Ως μια νέα μορφή εθνικής χρεοκοπίας χαρακτήρισε τη δημογραφική συρρίκνωση της Ελλάδας ο καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του ΑΠΘ, Νίκος Καρανικόλας, υπογραμμίζοντας ότι η χώρα αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα διαρκείας, με σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνική συνοχή και το μέλλον του παραγωγικού της ιστού. Μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ «Σαββατοκύριακο από τις 5», ο καθηγητής τόνισε ότι η καθοδική πορεία του δείκτη γεννητικότητας ξεκίνησε ήδη από το 1981 – τη χρονιά που καταγράφηκε για τελευταία φορά το «οριακό» 2,1 παιδιά ανά γυναίκα.
Σήμερα, ο δείκτης έχει πέσει στο 1,3, πολύ κάτω από το επίπεδο πληθυσμιακής σταθερότητας.Η τάση αυτή αποτυπώνεται ήδη σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας, ενώ μέχρι το 2050, σύμφωνα με την έρευνα του κ. Καρανικόλα, η Ελλάδα θα έχει 1,5 εκατομμύριο λιγότερους ενεργούς πολίτες κάτω των 65 ετών και περίπου 700.000 περισσότερους ηλικιωμένους άνω των 65. Όπως σημείωσε, οι επιπτώσεις αυτής της μεταβολής είναι τεράστιες: «Η γήρανση επηρεάζει τις υποδομές, την υγειονομική περίθαλψη, το ασφαλιστικό, τη φροντίδα, αλλά και την ίδια την παραγωγική βάση της χώρας».
Διάχυτη ερήμωση στην επαρχία – Εξαιρέσεις μόνο σε τουριστικά νησιά
Στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην εκπομπή καταδεικνύουν τη γεωγραφική διάσταση της κρίσης: σε ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα καταγράφεται πτώση του πληθυσμού, με τη μεγαλύτερη ένταση στην ύπαιθρο. Οι μοναδικές περιοχές που παρουσιάζουν αύξηση είναι τα Δωδεκάνησα και οι Κυκλάδες, κυρίως λόγω του τουρισμού. Στον αντίποδα, μικροί αγροτικοί δήμοι όπως η Νέα Ζίχνη, το Κάτω Νευροκόπι, το Παρανέστι και το Σουφλί καταγράφουν απώλειες που ξεπερνούν ακόμη και το 30% του πληθυσμού την τελευταία δεκαετία. Η μετακίνηση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα συνεχίζεται, με τα προάστια Αθήνας και Θεσσαλονίκης να παρουσιάζουν ήπια αύξηση, ενώ τα κέντρα των πόλεων σταθεροποιούνται ή μειώνονται ελαφρά.
Οι πιο «γερασμένες» περιοχές της χώρας
Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι περιοχές με τον υψηλότερο δείκτη γήρανσης είναι τα Τρίκαλα, η Πρέβεζα, οι Σέρρες, η Ιθάκη, η Ικαρία και η Θεσπρωτία. Εκεί, σχεδόν ένας στους τρεις κατοίκους είναι άνω των 65 ετών. Αντίθετα, περιοχές όπως η Μύκονος, η Θήρα, η Κως, η Δυτική Αττική και η Πάρος παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά, με υψηλότερη παρουσία νεότερων ηλικιών. Η Ελλάδα καταγράφει ήδη από τα υψηλότερα ποσοστά ηλικιωμένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ διεθνώς βρίσκεται στις πρώτες θέσεις, λίγο πίσω από την Ιταλία.
Αντιπροσωπευτική της κατάστασης είναι η εικόνα στον Έβρο. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Σταματάκης από την ΕΡΤ, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η Αλεξανδρούπολη αυξάνει τον πληθυσμό της, όμως η υπόλοιπη ενδοχώρα αδειάζει». Στο Σουφλί, η μείωση είναι εντονότερη στα χωριά, όπου –όπως σημείωσε– οι νεότεροι κάτοικοι είναι άνω των 65 ετών. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η Ελασσόνα, με μείωση πληθυσμού κατά 21% την τελευταία δεκαετία και 36% την τελευταία τριακονταετία. Ο δήμαρχος Νίκος Γκάτσος επισήμανε την ανάγκη για πολιτικές ενίσχυσης, φοροαπαλλαγές και κίνητρα για νέες οικογένειες.
«Χρειάζεται εθνική στρατηγική, όχι διαχείριση»
Ο καθηγητής Καρανικόλας έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, καλώντας την Πολιτεία να αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της κατάστασης: «Δεν μιλάμε για ένα πρόβλημα που θα λυθεί αύριο. Αλλά χωρίς εθνικό σχέδιο, χωρίς αξιοποίηση των εργαλείων που υπάρχουν διεθνώς, η πορεία θα είναι μη αναστρέψιμη». Το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι απλώς στατιστικό. Είναι δομικό, αφορά το σύνολο της κοινωνικής ζωής – και όσο καθυστερεί η εφαρμογή πολιτικών αντιστροφής της τάσης, τόσο η χώρα αποδυναμώνεται σε κάθε επίπεδο.