Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) σημείωσε το καλύτερο εκλογικό του αποτέλεσμα μέχρι σήμερα, προκαλώντας ανησυχία στην Ευρώπη. Διπλασιάζοντας τα ποσοστά του σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, αναμένεται να καταλάβει τη δεύτερη θέση με ποσοστό κοντά στο 20%. Η υποψήφια του AfD για την καγκελαρία, Αλίς Βάιντελ, χαρακτήρισε την επιτυχία «ιστορική» και δήλωσε ότι το κόμμα της θα πιέσει για «λογικές πολιτικές», ενώ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο συνεργασίας με το CDU, κάτι που ο νικητής των εκλογών, Φρίντριχ Μερτς, έχει αποκλείσει. Το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel αναλύει τους λόγους της εκλογικής ανόδου του AfD. Ο Μερτς επέρριψε ευθύνες στην κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς για την ενίσχυση της ακροδεξιάς, ωστόσο το περιοδικό τονίζει ότι η υποστήριξη του AfD δεν οφείλεται αποκλειστικά στην κυβερνητική φθορά. Μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του ταυτίζεται ιδεολογικά με τις ακροδεξιές θέσεις του κόμματος, όπως έδειξε μελέτη του Ιδρύματος Bertelsmann το 2021. Το AfD κατάφερε να διατηρήσει και να διευρύνει τη βάση του, χρησιμοποιώντας αποτελεσματικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το YouTube και άμεσα μηνύματα για την προσέλκυση ψηφοφόρων.
“Ο Μερτς είναι πλέον ο σημαντικότερος άνθρωπος στην Ευρώπη”
Η γενικότερη αβεβαιότητα στη Γερμανία, λόγω των αλλεπάλληλων κρίσεων – πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση και ανησυχία για την οικονομία – συνέβαλε στην άνοδο του AfD. Οι ταχείες κοινωνικές αλλαγές που εισήγαγε η κυβέρνηση Σολτς, όπως οι μεταρρυθμίσεις στη μετανάστευση και την πολιτογράφηση, προκάλεσαν αντιδράσεις σε συντηρητικά στρώματα του πληθυσμού. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Στέφεν Μάου, όσοι αισθάνονται αιφνιδιασμένοι από τις εξελίξεις τείνουν να αναπτύσσουν θυμό για το πολιτικό σύστημα και να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις. Η κυβερνητική συμμαχία Σολτς, που χαρακτηρίστηκε από εσωτερικές διαμάχες, έχασε την εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους των ψηφοφόρων. Οι διαφωνίες μεταξύ των εταίρων για τον προϋπολογισμό και άλλες πολιτικές ενίσχυσαν το αφήγημα του AfD ότι τα κατεστημένα κόμματα είναι ανίκανα να κυβερνήσουν αποτελεσματικά.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, το μεταναστευτικό κυριάρχησε στον δημόσιο διάλογο, ενισχύοντας το AfD. Αρχικά, το CDU επιδίωξε να επικεντρωθεί στην οικονομία, ωστόσο μια σειρά βίαιων επιθέσεων στη χώρα μετέφεραν το ενδιαφέρον στο ζήτημα της εσωτερικής ασφάλειας. Ο Μερτς υιοθέτησε σκληρότερη στάση στο μεταναστευτικό και κατέθεσε σχέδιο πέντε σημείων στη Μπούντεσταγκ, το οποίο εγκρίθηκε με τη στήριξη του AfD, καταρρίπτοντας ένα πολιτικό ταμπού. Σύμφωνα με το Der Spiegel, ένας βασικός λόγος της ανόδου του AfD είναι ότι το κόμμα κατάφερε να εμφανιστεί ως «κανονικό» στα μάτια μεγάλου μέρους των ψηφοφόρων. Παρά τις αμφιλεγόμενες δηλώσεις στελεχών του, όπως του Μπγιορν Χέκε, το κόμμα όρισε ως υποψήφια καγκελάριο τη Βάιντελ, μια γυναίκα με αστικό προφίλ, η οποία συμμετείχε σε τηλεοπτικά ντιμπέιτ με τους ηγέτες των μεγάλων κομμάτων. Αυτή η στρατηγική βοήθησε το AfD να απομακρυνθεί από το στίγμα της άκρας δεξιάς και να κερδίσει νέους υποστηρικτές.