Gaslighting: Πώς να αναγνωρίσεις και να αντιμετωπίσεις τη χειραγώγηση
Ένα από τα πιο επώδυνα συναισθήματα είναι όταν κάποιος αμφισβητεί την πραγματικότητά μας, ενώ γνωρίζει πως έχουμε δίκιο. Όταν μας λέει με ύφος σιγουριάς «δεν θυμάσαι καλά, έγινε έτσι», μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε οργή, αμφιβολία ή ακόμα και σύγχυση. Στην αρχή, μπορεί να αναρωτηθούμε: «Μήπως όντως δεν θυμάμαι σωστά; Μήπως υπερβάλλω;». Ωστόσο, όταν τέτοιες συμπεριφορές επαναλαμβάνονται, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πως κάποιος προσπαθεί να χειραγωγήσει την αντίληψή μας. Αυτή η τακτική έχει ένα όνομα: “gaslighting”.
Το gaslighting είναι μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης, μέσω της οποίας κάποιος επιχειρεί να μας κάνει να αμφισβητήσουμε τη μνήμη, τα συναισθήματα ή την κρίση μας. Προέρχεται από την ταινία «Gaslight» (1944), όπου ένας σύζυγος προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα του ότι τρελαίνεται, απομονώνοντάς την και προκαλώντας τεχνητές διαταραχές στο περιβάλλον της. Το gaslighting δεν είναι απλώς μια συνηθισμένη διαφωνία – είναι μια τακτική που μπορεί να προκαλέσει τεράστια συναισθηματική φθορά, κάνοντας το θύμα να αισθάνεται ανασφαλές, αποπροσανατολισμένο και ανήμπορο. Εμφανίζεται σε κάθε είδους σχέση: ρομαντικές, οικογενειακές, επαγγελματικές ή φιλικές.
Γιατί κάποιος μας κάνει gaslighting;
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν το gaslighting έχουν διάφορα κίνητρα:
- Έλεγχος: Θέλουν να μας κάνουν να εξαρτόμαστε από αυτούς και να αμφισβητούμε τη δική μας κρίση.
- Αποφυγή ευθύνης: Αντί να παραδεχτούν ένα λάθος, προτιμούν να μας πείσουν ότι είμαστε υπερβολικοί ή μπερδεμένοι.
- Ενίσχυση της εξουσίας τους: Νιώθουν ανώτεροι όταν μπορούν να διαμορφώνουν την πραγματικότητα κάποιου άλλου.
Φράσεις gaslighting
Αν κάποιος σας λέει συχνά φράσεις όπως:
- «Έχεις τρελαθεί»
- «Εσύ με έκανες να φερθώ έτσι»
- «Υπερβάλλεις»
- «Αυτό δεν συνέβη ποτέ»
- «Αν νοιαζόσουν για μένα, θα…»
- «Δεν αντέχεις ούτε ένα αστείο»
- «Είσαι υπερβολικά ευαίσθητη» …τότε ίσως αντιμετωπίζετε gaslighting.
Πώς να αντιδράσετε στο gaslighting
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιος προσπαθεί να σας χειραγωγήσει, μπορείτε να απαντήσετε με σαφήνεια και αυτοπεποίθηση:
- «Αυτή δεν είναι η αλήθεια και αρνούμαι να δεχτώ αυτό που λες»
- «Αξίζω σεβασμό και καλύτερη μεταχείριση»
- «Θέλω να περιβάλλομαι από ανθρώπους που είναι ειλικρινείς και με σέβονται»
- «Αντιλαμβάνομαι ότι διαφωνείς, αλλά αυτή είναι η δική μου αλήθεια»
- «Μη μου λες πώς να αισθάνομαι – έτσι αισθάνομαι εγώ»
Επειδή το gaslighting μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην αυτοπεποίθηση και την ψυχική μας υγεία, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε στρατηγικές για την προστασία μας:
- Διατηρήστε οπτική επαφή: Δείξτε αυτοπεποίθηση στη στάση και την επικοινωνία σας.
- Μιλήστε με σαφήνεια: Εκφράστε τα συναισθήματά σας με τεκμηριωμένο και ήρεμο τρόπο.
- Αποφύγετε την υπερβολή: Παραμείνετε στα γεγονότα και μην εμπλέκεστε σε συναισθηματικά φορτισμένες αντιπαραθέσεις.
- Χρησιμοποιήστε το “εγώ” αντί για “εσύ”: Για παράδειγμα, «νιώθω ότι δεν με σέβεσαι» αντί για «δεν με σέβεσαι».
- Καταγράψτε γεγονότα: Αν αμφιβάλλετε για την πραγματικότητα, κρατήστε σημειώσεις για όσα συνέβησαν.
Ένα κοινό στοιχείο του gaslighting είναι η προσπάθεια απομόνωσης του θύματος. Αν νιώθετε ότι έχετε απομακρυνθεί από τους δικούς σας ανθρώπους, θυμηθείτε: αυτό δεν είναι δικό σας λάθος. Περιτριγυριστείτε από υποστηρικτικά άτομα που σας θυμίζουν τι σημαίνει πραγματικός σεβασμός και αληθινή σχέση. Όταν έχετε δίπλα σας ανθρώπους που σας αγαπούν και σας αντιμετωπίζουν με ειλικρίνεια, θα κατανοήσετε την αξία σας και θα πάψετε να αμφιβάλλετε για την πραγματικότητά σας. Το πρώτο βήμα για να ξεφύγετε από έναν gaslighter είναι να εμπιστευτείτε ξανά τον εαυτό σας.
