Ήταν το 2013 όταν ο Μάικλ Ντάγκλας, σε μια ανατρεπτική συνέντευξη, απέδωσε τον καρκίνο του λαιμού του όχι στο αλκοόλ ή το κάπνισμα – όπως υπέθετε ο δημοσιογράφος που του πήρε τη συνέντευξη – αλλά στο στοματικό σεξ. Χρησιμοποιώντας τον παλιό όρο «cunnilingus», ο διάσημος ηθοποιός προκάλεσε σάλο, προκαλώντας ακόμη και αμηχανία στη σύζυγό του, Κάθριν Ζέτα-Τζόουνς, για την οποία αργότερα δήλωσε ότι «μετανιώνει που την εξέθεσε». Δέκα χρόνια μετά, τα λόγια του μοιάζουν όχι απλώς τολμηρά αλλά προφητικά. Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), γνωστός κυρίως για την ευθύνη του στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, εξελίσσεται σε μια σιωπηρή, αλλά αυξανόμενη απειλή για τους άνδρες – ιδιαίτερα στον καρκίνο του λαιμού, και ειδικότερα στο στοματοφάρυγγα, δηλαδή το πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο HPV προκαλεί πλέον περισσότερα περιστατικά καρκίνου του λαιμού απ’ ό,τι καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Και η πλειονότητα των περιστατικών αφορά άνδρες. Μάλιστα, σύμφωνα με το Γραφείο Εθνικής Στατιστικής, ήδη από το 2015 οι καρκίνοι του στοματοφάρυγγα στους άνδρες ξεπέρασαν αριθμητικά τους καρκίνους του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: μια μελέτη του Scientific Dental Journal το 2022 έδειξε ότι οι άνδρες που είχαν περισσότερες από πέντε συντρόφους στο στοματικό σεξ διατρέχουν 68% μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν στοματοφαρυγγικό καρκίνο. Και καθώς οι νεότερες γενιές είναι περισσότερο σεξουαλικά ενεργές από τους προηγούμενους – με σχεδόν όλους τους άνδρες κάτω των 40 να έχουν εμπειρία στοματικού σεξ – ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται συνεχώς. Παρά τις διαχρονικές εκστρατείες πρόληψης και ενημέρωσης για τον HPV στις γυναίκες, οι άνδρες έχουν μείνει ουσιαστικά στο περιθώριο. Κι όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία, έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες από τις γυναίκες να εμφανίσουν HPV-σχετιζόμενο καρκίνο του φάρυγγα – έναν αριθμό που ακολουθεί σταθερά ανοδική πορεία.
Ο καρκίνος που δεν συζητείται αρκετά
Μολονότι οι συνολικοί αριθμοί παραμένουν χαμηλότεροι από εκείνους του καρκίνου του μαστού ή του προστάτη, η αύξηση είναι εντυπωσιακή: το 2019 καταγράφηκαν σχεδόν 4.000 νέα περιστατικά καρκίνου του στοματοφάρυγγα στην Αγγλία – αύξηση 47% σε σχέση με το 2013, σύμφωνα με μελέτη στο Clinical Infectious Diseases. Τα ποσοστά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχουν αρχίσει να μειώνονται, χάρη στο τεστ Παπανικολάου και τα εμβόλια κατά του HPV. Όμως, στους άνδρες, η ίδια ασπίδα προστασίας παραμένει υποβαθμισμένη ή ανύπαρκτη. Σύμφωνα με το NHS, ο καρκίνος κεφαλής και τραχήλου είναι ήδη ο πέμπτος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες, και με βάση μελέτη του Nature το 2022, τις επόμενες δύο δεκαετίες η πλειονότητα αυτών των καρκίνων θα αποδίδεται στον HPV. Η μείωση του καπνίσματος – άλλοτε βασικός ένοχος για τον καρκίνο του λαιμού – σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη εξάπλωση του HPV, μετατοπίζει το βάρος του κινδύνου. Δεν πρόκειται πια για έναν καρκίνο «παραδοσιακά ανδρικό» όπως ο προστάτης, αλλά για έναν καρκίνο που σχετίζεται με τη σεξουαλική συμπεριφορά, την έλλειψη εμβολιαστικής κάλυψης και, κυρίως, με την απουσία ενημέρωσης.
Οι ειδικοί συμφωνούν: ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε την προσέγγισή μας στον HPV. Να επεκταθεί ο εμβολιασμός στους άνδρες με την ίδια σοβαρότητα που αντιμετωπίζεται στις γυναίκες. Να υπάρξει ενημέρωση, πρόληψη, εξέταση. Να καταρριφθεί το στίγμα και η σιωπή γύρω από το στοματικό σεξ και τις επιπτώσεις του στην ανδρική υγεία. Ο Μάικλ Ντάγκλας, άθελά του, άνοιξε μια συζήτηση που η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να κάνει τότε. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, η επιστήμη τον δικαιώνει – κι ίσως ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να ακούμε.