Τοξικοί άνθρωποι: Τι κρύβεται πίσω από την τοξική συμπεριφορά και πώς να την αντιμετωπίσουμε
τοξική συμπεριφορά δεν εμφανίζεται τυχαία. Σύμφωνα με ειδικούς, προέρχεται συχνά από παλιές συναισθηματικές πληγές και άλυτα τραύματα, τα οποία οδηγούν τους ανθρώπους να προβάλλουν τον πόνο τους στους άλλους. Αντί να αντιμετωπίζουν τα συναισθήματά τους, καταφεύγουν σε συμπεριφορές που βλάπτουν τόσο τους ίδιους όσο και το περιβάλλον τους. Ο γιατρός και δημόσιος ομιλητής Mario Alonso Puig εξηγεί ότι η τοξικότητα δεν είναι έμφυτη αλλά μάλλον ένας μηχανισμός επιβίωσης απέναντι σε δύσκολες εμπειρίες. Οι άνθρωποι αυτοί αντί να θεραπεύσουν τον εσωτερικό τους πόνο, τον προβάλλουν στους γύρω τους, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο δυσφορίας.
Η ψυχολόγος Ester López, ειδικευμένη στο παιδικό τραύμα, υποστηρίζει ότι η τοξικότητα δεν είναι ταυτότητα αλλά ένα σύνολο μαθημένων μοτίβων. Αν κάποιος μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον με σεβασμό, αγάπη και υγιή όρια, είναι πιο πιθανό να αναπτύξει ισορροπημένες σχέσεις. Αντίθετα, όταν ένα παιδί βιώνει χειραγώγηση, συναισθηματική κακοποίηση ή εξάρτηση, ενσωματώνει δυσλειτουργικά μοτίβα στις σχέσεις του, αναπαράγοντας ρόλους όπως θύμα, επιτιθέμενος ή σωτήρας. Αυτό που μαθαίνει στο σπίτι, το μεταφέρει αργότερα στις φιλικές, συντροφικές και επαγγελματικές του σχέσεις. Έτσι, οι τοξικές συμπεριφορές συχνά αναπαράγονται ασυνείδητα, μέχρι το άτομο να αποκτήσει επίγνωση του προβλήματος και να επιδιώξει αλλαγή.
Η τοξικότητα δεν σημαίνει κακία, αλλά ανεπίλυτος πόνος. Όπως εξηγεί η López, τα άτομα που εμφανίζουν τοξική συμπεριφορά συχνά υποφέρουν τα ίδια. Παγιδευμένα σε μια σπείρα αρνητικών μοτίβων, συχνά δεν έχουν καν επίγνωση της κατάστασής τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι να τους αλλάξουμε. Όποιος παραμένει σε μια τοξική δυναμική χωρίς να θέτει όρια, μπορεί άθελά του να διατηρεί τον ρόλο του «σωτήρα», γεγονός που τον κρατά εγκλωβισμένο στην ίδια δυσλειτουργική κατάσταση.
Η αλλαγή είναι δυνατή, αλλά μόνο αν το ίδιο το άτομο αποφασίσει να την επιδιώξει. Σύμφωνα με την López, ακόμη και αν προσπαθούμε να βοηθήσουμε, δεν μπορούμε να αλλάξουμε κάποιον που δεν θέλει να αλλάξει. Η καλύτερη στρατηγική είναι να επικεντρωθούμε στη δική μας αυτοβελτίωση.
Αντί να προσπαθούμε να αλλάξουμε τους άλλους, είναι πιο αποτελεσματικό να:
- Θέτουμε όρια και να τα τηρούμε
- Φροντίζουμε τον εαυτό μας συναισθηματικά και ψυχικά
- Αποστασιοποιούμαστε από επιβλαβείς σχέσεις
- Δείχνουμε το παράδειγμα μέσα από τη δική μας ισορροπημένη συμπεριφορά
Όπως τονίζει η θεραπεύτρια, οι άνθρωποι δεν αλλάζουν με λόγια, αλλά με παραδείγματα. Αν μάθουμε να αγαπάμε, να σεβόμαστε και να προστατεύουμε τον εαυτό μας, τότε όχι μόνο θα απομακρυνθούμε από τοξικές σχέσεις, αλλά ίσως και να εμπνεύσουμε τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Αν έχουμε έναν τοξικό άνθρωπο στο περιβάλλον μας, το πρώτο βήμα είναι να αναλύσουμε πώς μας επηρεάζει. Πρέπει να αναγνωρίσουμε αν επιτρέπουμε καταστάσεις που ξεπερνούν τα όριά μας και να θυμόμαστε ότι η ευθύνη της αλλαγής δεν είναι δική μας. Αν η σχέση είναι επιβλαβής και μη βιώσιμη, η αποστασιοποίηση είναι η καλύτερη λύση. Αν όμως το άτομο είναι πρόθυμο να αλλάξει, μπορεί να υπάρξει αμοιβαία ανάπτυξη. Η ουσία είναι να διατηρούμε μια υγιή ισορροπία μεταξύ ενσυναίσθησης και αυτοπροστασίας. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τους άλλους, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε πώς σχετιζόμαστε μαζί τους και πόσο επιτρέπουμε στην τοξικότητά τους να μας επηρεάσει…
