Η ταινία «Αλέξης Ζορμπάς» βασίστηκε στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» το οποίο κυκλοφόρησε το 1946 και αναφέρεται στην πραγματική ζωή ενός φίλου του συγγραφέα, του Γιώργη Ζορμπά, ο οποίος απεβίωσε το 1942 σε ηλικία 75 ετών. Την κινηματογραφική μεταφορά (σενάριο, σκηνοθεσία και παραγωγή) υπέγραψε ο Μιχάλης Κακογιάννης, ενώ η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη έκανε το συρτάκι σήμα κατατεθέν για την ελληνική μουσική παράδοση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πραγματεύεται τη μοιραία συνάντηση ενός θορυβώδη Έλληνα χωρικού, λάτρη της ζωής, και ενός εσωστρεφή διανοούμενου Βρετανού συγγραφέα και τον τρόπο με τον οποίο οι ζωές τους ενώνονται και αλληλεπιδρούν. Η ταινία «Αλέξης Ζορμπάς» («Zorba The Greek») βγήκε στις ελληνικές αίθουσες το 1964 και έσπασε τα ταμεία, ενώ ο δημιουργός της, Μιχάλης Κακογιάννης, χαρακτήρισε την ταινία «αναρχική κωμωδία».
Ο «Αλέξης Ζορμπάς», ένας από τους δημοφιλέστερους λογοτεχνικούς ήρωες, ταυτίστηκε κινηματογραφικά με τον πρωταγωνιστή Άντονι Κουίν, ενώ πραγματικά πολύτιμη ήταν και η συμμετοχή των Κρητικών κομπάρσων. Στο αξιόλογο καστ συμμετείχαν η Ειρήνη Παππά, ο Σωτήρης Μουστάκας, ο Γιώργος Φούντας, η Ελένη Ανουσάκη, ο Γιώργος Βογιατζής, ο Τάκης Εμμανουήλ, η Άννα Κυριακού, ο Τζόρτζ Κοσμάτος, ο Alan Bates, η Lila Kedrova, κλπ… Η ταινία απέσπασε υποψηφιότητες για 7 Όσκαρ κερδίζοντας τελικά 3 βραβεία, μεταξύ των οποίων και «Καλύτερου Γυναικείου Ρόλου Β’» για την Lila Kedrova, ενώ ο Μίκης Θεοδωράκης απέσπασε υποψηφιότητες για βραβείο Grammy και Χρυσή Σφαίρα.
Χανιά: Η παραλία «Σταυρός» που γυρίστηκε ο Ζορμπάς
Η εκπληκτική ταινία έχει ένα ακόμη εκπληκτικότερο τέλος που είναι χαρακτηριστικό στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου. Ο Μπαζίλ (Άλαν Μπέιτς) ο φλεγματικός βρετανός συγγραφέας κάποια στιγμή φεύγει από την Κρήτη. Κάθονται μαζί στην παραλία μαζί με τον Ζορμπά (Άντονι Κουίν) και τρώνε σουβλιστό αρνί. Ο Ζορμπάς προσποιείται ότι διαβάζει το μέλλον στο καύκαλο του αρνιού, λέγοντας ότι βλέπει μεγάλο ταξίδι σε μια μεγάλη πόλη.Τότε ρωτάει ευθέως τον Μπάζιλ πότε σκοπεύει να φύγει κι εκείνος απαντά ότι θα φύγει σε λίγες μέρες. Ο Ζορμπάς εκφράζει τη λύπη του για την επικείμενη αναχώρηση του Μπάζιλ για την Αγγλία και του λέει ότι θα του λείψει η τρέλα του. Ο Μπάζιλ ζητάει από τον Ζορμπά να τον μάθει να χορεύει κι εκείνος του μαθαίνει «συρτάκι». Ο Μπάζιλ γελάει υστερικά με το καταστροφικό αποτέλεσμα. Η ταινία τελειώνει με τους δύο άντρες να χορεύουν με ενθουσιασμό στην παραλία.
Σήμερα
Η παραλία αυτή είναι η παραλία του Σταυρού στα Χανιά. Μια υπέροχη τοποθεσία που βρίσκεται μέσα σε ένα κόλπο και γύρω της υψώνονται λόφοι που την προστατεύουν από τους αέρηδες. Ο Σταυρός απέχει 15 χιλιόμετρα από τα Χανιά και σήμερα δεν θυμίζει σε τίποτε την ερημική εκείνη παραλία που ο Ζορμπάς και ο Μπαζίλ χόρεψαν συρτάκι για τελευταία φορά. Η παραλία έχει οργανωθεί και την προτιμούν πολλές οικογένειες. Αυτό που παραμένει το ίδιο όμως είναι τα απίστευτα γαλαζοπράσινα νερά που πάντα υπήρχαν εκεί και πάντα θα υπάρχουν. Ωστόσο ο βραχώδης όγκος που στέκεται κάθετα απέναντι από την παραλία θυμίζει ότι εκεί γυρίστηκε η ταινία.
