Όταν το συνδικαλιστικό όργανο μετατρέπεται σε μηχανισμό ελέγχου της σκέψης

Η υπόθεση της Σοφίας Γιαννακά δεν συνιστά απλώς ένα «εσωτερικό» θέμα δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Πρόκειται για ένα θεσμικό παράδοξο, ένα αντιστροφή ρόλων: το συνδικαλιστικό όργανο που δημιουργήθηκε για να προστατεύει τους δημοσιογράφους από τη φίμωση, βρέθηκε να απειλεί με φίμωση μια επαγγελματία του Τύπου, επειδή άρθρωσε άποψη διαφορετική από το ρεύμα του συναισθηματισμού.

Αντί η ΕΣΗΕΑ να υπερασπίζεται την πολυφωνία και τη θεσμική ανεξαρτησία των δημοσιογράφων, φαίνεται να λειτουργεί ως θεματοφύλακας μιας ερμηνείας της «ευαισθησίας», επικίνδυνα συγγενικής με τη λογική της «πολιτικής ορθότητας» και της πειθαρχικής ποινής για ιδεολογική απόκλιση.

Το δε κατηγορητήριο, που ζητά από τη δημοσιογράφο να «συμμερίζεται τη γενική κοινωνική απαίτηση για δικαιοσύνη», προκαλεί ερωτήματα για τη βασική κατανόηση του ρόλου του Τύπου: είναι, άραγε, ο ρόλος του δημοσιογράφου να συμπορεύεται με το θυμικό ή να το ελέγχει; Να ακολουθεί ή να ερμηνεύει; Να κολακεύει ή να τολμά; Η ίδια η κλήση σε απολογία φέρει χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης επιτροπής ηθικής τάξης, όχι δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Έκρηξη αντιδράσεων στα κοινωνικά δίκτυα

Αξιοσημείωτο είναι ότι η δημόσια αντίδραση δεν περιορίστηκε σε πολιτικά οικείους ή σε αρθρογράφους του φιλελεύθερου χώρου. Το κύμα συμπαράστασης ήταν διακομματικό, ιδεολογικά ποικιλόμορφο και ενίοτε ετερόκλητο. Αρκετοί χρήστες των κοινωνικών δικτύων – ακόμη και εκείνοι που διαφωνούν ανοιχτά με τις θέσεις της Γιαννακά – εξέφρασαν την έντονη απόρριψη της πειθαρχικής δίωξης. Η κοινή συνισταμένη των αντιδράσεων: η παραπομπή για άρθρο γνώμης δημιουργεί προηγούμενο εκφοβισμού, με δυνητικά ανεξέλεγκτες συνέπειες για την ελευθερία του δημόσιου λόγου. Όταν ακόμη και οι διαφωνούντες υπερασπίζονται το δικαίωμά σου να διαφωνείς, τότε δεν μιλάμε για ιδεολογική αντιπαράθεση. Μιλάμε για ζήτημα δημοκρατίας.

Η Ελευθερία του Λόγου αποτελεί Συνταγματικό Δικαίωμα κάθε ανθρώπου και είναι λυπηρό που δεν το γνωρίζει η ΕΣΗΕΑ…με την Σοφία! https://t.co/wliXPbZgDc

— Άδωνις Γεωργιάδης (@AdonisGeorgiadi) April 1, 2025

Δημοσιογραφία με… έγκριση;

Η ουσία της υπόθεσης καταλήγει να αγγίζει τον ίδιο τον πυρήνα της δημοσιογραφικής ελευθερίας: Θα πρέπει κάθε άποψη που εκφράζεται δημόσια να περνάει από «τεστ κοινωνικής ευαισθησίας» ή από μηχανισμό έγκρισης; Αν αυτός ο κανόνας επικρατήσει, τότε ο δημοσιογράφος παύει να είναι ελεύθερος νους και μετατρέπεται σε σχολιαστή κοινωνικής συναίνεσης, φοβισμένο θεατή της ίδιας του της δουλειάς. Αυτό, όμως, δεν είναι δημοσιογραφία – είναι χειραγώγηση.

Μια παρακαταθήκη επικίνδυνη

Το προηγούμενο που δημιουργείται είναι βαρύ. Αν ο δημοσιογράφος απειλείται όχι για ψεύδη ή δυσφήμηση, αλλά για ερμηνεία που δεν ευθυγραμμίζεται με το «συναίσθημα της πλειοψηφίας», τότε ποιο το μέλλον της κριτικής; Ποια η αξία της αντίρρησης; Και ποιος θα κρίνει τι είναι «δεοντολογικά επιτρεπτό»; Σε τελική ανάλυση, η ελευθερία του Τύπου δεν είναι για να προστατεύει τις δημοφιλείς απόψεις – είναι για να διασφαλίζει και τις «αντιπαθητικές», εκείνες που ενοχλούν, που προκαλούν, που δεν ακολουθούν το ρεύμα. Και, κυρίως, είναι για να προστατεύει εκείνον που τολμά να γράψει αλλιώς.