Τα προβλήματα ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους στη χώρα μας αυξάνονται ανησυχητικά, με τις διαταραχές άγχους και κατάθλιψης να λαμβάνουν διαστάσεις επιδημίας. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα αυτής της κρίσης είναι η αδυναμία των παιδιών να παρακολουθήσουν το σχολείο, οδηγώντας σε ραγδαία αύξηση των αιτημάτων για κατ’ οίκον διδασκαλία. Ωστόσο, η έλλειψη επαρκών υποστηρικτικών δομών δημιουργεί σημαντικές καθυστερήσεις, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τις οικογένειες. Το θέμα του άγχους και της κατάθλιψης στους ανηλίκους απασχόλησε πρόσφατο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων, χρηματοδοτούμενης από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Σύμφωνα με την Κατερίνα Παπανικολάου, Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής στο νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», διεθνώς, το 19% των εφήβων εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ 15-20% βιώνει αγχώδεις διαταραχές.
Στην Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία, μελέτες στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας του ΙΣΝ καταδεικνύουν ότι το 9% των παιδιών εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης και το 13% υποφέρει από γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Η επιβάρυνση της ψυχικής υγείας των παιδιών αντανακλά και τη συνολική επιδείνωση της ψυχικής υγείας του γενικού πληθυσμού. Μάλιστα, πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κατέταξε την Ελλάδα ως τη χώρα με το υψηλότερο ποσοστό κατάθλιψης στην Ευρώπη, με ποσοστό 5,2% του πληθυσμού να πλήττεται από τη διαταραχή.
Εκδηλώσεις άγχους και κατάθλιψης στα παιδιά
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής του ΕΚΠΑ, Γιώργο Γιαννακόπουλο, το άγχος και η κατάθλιψη στα παιδιά εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους. Ένα παιδί με άγχος τείνει να προσκολλάται υπερβολικά στους γονείς του και να ανησυχεί έντονα για καθημερινές δραστηριότητες, όπως οι σχολικές επιδόσεις. Συχνά, το άγχος εκφράζεται και μέσω σωματικών συμπτωμάτων, όπως πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, διαταραχές ύπνου και εφιάλτες. Από την άλλη πλευρά, ένα παιδί με κατάθλιψη παρουσιάζει ευερεθιστότητα, μειωμένη όρεξη, αδιαφορία για δραστηριότητες που παλαιότερα του προκαλούσαν ευχαρίστηση και, σε σοβαρές περιπτώσεις, σκέψεις αυτοκτονίας.
Αύξηση των αιτημάτων για κατ’ οίκον διδασκαλία
Η αδυναμία των παιδιών να παρακολουθήσουν το σχολείο είναι μια σοβαρή ένδειξη ψυχικών διαταραχών. Ο Εμμανουήλ Τσαλαμάνιος, Διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής Παιδιών και Εφήβων του νοσοκομείου «Ασκληπιείο Βούλας», ανέφερε ότι ο αριθμός των εφήβων που ζητούν κατ’ οίκον διδασκαλία λόγω ψυχικών προβλημάτων αυξάνεται διαρκώς. «Φέτος, αναμένεται να φτάσουμε τις 1.000 γνωματεύσεις για κατ’ οίκον διδασκαλία», επεσήμανε, υπογραμμίζοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γονείς, τόσο λόγω των μεγάλων χρόνων αναμονής στα δημόσια παιδοψυχιατρικά τμήματα όσο και εξαιτίας της έλλειψης υποδομών.
Προσεγγίζοντας τη λύση
Ο Βάιος Νταφούλης, Διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής Παιδιών-Εφήβων στο Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης, ανέφερε ότι τα νοσοκομεία δέχονται καθημερινά παιδιά με έντονες φοβίες, αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη. Παράλληλα, η Ψυχολόγος Κατερίνα Αγγελή τόνισε τη σημασία της ενθάρρυνσης των παιδιών να αντιμετωπίσουν το άγχος τους αντί να το αποφεύγουν, ώστε να μπορέσουν να το διαχειριστούν αποτελεσματικά.
Η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο στην έγκαιρη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών. Ο μηχανικός Γιώργος Καρτσόπουλος, περιγράφοντας την εμπειρία της οικογένειάς του με την κόρη του που διαγνώστηκε με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), υπογράμμισε ότι τα πρώτα σημάδια των ψυχικών διαταραχών εμφανίζονται από τη βρεφική ηλικία. «Η εκπαίδευση των παιδιάτρων ώστε να αναγνωρίζουν εγκαίρως τις ενδείξεις ψυχικών διαταραχών είναι καθοριστικής σημασίας», τόνισε. Η αύξηση των ψυχικών διαταραχών στα παιδιά και τους εφήβους απαιτεί άμεση και ολοκληρωμένη παρέμβαση. Η ενίσχυση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, η εκπαίδευση των επαγγελματιών και η ευαισθητοποίηση των γονέων και της κοινωνίας είναι απαραίτητα βήματα για τη διαχείριση αυτής της σύγχρονης κρίσης.
