Αυξητική τάση παρουσιάζει, σύμφωνα με σχετικούς πίνακες, η κατανάλωση Xanax στην Ελλάδα με την πανδημία της COVID και ο εγκλεισμός να παίζουν καταλυτικό ρόλο στη χρήση αγχολυτικών. Σε πίνακες που παρουσίασε πρόσφατα το Action24 για τη λήψη Xanax στην Ελλάδα αποτυπώνεται η τάση και ο μέσος όρος μηνιαίων πωλήσεων του φαρμάκου στα φαρμακεία της χώρας.
Συγκεκριμένα, το 2021, ο μέσος όρος μηνιαίων πωλήσεων Xanax καθιερώθηκε ως εξής:
0,25 mg: 40.683
0,5 mg: 199.575
1 mg: 74,742
2 mg: 19.125
Το 2022:
0,25 mg: 33.558
0,5 mg: 204.108
1 mg: 71.842
2 mg: 21.300
Το 2023
0,25 mg: 32.425
0,5 mg: 207.859
1 mg: 73.942
2 mg: 22.025
Τι είναι το Xanax
Το Xanax (προφέρεται “ζάναξ”), σύμφωνα με τον ψυχίατρο – ψυχοθεραπευτή Αριστοτέλη Βαθή, είναι ένα από τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αγχολυτικά (ηρεμιστικά) φάρμακα. Η πιο συχνή χρήση για το XANAX είναι για την αντιμετώπιση του παθολογικού άγχους και των αγχωδών διαταραχών (κρίσεις πανικού, αγοραφοβία, κοινωνική φοβία, τρακ, stage fright, δημόσιες ομιλίες, κα) ή άλλων ψυχοσωματικών συμπτωμάτων άγχους. To ΧΑΝΑΧ (αλπραζολάμη, alprazolam) χρησιμοποιείται συμπληρωματικά στη θεραπεία της κατάθλιψης (δηλαδή σε συνδυασμό με κάποιο αντικαταθλιπτικό, όπως τα SSRI Ladose, Zoloft, κα).
Η χρήση του Xanax συστήνεται ως βραχυχρόνια ή περιστασιακή, για την άμεση αντιμετώπιση του υπερβολικού άγχους (πχ για την αντιμετώπιση μιας πτήσης/αεροπλάνο, για μια παρουσίαση/εξετάσεις, φόβο για κορωνοϊό, κα) ή βοηθητικά για τον ύπνο (για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, αν και δεν είναι υπνωτικό φάρμακο). Το ΧΑΝΑΧ κυκλοφορεί στην Ελλάδα σε τέσσερις διαφορετικές μορφές / δόσεις αλπραζολάμης: των 0,25 mg, των 0,50 mg, του 1 mg και των 2 mg, σε συσκευασίες των 30 δισκίων. Πιο συνήθης είναι η συνταγογράφηση του σκευάσματος των 0,50 mg, ενώ τις λιγότερες πωλήσεις καταγράφει το «βαρύτερο» σκεύασμα των 2 mg. Σημειώνεται ότι το συγκεκριμένο φάρμακο έχει ουσιαστικό μονοπώλιο στη δραστική ουσία της αλπραζολάμης, καθώς τα γενόσημα έχουν αθροιστικά μερίδιο μικρότερο του 1% της αγοράς. Από τα στοιχεία της IQVIA για τις πωλήσεις του στη χώρα μας τα τελευταία 10 χρόνια, προκύπτει αύξηση της κατανάλωσής του στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, αλλά κυρίως ένα άλμα στις πωλήσεις του από την αρχή της πανδημίας, το οποίο διατηρείται έως σήμερα.
Οπως υπογραμμίζει στα «ΝΕΑ» ο ψυχίατρος Δημήτρης Λέννας, δεν πρόκειται για ένα θεραπευτικό φάρμακο, αλλά για συνοδευτικό ιατροφαρμακευτικής αγωγής, κυρίως αντικαταθλιπτικών. Ο ρόλος του, επομένως, δεν είναι να θεραπεύσει τη διαταραχή (άγχος, αϋπνία κ.λπ.) αλλά να βοηθήσει στην αντιμετώπισή της. «Είναι το πιο προσφιλές φάρμακο για τον πανικό και έχει άμεση δράση», επισημαίνει ο ψυχίατρος. «Η πανδημία και ο καταιγισμός αρνητικών ειδήσεων για εκατόμβες θανάτων εκείνη την εποχή συνετέλεσαν σημαντικά στην αύξηση της ζήτησης και της συνταγογράφησης του ΧΑΝΑΧ», εξηγεί ο Μανώλης Κατσαράκης, γενικός γραμματέας του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου.
«Το ΧΑΝΑΧ ζητάται καθημερινά στα φαρμακεία, ενώ είναι αρκετά σύνηθες το φαινόμενο να έρχονται ασθενείς και να το ζητούν χωρίς την απαραίτητη συνταγή γιατρού», λέει στα «ΝΕΑ» ο Μανώλης Κατσαράκης. Το ανώτατο όριο για τη συνταγογράφησή του είναι τρεις μήνες, αφού ανήκει στην κατηγορία των ναρκωτικών και των αντιβιοτικών, η συνταγογράφηση των οποίων γίνεται αποκλειστικά ηλεκτρονικά και η διάθεσή τους ελέγχεται συστηματικά. Εντούτοις, όπως επισημαίνεται σε διεθνείς έρευνες, ένα σημαντικό ποσοστό των χρηστών προμηθεύεται το σκεύασμα από συγγενείς ή φίλους που έχουν συνταγή ή ακόμα και από το dark web.
«Παρ’ τα χάπια σου: Xanax»
Οι αριθμοί μιλούν και λένε ότι το παίρνει ένας στους οκτώ Αμερικανούς. Σε τρία λεπτά είσαι ήρεμος, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα, συνεχίζεις κανονικά, ωστόσο δεν έχεις λύσει κανένα σου πρόβλημα. Απλώς ακολουθείς το αφήγημα που θέλει να διορθώνεις κάτι που χάλασε, αντί να χτίζεις μια αντίσταση του οργανισμού και του εαυτού από την αρχή, κάτι που απαιτεί χρόνο και υπομονή, τα οποία πολλοί σύγχρονοι γιατροί και θεραπευόμενοι δεν διαθέτουν. Στην επιτυχία του Ζάναξ έχουν συντελέσει διάφοροι παράγοντες: η υπερσυνταγογράφησή του, το ότι είναι πάντα διαθέσιμο, το γεγονός ότι το διαφημίζουν όλοι και μιλούν γι’ αυτό όλοι. Οι γιατροί το προτείνουν αμέσως, αντιδρώντας στον συναγερμό που χτυπάει με τη λέξη «άγχος», βοηθώντας στη συγκρότηση μιας πελώριας επιχείρησης.
Το Ζάναξ εμφανίζεται πολύ ψηλά ως απάντηση στην αναζήτηση «Γιατί είμαι τόσο αγχωμένος;», «υπάρχει κάτι που μπορώ να πάρω;» στο Google. Έτσι αρχίζει και το ντοκιμαντέρ. Μιλά για έναν κόσμο που διακατέχεται από ανασφάλεια, ανησυχία και κούραση, μια κοινωνία πιο αγχωμένη από ό,τι συνήθως. Ένα μεγάλο μέρος αυτού του ζητήματος και του εντοπισμού του στις Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να οφείλεται στην αμερικανική νομοθεσία που επιτρέπει τη διαφήμιση φαρμάκων απευθείας στους δυνητικούς καταναλωτές. Στη δεκαετία του 2010, το Ζάναξ ήταν το ναρκωτικό επιλογής για πολλούς ράπερ και influencers μέσα στις διαδικτυακές κοινότητες. Από φαρμακευτικό προϊόν μετατράπηκε σε ναρκωτικό ψυχαγωγίας στα μάτια πολλών.
Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο ντοκιμαντέρ μιλούν διεξοδικά για τις κρίσεις πανικού, το πώς τις βιώνουν, το πώς αισθάνονται και τι τις προκαλεί. Ο εκφοβισμός, η πανδημία και οι περιορισμοί της, το άγχος στο σχολείο και την καριέρα, η γονεϊκότητα, η εμμηνόπαυση είναι κάποιοι από τους επιβαρυντικούς παράγοντες. Το ντοκιμαντέρ εστιάζει επίσης στο ζήτημα του εθισμού που προκαλεί το Ζάναξ. Ο χρήστης εθίζεται πρωτίστως ψυχολογικά, νιώθει σωματική και ψυχική ηρεμία χωρίς να έχει κάνει οτιδήποτε. Το Ζάναξ κάνει όλη τη δουλειά. Οπότε, γιατί όχι στο Ζάναξ; Όπως λένε οι ειδικοί: «Το άγχος προκαλείται από το γεγονός ότι περνάμε πολύ χρόνο χρησιμοποιώντας το κεφάλι μας, όλα συμβαίνουν μέσα σε αυτό. Δεν τρέχουμε μακριά από τις τίγρεις, κάτι που θα ήταν ευκολότερο». Δηλαδή: φοβόμαστε, αλλά δεν το εκτονώνουμε.
Το πρόβλημα εντοπίζεται σε ένα σημείο στην αμυγδαλή, το κέντρο που ρυθμίζει τα συναισθήματα. Όταν αισθάνεται κανείς φόβο ή άγχος, ο εγκέφαλος μεταδίδει ενέργεια στο σώμα, το οποίο στη συνέχεια επιταχύνει. Οι μύες τεντώνονται, οι καρδιακοί παλμοί αυξάνονται, το ίδιο και η εφίδρωση. Στην αρχή αισθανόμαστε υπερκινητικοί και διαυγείς. Παράγουμε αδρεναλίνη που δεν εκτονώνουμε, με αποτέλεσμα την κακή αναπνοή, τη δυσφορία, το αίσθημα του πνιγμού, ενώ οι σφιγμένοι μύες σχεδόν παραλύουν το σώμα. Το «πρόβλημα» με το Ζάναξ είναι ότι η επίδρασή του τελειώνει πολύ γρήγορα. Όσοι το χρησιμοποιούν αυξάνουν τη χρήση του, καταλήγοντας να κάνουν κατάχρηση. Πολλοί φοβούνται ότι μπορεί να είναι η αιτία ορισμένων ασθενειών, όπως η γεροντική άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά δεν υπάρχουν μελέτες που να το αποδεικνύουν. Κανένας όμως δεν αμφισβητεί ότι είναι εθιστικό.
Το ντοκιμαντέρ εξηγεί ότι υπάρχουν κλινικές αποτοξίνωσης από το Ζάναξ, όπως τα κέντρα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά. Μειώνοντας σταδιακά τις δόσεις και με την υποστήριξη των θεραπευτών, καταφέρνει κανείς να βγει από το τούνελ. Τι συμβαίνει όταν το άγχος επιστρέφει και πώς μπορεί να το διαχειριστεί κανείς μέσα στην πίεση του σύγχρονου κόσμου; Οι ειδικοί δεν έχουν καμία αμφιβολία: βρείτε άλλες λύσεις που χαλαρώνουν το σώμα. Φανταστείτε τη ζωή σας αλλιώς, χωρίς φάρμακα, μάθετε να αναπνέετε σωστά, να βγαίνετε έξω, να περνάτε χρόνο στον ήλιο, να κάνετε γιόγκα ή διαλογισμό. Διαλέξτε μια χειρωνακτική εργασία ή μια χειροτεχνία. Όμως το μεγαλύτερο μυστικό είναι να αποφύγει κανείς τη μοναξιά.
