Γράφει η Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Μου έχουν κάνει κομπλιμέντα πολλές φορές και πάντοτε με φέρνουν σε δύσκολη θέση, επειδή πάντα έχω την αίσθηση ότι δεν λένε αρκετά.
Μαρκ Τουαίην, Αμερικανός συγγραφέας
Αν δεν έχεις κάτι καλό να πεις… μην λες τίποτα. Με αυτήν την ανατολίτικη σοφία η διάσημη τραγουδίστρια Adel αποστόμωσε έναν ακροατή της που πετάχτηκε μέσα απ’ το κοινό, ενώ παρακολουθούσε μια συναυλία της στο Λας Βέγκας, φωνάζοντας δυνατά, “αυτό το Pride είναι χάλια“. Η τραγουδίστρια, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τον θυμό της και εγκάλεσε τον θεατή, με χαρακτηρισμούς χυδαίους, που μπροστά τους… η αγένειά του έμοιαζε με…φιλοφρόνηση! Και θα μπορούσε ο συγκεκριμένος αυτός θεατής που της έκανε και την τιμή να προσέλθει στην συναυλία της να επιστρέψει τις… συστάσεις της στην ίδια, για την αναντιστοιχία της προτροπής της με την συμπεριφορά της εν τέλει, ωστόσο μπροστά στο γιουχάρισμα που ακολούθησε, δεν αντέδρασε. Η καταξιωμένη κατά τα άλλα καλλιτέχνις, ενώ δεν είχε κάτι καλό να του πει…τον εξευτέλισε μπροστά σε ένα κοινό που την χειροκροτούσε, προφανώς για το θάρρος της.
Παρόλο που οι θεατές επικρότησαν την αντίδρασή της, δεν ξέρουμε πόσο θα κοστίσει στην δημοφιλία της η ανοίκεια αυτή επίθεσή της στον θεατή. Γιατί ‘κακές λέξεις’, όταν βγαίνουν από τα χείλη, προκαλούν περισσότερη βλάβη σε αυτόν που τις εκστομίζει παρά σε εκείνον που απευθύνονται. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο σε καλλιτέχνες που με προσπάθεια έχουν χτίσει λαμπρή καριέρα, όπως η Adel, αλλά και σε πολλούς δικούς μας καλλιτέχνες που προσβάλλουν με αλαζονικό τρόπο ασκούμενους δημοσιογράφους, όπως συνέβη πριν καιρό με γνωστό μας τραγουδιστή στο κέντρο της Αθήνας. Στον κορυφαίο Ρομπερτ ντε Νίρο, πριν λίγο καιρό, εκτός από την αναπόφευκτη απαξίωσή του ως καλλιτέχνη στην συνείδηση πολλών θαυμαστών του που ανήκουν σε συγκεκριμένο πολιτικό χώρο των ΗΠΑ, του κόστισε ένα ειδικό βραβείο ηγεσίας που του είχε απονεμηθεί απ’ την Εθνική Ένωση Ραδιοτηλεοπτικών Φορέων των ΗΠΑ και του αφαιρέθηκε, επειδή αποκάλεσε τον πρώην Πρόεδρο Ντόναλντ Τράμπ ‘κλόουν’.
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου η λογοκρισία σχετικά με τους χαρακτηρισμούς πολιτικών προσώπων που θίγει την αξιοπρέπειά τους κερδίζει συνεχώς έδαφος, στην χώρα μας, λεκτικές επιθέσεις, κυρίως στην πολιτική ζωή, τείνουν να καθιερωθούν, απενοχοποιώντας τες με κάποια λεκτικά τερτίπια. Συχνά, ακούμε πολιτικούς μας να αποκαλούν κάποιον αντίπαλό τους ‘πολιτικό απατεώνα’, ένας όρος που παρόλο που ηχεί ως εξύβριση, δεν εμπίπτει στην δικαιοδοσία της Δικαιοσύνης.
Η προσπάθεια πολλών ανθρώπων να υπερασπιστούν τις απόψεις τους, τις ιδέες τους, τις θέσεις τους, ελλείψει επιχειρημάτων, εξαντλείται πολλές φορές με ισοπεδωτικούς, απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς όπως φασίστας, ρατσιστής, ομοφοβικός αλλά και δεκάδες άλλους παρόμοιούς όρους που χρησιμοποιούμε και εμείς οι απλοί πολίτες στις κοινωνικές μας σχέσεις για να περιγράψουμε κάποιον, όπως ασυνεπής, φυγόπονος, εγωκεντρικός, εγωιστής, ατομιστής, επιθετικός, λέξεις που τις μεταχειριζόμαστε ως ετικέτες και τις προσάπτουμε με μια επιπολαιότητα, ακόμη και στον ίδιο τον συνομιλητή μας ή και τον σύντροφό μας όταν τον έχουμε απέναντί μας. Ωστόσο, δεν αναλογιζόμαστε πόση βλάβη μπορεί να προκαλέσουμε στον άλλο με αυτούς τους χαρακτηρισμούς που ακολουθούν το ρήμα ‘είσαι’.
Για λόγους που ανάγονται στην ψυχοπαθολογία και θα μπορούσαν εύκολα να ξεπεραστούν χωρίς την βοήθεια ψυχολόγου, οι άνθρωποι και κυρίως τα νεαρά ζευγάρια, δυσκολεύονται να εκφράσουν με ‘καλά λόγια’ τα πραγματικά τους αισθήματα για τον σύντροφό τους αλλά και στους φίλους τους, απ’ τον φόβο τους μήπως προσδώσουν σε αυτούς υπεραξία και υποβαθμίσουν έτσι τον εαυτό τους. Μια υπεραξία που μπορεί κάποιος να την χειριστεί και να ασκεί κάποιου είδους εξουσία πάνω τους. Φυσικά, τέτοιος κίνδυνος δεν υπάρχει όταν η αυτοπεποίθησή μας έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό, ικανό να μας προστατεύει. Χωρίς ισχυρή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, οι κοινωνικές και ειδικά οι αισθηματικές μας σχέσεις θα εξαρτώνται πάντα από τις διαθέσεις των άλλων, μετατρέποντάς μας σε ‘θύματα’ τους.
Κι’ όσο αφορά σε αυτό το πολύ σημαντικό κεφάλαιο για την αυτοπεποίθησή μας, στην ζωή μας, πέρα απ’ όλα τα άλλα, τα λόγια είναι εκείνα που την ενισχύουν ή την κλονίζουν, είτε καλά, είτε κακά αντίστοιχα. Αν εμείς δεν είμαστε τόσο τυχεροί ώστε να έχουμε στο στενό μας περιβάλλον ανθρώπους που να μας τη ενισχύουν, τότε δεν πρέπει να παραιτηθούμε απ’ την υποχρέωση απέναντι στον εαυτό μας, να καλλιεργήσουμε την αυτοπεποίθηση, αυτό το ανεκτίμητο ηθικό στοιχείο και να γίνουμε εμείς εκείνοι που θα βοηθήσουμε τους άλλους να ενισχύσουν την δική τους και να κερδίσουμε και εμείς την δική τους αγάπη και εκτίμηση, ως ανταπόδοση για την προσφορά μας, ακόμα κι’ αν αυτά δεν τα έχουμε ανάγκη.
Τα λόγια, ‘τα καλά λόγια’ που δεν κοστίζουν τίποτα, και που η έλλειψή τους στην καθημερινή μας ζωή είναι έντονη και δημιουργεί ανθρώπους απελπιστικά μοναχικούς, έχουν ευεργετική επίδραση στους αποδέκτες τους, ακόμα και στην υπερβολή τους. Όμως αν θέλουμε να αποφύγουμε την παγίδα μιας τέτοιας κοινοτοπίας, είναι καλό να εστιάζουμε σε κάποια ιδιαίτερα χαρίσματα που μπορεί να διαθέτει κάποιος και πρέπει εμείς να επισημάνουμε και να αναδείξουμε, όπως το χρώμα, ο τόνος της φωνής, το βλέμμα, οι κινήσεις, χαρίσματα που όλοι μας άλλωστε μπορεί να διαθέτουμε. Χαρίσματα που μπορούν να εκτοξεύσουν την αυτοπεποίθησή και την αυτοεκτίμησή μας, αρκεί να μας τα επισημάνει κάποιος και αντίστοιχα αν εμείς τα επισημάνουμε και τα αναδείξουμε σε κάποιο άλλο… Μια …διαδικασία που γίνεται μόνο με …λόγια! Με καλά λόγια που θα έχουμε πάντα να πούμε! Για όλους, ακόμη κι’ αν δεν μας ενδιαφέρει κάποια σχέση μαζί τους. Μπορεί τα πολλά λόγια να είναι φτώχεια, τα καλά λόγια όμως ομορφαίνουν και δίνουν νόημα στην ζωή μας. Την δική μας και των άλλων.
