Μήνυση κατά του Υπουργείου Παιδείας της Νέας Υόρκης για διακρίσεις λόγω έλλειψης πρόσβασης σε βασικά είδη υγιεινής
Η Αλίσα Νούνταρ βρισκόταν στη μέση της εξέτασης μαθηματικών όταν συνειδητοποίησε ότι της ήρθε αιφνιδίως περίοδος. Σήκωσε το χέρι, ζήτησε άδεια να πάει στην τουαλέτα και όταν έφτασε, διαπίστωσε πως είχε ήδη λερωθεί. Δεν είχε μαζί της προϊόντα περιόδου και στο μπάνιο δεν υπήρχαν. «Συνέχιζα να ρωτάω όποιον έμπαινε, αλλά όλοι μου έλεγαν “λυπάμαι, δεν έχω”», λέει η ίδια. «Είχαν περάσει ήδη δέκα λεπτά». Βγήκε από την τουαλέτα αναζητώντας λύση και βρήκε μία φίλη της, η οποία έτρεξε πίσω στην τάξη για να της φέρει μία σερβιέτα από τις δικές της.
Όλη αυτή η αναστάτωση της κόστισε περίπου 15 λεπτά – χαμένος χρόνος που, όπως λέει, θα μπορούσε να είχε αφιερώσει στο διαγώνισμά της. Ήταν το 2021, και η Νούνταρ ήταν πρωτοετής στο Λύκειο Bard High School Early College της Νέας Υόρκης. Και όμως, σύμφωνα με τον νόμο, στο μπάνιο του σχολείου έπρεπε να υπάρχουν διαθέσιμα και δωρεάν προϊόντα περιόδου, με ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας της πόλης. Σήμερα, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με την ονομασία Period Law και μια ανώνυμη μαθήτρια καταθέτουν μήνυση κατά του Υπουργείου Παιδείας, υποστηρίζοντας ότι η αδυναμία παροχής αυτών των προϊόντων συνιστά διάκριση εις βάρος όσων έχουν περίοδο.
Πρωτοπόρος η Νέα Υόρκη – αλλά η εφαρμογή χωλαίνει
Το 2016, η Νέα Υόρκη έγινε η πρώτη διοικητική περιφέρεια στις ΗΠΑ που ψήφισε νόμο υποχρεώνοντας όλα τα σχολεία να διαθέτουν δωρεάν προϊόντα περιόδου. Ο νόμος αυτός άνοιξε τον δρόμο για αντίστοιχες νομοθετικές πρωτοβουλίες σε άλλες πολιτείες. Σήμερα, 28 πολιτείες και η Περιφέρεια της Κολούμπια έχουν θεσπίσει ανάλογες υποχρεώσεις. Ωστόσο, όπως σημειώνει η Λόρα Στράουςφελντ, ιδρύτρια και διευθύντρια της Period Law, η εφαρμογή του νόμου στη Νέα Υόρκη υπήρξε αδύναμη και ασυνεπής. Η αποτυχία αυτή δίνει την εντύπωση πως τα προϊόντα περιόδου αντιμετωπίζονται ως προαιρετικό προνόμιο και όχι ως βασικό αγαθό, όπως το χαρτί υγείας ή το σαπούνι. «Κανένα παιδί δεν ανησυχεί αν θα υπάρχει χαρτί τουαλέτας στην τουαλέτα», λέει. «Εκεί ακριβώς φαίνεται η διάκριση: όταν τα προϊόντα περιόδου αντιμετωπίζονται σαν κάτι “έξτρα”». Η προσφυγή στη δικαιοσύνη έρχεται σε μια περίοδο όπου πολλές πρωτοβουλίες ισότητας στις ΗΠΑ τίθενται υπό αναθεώρηση ή υποχώρηση. Η Στράουςφελντ τονίζει ότι στόχος είναι να διατηρηθεί το θέμα στην επικαιρότητα και όχι να περάσει “στο περιθώριο”. Έρευνες έχουν επανειλημμένως δείξει ότι η έλλειψη πρόσβασης σε προϊόντα περιόδου μπορεί να οδηγήσει σε απουσίες από το σχολείο ή χαμηλότερη ακαδημαϊκή επίδοση.
Ασαφής εφαρμογή, ανεπαρκείς οδηγίες
Η νομική καταγγελία υποστηρίζει ότι το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας έχει διατυπώσει με τόσο γενικό τρόπο τις οδηγίες, που τα σχολεία αδυνατούν να εφαρμόσουν σωστά τον νόμο. Μετά την ψήφισή του, το υπουργείο εγκατέστησε μηχανισμούς διανομής προϊόντων σε σχολικές τουαλέτες — αλλά δεν διευκρίνισε ποιος έχει την ευθύνη να τους ανατροφοδοτεί, ούτε πώς θα καλύπτονται οι σχετικές δαπάνες. Δεν υπάρχει επίσης επίσημη καταγραφή για το αν όλοι οι σχολικοί χώροι διαθέτουν τους απαιτούμενους διανομείς. Στην πράξη, η άγνοια του νόμου είναι συχνή. Όπως αναφέρει η Στράουςφελντ, υπάρχουν διευθυντές και δάσκαλοι που εξακολουθούν να αγοράζουν προϊόντα με δικούς τους πόρους, από ταμείο του σχολείου ή μέσω crowdfunding, όπως στην πλατφόρμα DonorsChoose.
Το 2018, ομάδα προσκόπων από το Μπρούκλιν πραγματοποίησε δική της έρευνα διάρκειας δύο ετών και διαπίστωσε πως το 80% των δημόσιων γυμνασίων σε δύο εκπαιδευτικές περιφέρειες δεν διέθετε ούτε προϊόντα περιόδου ούτε κάδους υγιεινής στις τουαλέτες. Το 2024, το Υπουργείο Παιδείας ανέφερε σε έκθεσή του ότι όλα τα σχολεία ήταν επαρκώς εφοδιασμένα με προϊόντα περιόδου για το σχολικό έτος 2023-24 — χωρίς όμως να προσκομίσει αποδείξεις ή λεπτομέρειες. Εκπρόσωπος του υπουργείου αρνήθηκε να σχολιάσει την υπόθεση, αναφέροντας μέσω email ότι «το υπουργείο θα απαντήσει στο πλαίσιο της δικαστικής διαδικασίας».
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στη Νέα Υόρκη. Όπως σημειώνει η Λέισι Γκέρο, διευθύντρια κυβερνητικών σχέσεων στο δίκτυο Alliance for Period Supplies, σε πολλές πολιτείες είτε υπάρχουν νόμοι χωρίς χρηματοδότηση, είτε δίνεται χρηματοδότηση χωρίς υποχρέωση υλοποίησης. Το αποτέλεσμα είναι να μετατίθεται το βάρος της ευθύνης στα ίδια τα σχολεία. Η εφαρμογή του νόμου είναι συχνά χαλαρή. Η ευθύνη για την αναπλήρωση των προϊόντων, αν υπάρχουν διανομείς, συνήθως επαφίεται στο προσωπικό καθαριότητας, ενώ η αναφορά της έλλειψης βασίζεται στους ίδιους τους μαθητές. Η Αλίσα Νούνταρ, που τώρα είναι 18 ετών, πήρε την κατάσταση στα χέρια της. Δημιούργησε σχολική ομάδα που πίεσε τη διοίκηση να φροντίζει για τον εφοδιασμό των τουαλετών. Οι προσπάθειες έφεραν αποτέλεσμα: το σχολείο τοποθέτησε διανομείς και, κάθε φορά που αδειάζουν, οι μαθητές μπορούν να ζητήσουν επαναγέμισμα από το γραφείο της διεύθυνσης. «Το σχολείο ήταν πολύ υποστηρικτικό», λέει η Νούνταρ. «Αλλά το γεγονός ότι έπρεπε να τα κάνω όλα αυτά; Είναι εξουθενωτικό και χρονοβόρο».
