Η διχόνοια στην Ευρώπη και ο ρόλος των ΗΠΑ
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να αντιδράσουν στο ενδεχόμενο να έχει τελειώσει η εποχή της αξιόπιστης προστασίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν είναι σαφές τι συμφώνησαν τα «κύρια ευρωπαϊκά κράτη», συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, στη βιαστικά οργανωμένη συνάντηση στο Παρίσι τη Δευτέρα, 17 Φεβρουαρίου. Ωστόσο, μεμονωμένες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία, έχουν ήδη προχωρήσει σε συγκεκριμένες προτάσεις για την ασφάλεια της Ουκρανίας, οι οποίες ενδέχεται να περιλαμβάνουν ακόμη και την αποστολή στρατευμάτων στο έδαφός της. Αυτή η ασυνήθιστη κινητοποίηση προκλήθηκε από τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου 2025, η οποία ολοκληρώθηκε την προηγούμενη ημέρα. Η διάσκεψη αυτή σηματοδότησε μια εβδομάδα σημαντικών εξελίξεων για την Ευρώπη, επιβεβαιώνοντας ότι δύο ήδη εμφανείς τάσεις στην επιδεινούμενη διατλαντική σχέση έχουν επιταχυνθεί ακόμη περισσότερο. Αυτό που έγινε ξεκάθαρο είναι ο απροκάλυπτος αμερικανικός μονομερισμός όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ακόμη πιο ανησυχητικό ήταν το γεγονός ότι διαφάνηκε η πρόθεση των ΗΠΑ να παρέμβουν στις εσωτερικές πολιτικές διαδικασίες ευρωπαϊκών χωρών, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τις γερμανικές βουλευτικές εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου.
Τίποτα από αυτά δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη. Ωστόσο, η ολομέτωπη επίθεση των απεσταλμένων του Ντόναλντ Τραμπ στην Ευρώπη ήταν σοκαριστική – ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς όλες τις συνέπειες της. Ακόμα πιο εντυπωσιακό ήταν το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντέδρασαν δυναμικά και δημόσια, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά. Μέσα σε λίγες ημέρες, δύο από τους μεγαλύτερους φόβους της Ευρώπης επιβεβαιώθηκαν. Πρώτον, η κυβέρνηση Τραμπ προωθεί την ιδέα μιας συμφωνίας ΗΠΑ-Ρωσίας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Δεύτερον, η Ουάσιγκτον φαίνεται αποφασισμένη να αφήσει την Ουκρανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση εκτός οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης για τη μεταπολεμική ασφάλεια.
Στις 12 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι είχε εκτενή συνομιλία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και ενημέρωσε αργότερα τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι για το περιεχόμενό της. Την ίδια ημέρα, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Πιτ Χέγκσεθ επιβεβαίωσε σε συνέντευξη Τύπου, μετά από συνάντηση των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, ότι θα ξεκινήσουν άμεσα άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών – χωρίς τη συμμετοχή Ευρωπαίων ή Ουκρανών αξιωματούχων. Ο Χέγκσεθ επίσης απέκλεισε το ενδεχόμενο ισχυρών αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας προς την Ουκρανία. Ξεκαθάρισε ότι δεν θα σταλούν Αμερικανοί στρατιώτες σε ειρηνευτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ, ούτε οποιαδήποτε επίθεση εναντίον τους θα θεωρείται επίθεση κατά της συμμαχίας βάσει του Άρθρου 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ.
Δηλώσεις ενότητας, αλλά όχι ομοφωνία
Αμέσως μετά τις δηλώσεις Χέγκσεθ, η ομάδα Weimar+ (Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) εξέδωσε κοινή δήλωση επαναβεβαιώνοντας τη στήριξή τους στην ανεξαρτησία, κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Στις 14 Φεβρουαρίου, οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΕ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συναντήθηκαν με τον Ζελένσκι στο περιθώριο της διάσκεψης και τον διαβεβαίωσαν για τη σταθερή υποστήριξη της ΕΕ. Ωστόσο, αυτές οι δηλώσεις δεν αντικατοπτρίζουν πλήρη ομοφωνία εντός της ΕΕ. Η ομάδα Weimar+ περιλαμβάνει μόνο ορισμένα κράτη-μέλη, δείχνοντας τις συνεχιζόμενες δυσκολίες στην επίτευξη ενιαίας στάσης για ζητήματα ασφάλειας και άμυνας. Αναμενόμενα, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν καταδίκασε τη δήλωση της Weimar+ ως «θλιβερή απόδειξη κακής ηγεσίας από τις Βρυξέλλες».
Die Situation für Europa ist schwierig. Wir begrüßen, dass über Frieden für die Ukraine gesprochen wird. Das heißt aber nicht, dass es einen Diktatfrieden geben darf und die Ukraine akzeptieren muss, was ihr vorgelegt wird. Darüber haben wir uns eng mit @ZelenskyyUa abgestimmt. pic.twitter.com/tX0A2hATlH
— Bundeskanzler Olaf Scholz (@Bundeskanzler) February 17, 2025
Οι φόβοι για την ατζέντα του Τραμπ επιβεβαιώνονται
Σύμφωνα με την έκθεση Project 2025 από αμερικανικά συντηρητικά think tanks, η διοίκηση Τραμπ στοχεύει στη διάσπαση της ευρωπαϊκής ενότητας, αποτρέποντας τη Βρετανία από το να επιστρέψει στην «τροχιά της ΕΕ» και καλλιεργώντας νέες συμμαχίες εντός της Ένωσης, κυρίως με χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Ντ. Βανς, δήλωσε στο Μόναχο ότι η πραγματική απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια δεν είναι η Ρωσία ή η Κίνα, αλλά «το ίδιο το ευρωπαϊκό σύστημα». Τα σχόλιά του εξόργισαν ευρωπαίους αξιωματούχους, ενώ η συνάντησή του με την Άλις Βάιντελ, συμπρόεδρο του ακροδεξιού AfD στη Γερμανία, πυροδότησε κατηγορίες για αμερικανική παρέμβαση στις γερμανικές εκλογές.
Οι εξελίξεις αυτές δείχνουν ότι η Ευρώπη δεν αποτελεί πλέον έναν από τους πυλώνες της νέας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης. Ακόμη χειρότερα, η Ευρώπη δεν φαίνεται να ανήκει σε κανένα μπλοκ ισχύος. Η ευρωπαϊκή ενότητα και η διατλαντική σχέση – οι δύο βασικοί πυλώνες που διασφάλισαν την ασφάλεια, τη δημοκρατία και την ευημερία της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – βρίσκονται σε κίνδυνο. Εάν η Ευρώπη θέλει να επιβιώσει ως γεωπολιτική δύναμη, θα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.
