Τι σημαίνει να αρνείσαι τις αγκαλιές, σύμφωνα με την ψυχολογία
Η αγκαλιά. Ίσως η πιο απλή, αλλά και η πιο ουσιαστική χειρονομία αγάπης και εγγύτητας. Ένα άγγιγμα που δεν χρειάζεται λέξεις, μόνο αλήθεια. Κι όμως, όσο βαθιά ανθρώπινη κι αν είναι, δεν είναι πάντα αυτονόητη. Υπάρχουν άνθρωποι που την αποφεύγουν, που νιώθουν άβολα μέσα της, που επιλέγουν την απόσταση αντί για την εγγύτητα. Και αυτό, όσο κι αν ξενίζει, δεν είναι ούτε περίεργο ούτε σπάνιο. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε η ισπανική ιστοσελίδα La Vanguardia, σε συνεργασία με ειδικούς ψυχολόγους, η αποστροφή απέναντι στην αγκαλιά μπορεί να ριζώνει βαθιά στην παιδική ηλικία, στις πολιτισμικές αναφορές ή ακόμα και στη βιολογία μας. Η ανατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο: άτομα που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα όπου η σωματική επαφή ήταν σπάνια ή απουσίαζε εντελώς, είναι πιθανό να διαμορφώσουν μια συναισθηματική απόσταση ως ενήλικες. Η έλλειψη της αφής γίνεται συνήθεια, και τελικά ανάγκη διατήρησης αποστάσεων.
Η ψυχολογική κατάσταση ενός ανθρώπου τη στιγμή της επαφής είναι εξίσου κρίσιμη. Η κακή διάθεση, η απογοήτευση ή το άγχος δημιουργούν εσωτερική απόσυρση. Σε τέτοιες στιγμές, η αγκαλιά δεν μοιάζει με παρηγοριά, αλλά με απειλή – ένα άνοιγμα στην ευαλωτότητα που προσπαθούν να προστατεύσουν. Η απόρριψη δεν σημαίνει απαραίτητα αδιαφορία, αλλά συχνά λειτουργεί ως αμυντικός μηχανισμός. «Όχι τώρα», μπορεί να σημαίνει «δεν αντέχω να νιώσω». Ανησυχητικό όμως μπορεί να θεωρηθεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, όταν η απόρριψη της αγκαλιάς γίνεται σταθερό μοτίβο και εκφράζει έναν γενικευμένο φόβο απέναντι στην εγγύτητα και την ανθρώπινη επαφή. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ανάγκη προστασίας του προσωπικού χώρου ενδέχεται να συνδέεται με πιο βαθιές ψυχικές διεργασίες.
Αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη ή τραυματικές εμπειρίες μπορούν να καταστήσουν την απλή πράξη μιας αγκαλιάς αφόρητη. Άνθρωποι που υποφέρουν από τέτοιες καταστάσεις συχνά βιώνουν τη σωματική επαφή ως εισβολή. Οτιδήποτε απαιτεί να αφήσουν τα τείχη τους, να εκτεθούν και να εμπιστευτούν, τους τρομάζει. Η άρνηση της αγκαλιάς είναι, τότε, μια προσπάθεια διατήρησης του ελέγχου σε έναν κόσμο που φαίνεται χαοτικός. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης και οι πολιτισμικές διαφορές. Σε ορισμένες κοινωνίες, η σωματική έκφραση των συναισθημάτων είναι πιο συγκρατημένη, με αποτέλεσμα η αγκαλιά να μην έχει τον ίδιο συμβολικό ή συναισθηματικό βαρύτητα. Εκεί όπου για κάποιους είναι η πιο φυσική εκδήλωση τρυφερότητας, για άλλους ίσως θεωρείται υπερβολή ή και αμηχανία.
Κι όμως, η αξία της αγκαλιάς δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Δεν είναι απλώς μια ευγενική χειρονομία. Είναι ανάγκη. Η αφή ενεργοποιεί το νευρικό μας σύστημα με τρόπους που ξεπερνούν την επιφάνεια του δέρματος. Η σωματική επαφή προκαλεί την έκκριση ενδορφινών, μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης – της ορμόνης του στρες – και γεννά ένα αίσθημα ασφάλειας, χαλάρωσης και συναισθηματικής σύνδεσης. Έρευνες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Θετικής Ψυχολογίας δείχνουν πως η αγκαλιά συμβάλλει καθοριστικά στη βελτίωση των σχέσεων, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, την καταπολέμηση της αϋπνίας και ακόμη, εν δυνάμει, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού και την πρόληψη ασθενειών. Είναι, με άλλα λόγια, ένα φυσικό φάρμακο χωρίς κόστος, αλλά με βαθύ αντίκτυπο. Η αγκαλιά δεν είναι για όλους εύκολη. Δεν είναι για όλους δεδομένη. Αλλά για όσους μπορούν να τη δώσουν ή να τη δεχτούν, ας θυμούνται πως πίσω από αυτή την απλή χειρονομία κρύβεται μια μορφή αγάπης που ίσως σώζει. Και για όσους την αποφεύγουν, ίσως να αξίζει να αναρωτηθούν όχι μόνο το «γιατί», αλλά και το «τι τους έχει λείψει». Ίσως μια αγκαλιά, κάποτε, να μην δόθηκε. Ίσως μια αγκαλιά, τώρα, να είναι ό,τι χρειάζονται περισσότερο.
