Προβληματισμός και προτάσεις στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών
Η απειλή της δημογραφικής κατάρρευσης και οι επιπτώσεις της στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας τέθηκαν στο επίκεντρο της συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών. Ομιλητές από διαφορετικούς επιστημονικούς και θεσμικούς χώρους κλήθηκαν να αναλύσουν την έκταση του προβλήματος και να προτείνουν εναλλακτικές λύσεις για την αντιμετώπισή του. Τη συζήτηση άνοιξε η Ειρήνη Ανδριοπούλου, Επικεφαλής της Μονάδας Ειδικών για την Απασχόληση και την Κοινωνική Ασφάλιση, παρουσιάζοντας ανησυχητικά δεδομένα: μέσα σε δέκα χρόνια, ο πληθυσμός άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 10%, ενώ οι πολίτες άνω των 80 ετών σημείωσαν αύξηση 24%. Αντίθετα, ο συνολικός πληθυσμός της χώρας συρρικνώθηκε κατά 6%, με τις προβλέψεις για το 2070 να κάνουν λόγο για μείωση που θα φτάσει έως και το 25%. Η ίδια προειδοποίησε ότι η σταδιακή πληθυσμιακή κάμψη θα θέσει σοβαρές προκλήσεις για τη σταθερότητα του συνταξιοδοτικού και του κοινωνικού κράτους γενικότερα.
Ο πρώην Υφυπουργός Εργασίας και καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Πάνος Τσακλόγλου επεσήμανε ότι το δημογραφικό δεν είναι απλώς πρόβλημα επάρκειας συντάξεων, αλλά και δυνατότητας αύξησης των παροχών. Υπενθύμισε ότι το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για τη δημοσιονομική κρίση της χώρας, προτού καν γίνουν ορατές οι επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού. Ο κ. Τσακλόγλου τόνισε τη σημασία μεταρρυθμίσεων που υιοθετούνται ήδη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η περιορισμένη πρόωρη συνταξιοδότηση και η ενίσχυση κεφαλαιοποιητικών πυλώνων. Αναφέρθηκε στην εφαρμογή νέων μοντέλων επικουρικής ασφάλισης και στη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης, προσθέτοντας πάντως ότι, παρά τις περικοπές, η μέση σύνταξη στην Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή των ευρωπαϊκών δεικτών.
Για την ανάγκη ενίσχυσης της ασφαλιστικής παιδείας από νεαρή ηλικία μίλησε η Φιλίππα Μιχάλη, Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της NN Hellas. Όπως σημείωσε, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής επιβάλλει επανασχεδιασμό του τρόπου με τον οποίο οι πολίτες προσεγγίζουν τη συνταξιοδοτική περίοδο. Η καλλιέργεια αποταμιευτικής κουλτούρας, η παροχή φορολογικών κινήτρων και η προώθηση σύγχρονων, ευέλικτων ασφαλιστικών προϊόντων κρίνονται απαραίτητες προϋποθέσεις για να διασφαλιστεί αξιοπρεπής ποιότητα ζωής στη μετά την εργασία εποχή. Όπως υπογράμμισε, η συμμετοχή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση ενός πιο ανθεκτικού και δίκαιου πλαισίου.
Οικονομική ανάπτυξη και αγορά εργασίας στο μικροσκόπιο
Ο Chief Economist της Alpha Bank, Κωστής Καπόπουλος, έδωσε έμφαση στη σύνδεση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ασφαλιστικού με τη συνολική πορεία της ελληνικής οικονομίας. Όπως σημείωσε, το βασικό πρόβλημα της χώρας είναι ο χαμηλός βαθμός απασχόλησης σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, παρόλο που οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα δουλεύουν περισσότερες ώρες. Ο ίδιος υπογράμμισε την ανάγκη για μείωση του μη μισθολογικού κόστους, δραστικό περιορισμό της αδήλωτης εργασίας και στροφή σε εξωστρεφή αναπτυξιακά μοντέλα. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στη δυναμική επέκταση των ελληνικών επιχειρήσεων σε αγορές εκτός των παραδοσιακών ευρωπαϊκών εταίρων, όπως Ινδία και Κίνα, ώστε να τονωθεί η παραγωγική βάση.
Από νομική σκοπιά, η Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, καθηγήτρια Νομικής του ΕΚΠΑ, εστίασε στις θεσμικές αντοχές του υφιστάμενου πλαισίου. Όπως εξήγησε, το Σύνταγμα συνδέει την κοινωνική ασφάλιση με την εργασία, αλλά δημιουργεί τριχοτόμηση μεταξύ μισθωτών, επαγγελματιών και δημοσίων υπαλλήλων – κάτι που, κατά την άποψή της, δεν ευνοεί την ισότιμη κατανομή των βαρών. Η ίδια πρότεινε τη μελέτη εναλλακτικών μοντέλων που συνδυάζουν τη δημόσια εγγύηση με την προσωπική ασφαλιστική ευθύνη, υποστηρίζοντας ότι το σημερινό σύστημα αδυνατεί να διασφαλίσει διαγενεακή ισότητα. «Χρειαζόμαστε νέα εργαλεία πριν το σύστημα καταστεί μη λειτουργικό», ανέφερε χαρακτηριστικά.
