Ντόναλντ Τραμπ: Εξουσία, χρήμα, εδάφη
Το σύστημα που η Αμερική χρειάστηκε 80 χρόνια για να οικοδομήσει αποδείχθηκε εκπληκτικά εύθραυστο μπροστά στην επίθεση του Τραμπ, φέρνοντας μια επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες ασκούν την ισχύ τους παγκοσμίως. Μέσα σε μόλις 50 ημέρες, ο Πρόεδρος Τραμπ έκανε περισσότερα από οποιονδήποτε από τους σύγχρονους προκατόχους του για να αποδυναμώσει τα θεμέλια του διεθνούς συστήματος που οι Ηνωμένες Πολιτείες με κόπο έχτισαν τις τελευταίες οκτώ δεκαετίες, από τότε που αναδείχθηκαν νικήτριες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χωρίς να ανακοινώσει επίσημα μια αλλαγή πορείας ή να παρουσιάσει μια στρατηγική λογική, έχει ωθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αλλάξουν πλευρά στον πόλεμο της Ουκρανίας, εγκαταλείποντας κάθε συζήτηση περί στήριξης μιας νεοσύστατης, έστω και ατελούς, δημοκρατίας απέναντι σε έναν μεγαλύτερο εισβολέα. Δεν δίστασε να διατάξει την ψήφο των ΗΠΑ υπέρ της Ρωσίας και της Βόρειας Κορέας — και κατά των παραδοσιακών συμμάχων της Αμερικής — απορρίπτοντας ένα ψήφισμα του ΟΗΕ που χαρακτήριζε τη Μόσχα ως επιτιθέμενη δύναμη. Οι απειλές του να πάρει τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά, της Γροιλανδίας, της Γάζας και, απίστευτα, του Καναδά, ακούγονται ως επιθετικές διεκδικήσεις, ειδικά μετά τη δήλωσή του την Τρίτη ότι τα σύνορα με τον βόρειο γείτονα των ΗΠΑ αποτελούν μια «τεχνητή γραμμή διαχωρισμού».
Έκοψε την Ουκρανία από την προμήθεια όπλων και ακόμη και από την πρόσβαση σε αμερικανικές εμπορικές δορυφορικές εικόνες, εν μέρει λόγω της οργής του για τη σύγκρουσή του στο Οβάλ Γραφείο με τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά κυρίως επειδή ο Ουκρανός ηγέτης επέμενε να εξασφαλίσει εγγυήσεις ότι η Δύση θα βοηθούσε τη χώρα του αν η Ρωσία ανασυγκροτούνταν και εισέβαλε εκ νέου. Ο Τραμπ έχει επιβάλει δασμούς στους συμμάχους του, περιγράφοντάς τους ως παρασιτικούς προς την αμερικανική οικονομία. Και έχει διαβρώσει τόσο πολύ την εμπιστοσύνη στο ΝΑΤΟ, ώστε η Γαλλία συζητά την επέκταση της μικρής πυρηνικής ομπρέλας της στην Ευρώπη, ενώ η Πολωνία εξετάζει την κατασκευή δικού της πυρηνικού οπλοστασίου. Και οι δύο χώρες φοβούνται ότι πλέον δεν μπορούν να βασιστούν στις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον απόλυτο προστάτη της Συμμαχίας, έναν ρόλο που η Αμερική δημιούργησε για τον εαυτό της όταν συντάχθηκε η συνθήκη του ΝΑΤΟ. Κανείς δεν γνωρίζει πόσο επιτυχημένος θα είναι ο Τραμπ στην αποδόμηση όσων έχτισαν οι προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ από την εποχή του Χάρι Τρούμαν — μιας εποχής οικοδόμησης θεσμών που ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κατέγραψε σε ένα βιβλίο με τίτλο “Present at the Creation”. Να ζει κανείς στην Ουάσινγκτον σήμερα είναι σαν να βρίσκεται παρών στην καταστροφή.
Επανεξέταση του Μέλλοντος
Ίσως ένας από τους λόγους που η «επανάσταση» του Τραμπ αιφνιδίασε τον κόσμο είναι ότι πολλοί πίστευαν πως η δεύτερη θητεία του θα ήταν παρόμοια με την πρώτη. Πολλοί θεωρούσαν ότι θα τηρούσε την εθνική στρατηγική ασφάλειας που είχε παρουσιάσει στην πρώτη του προεδρία, στην οποία Ρωσία και Κίνα περιγράφονταν ως «αναθεωρητικές δυνάμεις» που επιδιώκουν να κάνουν τις οικονομίες λιγότερο ελεύθερες και λιγότερο δίκαιες, να ενισχύσουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις και να ελέγξουν την πληροφόρηση για να καταστείλουν τις κοινωνίες τους και να επεκτείνουν την επιρροή τους. Διαβάζοντας σήμερα εκείνο το κείμενο, μοιάζει να προέρχεται από άλλη εποχή. Ο Τζον Μπόλτον, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, υποστηρίζει ότι ο πρώην πρόεδρος «δεν έχει κάποια φιλοσοφία ή ένα συνεκτικό στρατηγικό όραμα». «Δεν ασχολείται με την πολιτική», είπε. «Ασχολείται μόνο με προσωπικές σχέσεις».
Τώρα, οι σύμβουλοί του προσπαθούν, με μικρή επιτυχία, να προσδώσουν κάποια λογική στη στρατηγική του. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, ένας σκληρός επικριτής της Ρωσίας πριν αναλάβει το αξίωμα, υπαινίχθηκε ότι ο Τραμπ προσπαθεί να αποσπάσει τη Ρωσία από τη στρατηγική της συμμαχία με την Κίνα. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι αυτό αποδίδει. Άλλα μέλη της ομάδας εθνικής ασφάλειας του Τραμπ μιλούν για ένα «Δόγμα Μονρόε 2.0». Αυτό προμηνύει έναν κόσμο όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, η Ρωσία και πιθανώς η Σαουδική Αραβία θα ελέγχουν ξεχωριστές «σφαίρες επιρροής». Ο Σερ Άλεξ Γιάνγκερ, πρώην επικεφαλής της βρετανικής MI6, δήλωσε σε συνέντευξή του στο BBC ότι αυτό του θυμίζει τη Διάσκεψη της Γιάλτας του 1945, όπου «οι ισχυρές χώρες αποφάσιζαν για τη μοίρα των μικρότερων».
«Αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο βαδίζουμε», προέβλεψε, προσθέτοντας: «Δεν νομίζω ότι επιστρέφουμε σε αυτόν που είχαμε πριν». Μια τέτοια διευθέτηση είναι όνειρο του Πούτιν εδώ και καιρό, αφού θα ενίσχυε τη διεθνή θέση της Ρωσίας παρά τη σταδιακή οικονομική της παρακμή. Αλλά όπως είπε πρόσφατα ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, πρώην πρόεδρος της Ρωσίας, σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Αν μου έλεγαν πριν από τρεις μήνες ότι αυτά θα ήταν τα λόγια του Αμερικανού προέδρου, θα γελούσα δυνατά». Αυτό που παραμένει ασαφές είναι αν οι αλλαγές που έχει φέρει ο Τραμπ θα αποδειχθούν προσωρινές ή αν οι παλιές δομές ισχύος της Δύσης θα καταρρεύσουν μόνιμα. Θα χρειαστούν χρόνια για να μάθουμε την απάντηση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο κόσμος που ήξεραν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχει ήδη αρχίσει να μεταμορφώνεται ριζικά.
