωρία ή αισθήματα ντροπής
- Για να κρατήσουν την ιδιωτικότητα τους
- Για να εντυπωσιάσουν ή να παρουσιάσουν μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού τους
Τα συνηθέστερα ψέματα των σημερινών ανθρώπων είναι:
- Ψέματα σχετικά με τα κίνητρα τους, και τις προθέσεις τους
- Ψέματα για την προσωπική τους ζωή
- Ψέματα για την δουλειά τους ή το κοινωνικό τους στάτους
- Ψέματα πως είναι πολυάσχολοι και δεν έχουν χρόνο
Νέα τυπολογία ψεμάτων
Για να διερευνήσουν περισσότερο την έμφυτη επιθυμία των ανθρώπων να «φτιάχνουν» ψέματα, μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Personality and Individual Differences αναγνώρισε και ερεύνησε μια νέα τυπολογία ψεμάτων. Σύμφωνα με αυτό το νέο σύστημα, υπάρχουν ακριβώς έξι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι ψεύδονται – και καταπώς φαίνεται συγκεκριμένα είδη ψεμάτων τείνουν να χρησιμοποιούνται από συγκεκριμένα είδη ανθρώπων. Αυτή η τυπολογία, που δημιουργήθηκε από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Τμήμα Ψυχολογίας του Sopot στην Πολωνία, κατηγοριοποιεί τα ψέματα με βάση τα οφέλη και τα κίνητρα που κρύβει κάθε ψέμα. Οι ερευνητές αναγνώρισαν τρεις πιθανές επιλογές με βάση τα οφέλη: ψέματα που ωφελούν τον εαυτό, που ωφελούν τους άλλους και ένα τρίτο είδος που ωφελεί και τα δύο μέρη. Όσο για τα κίνητρα, κατηγοριοποίησαν τα ψέματα για την απόκτηση κάποιου οφέλους ή την αποφυγή απωλειών (προστατευτικά ψέματα).
6 βασικοί λόγοι που λένε οι άνθρωποι ψέματα
- Ψέματα που ωφελούν τον εαυτό
Αυτό το είδος χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια απόκτησης κάποιου κέρδους, την επίτευξη ενός θετικού αποτελέσματος για τον εαυτό μας (π.χ. το να βρούμε κάτω χρήματα και να ισχυριστούμε ότι είναι δικά μας).
- Ψέματα που προστατεύουν τον εαυτό
Αυτό το είδος λέγεται, αντιθέτως, για να αποφευχθεί ένα αρνητικό αποτέλεσμα για τον εαυτό (π.χ. ισχυρίζονται πως δεν είναι εκείνοι που έσπασαν το πολύτιμο βάζο).
- Ψέματα που ωφελούν τους άλλους
Αν λέτε τέτοια ψέματα, σημαίνει ότι θέλετε να εξασφαλίσετε ένα θετικό αποτέλεσμα για κάποιον άλλο (π.χ. λένε σε ένα παιδί ότι η ζωγραφιά του είναι ό,τι πιο όμορφο έχουμε δει).
- Ψέματα που προστατεύουν τους άλλους
Εναλλακτικά, άλλα ψέματα λέγονται για να προστατεύσουν κάποιον άλλο από το να πληγωθεί (π.χ. διαβεβαιώνουν τη φίλη τους ότι θα βρει το χαμένο της πορτοφόλι).
- Ψέματα που ωφελούν και τα δύο μέρη
Αυτό το είδος λέγεται να ωφελήσει τόσο τον εαυτό μας, όσο και τους άλλους (π.χ. λένε ένα ψέμα για να προστατεύσουν την ομάδα τους).
- Ψέματα που προστατεύουν και τα δύο μέρη
Τέλος, το 6ο και τελευταίο είδος λέγεται για να αποφύγουν να πληγωθούν τόσο οι ίδιοι , όσο και οι άλλοι (π.χ. ισχυρίζονται ότι ούτε οι ίδιοι, ούτε ο φίλος τους διοργάνωσε εκείνο το πάρτι – αποτυχία).
