Ένα ταξίδι κατανόησης, όχι κατηγορίας
Δεν είναι μυστικό ότι τα πρώτα μας χρόνια μάς σημαδεύουν. Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας είναι αυτές που σμιλεύουν τη σχέση μας με τον κόσμο, και πρώτα απ’ όλα, με τους γονείς μας. Όμως τι γίνεται όταν η σχέση αυτή πληγώνεται; Όταν ο σεβασμός – που θεωρείται δεδομένος – χάνεται στη διαδρομή; Η ψυχολογία μάς δείχνει πως πίσω από την απομάκρυνση και την απουσία σεβασμού απέναντι στους γονείς, συχνά κρύβονται βαθιά ριζωμένες εμπειρίες. Δεν υπάρχει ένας μοναδικός δρόμος που οδηγεί στη ρήξη, υπάρχουν όμως επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Ακολουθούν επτά από τα πιο συχνά βιώματα ανθρώπων που μεγαλώνοντας αποστασιοποιήθηκαν από τους γονείς τους. Όχι για να αποδοθούν ευθύνες, αλλά για να κατανοήσουμε τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την αποσύνδεση.
1. Ασυνεπής ανατροφή – Όταν δεν υπάρχουν σταθεροί κανόνες
Η ανασφάλεια ενός παιδιού γεννιέται όταν οι κανόνες αλλάζουν συνεχώς, όταν σήμερα επιτρέπεται κάτι και αύριο απαγορεύεται χωρίς εξήγηση. Αυτή η αστάθεια κάνει το παιδί να νιώθει χαμένο. Όταν κανείς δεν του δείχνει έναν σταθερό δρόμο, πώς να νιώσει εμπιστοσύνη; Μεγαλώνοντας, αυτό το παιδί είναι πιθανό να δει τους γονείς όχι ως οδηγούς, αλλά ως πηγή σύγχυσης. Κι ο σεβασμός δύσκολα ευδοκιμεί εκεί που έχει ριζώσει η ανασφάλεια.
2. Συναισθηματική ακύρωση – Όταν τα συναισθήματα δεν “μετρούν”
Πόσοι από εμάς μεγαλώσαμε ακούγοντας «μη γίνεσαι υπερβολικός» ή «μην κλαις σαν μωρό»; Όταν το παιδί μαθαίνει ότι τα συναισθήματά του δεν έχουν σημασία, νιώθει αόρατο. Η αποδοχή και η επικύρωση είναι θεμέλια της ψυχικής υγείας. Η απουσία αυτής της αναγνώρισης οδηγεί συχνά σε ψυχική απομάκρυνση και, τελικά, σε συναισθηματική απόρριψη των γονιών από τα ίδια τους τα παιδιά.
3. Έλλειψη επιβράβευσης – Όταν τίποτα δεν είναι αρκετό
Όταν οι προσπάθειες ενός παιδιού περνούν απαρατήρητες ή όταν το μόνο που εισπράττει είναι σύγκριση και κριτική, δεν μπορεί να ανθίσει. Η αίσθηση της ανεπάρκειας εγκαθίσταται και γίνεται εσωτερική φωνή. Πώς να σεβαστεί κανείς κάποιον που ποτέ δεν του έδειξε αναγνώριση; Που του έμαθε ότι ό,τι κι αν κάνει δεν φτάνει;
4. Συνεχής κριτική – Όταν όλα περνούν από το φίλτρο της απόρριψης
Η υπερβολική, συστηματική κριτική είναι μια αόρατη μορφή βίας. Υπονομεύει την αυτοεκτίμηση και καλλιεργεί την αίσθηση ότι η αγάπη είναι πάντα υπό όρους. Πολλοί ενήλικες, κουβαλούν μέσα τους τη φωνή του κριτικού γονέα, ακόμα και μετά από χρόνια. Και κάπου εκεί, χάνεται ο σεβασμός. Όχι από αχαριστία, αλλά από πίκρα και συναισθηματική κόπωση.
5. Απουσία ποιοτικού χρόνου – Όταν δεν ήσουν ποτέ “προτεραιότητα”
Ο σεβασμός γεννιέται από τη σύνδεση. Και η σύνδεση χρειάζεται χρόνο. Όταν το παιδί νιώθει ότι είναι μονίμως δεύτερο ή τρίτο στην καθημερινότητα των γονιών του, μαθαίνει να αποστασιοποιείται συναισθηματικά. Ο χρόνος που περνάμε με τα παιδιά μας είναι η γέφυρα που μας ενώνει. Χωρίς αυτήν, η σχέση χάνει το έδαφός της.
6. Υπερπροστασία – Όταν δεν σου επιτρέπεται να δοκιμάσεις
Η πρόθεση είναι αγάπη, το αποτέλεσμα όμως είναι περιορισμός. Οι γονείς που προσπαθούν να προστατεύσουν τα παιδιά τους από κάθε πιθανό λάθος, καταλήγουν – χωρίς να το θέλουν – να τους στερούν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Κι ένα παιδί που νιώθει ότι δεν το εμπιστεύτηκαν ποτέ, δύσκολα θα εμπιστευτεί και θα σεβαστεί εκείνους που του έκοψαν τα φτερά.
7. Έλλειψη ενσυναίσθησης – Όταν δεν μπαίνεις ποτέ στη θέση μου
Η βαθύτερη ίσως πληγή. Η ενσυναίσθηση είναι η γέφυρα ανάμεσα στους ανθρώπους. Όταν λείπει από τη σχέση γονέα-παιδιού, το παιδί νιώθει μόνο. Χωρίς κατανόηση, χωρίς ψυχικό καθρέφτη. Αυτή η αποξένωση μπορεί να ακολουθεί έναν άνθρωπο για πάντα. Η συναισθηματική απομάκρυνση μετατρέπεται συχνά σε απώλεια σεβασμού.
Το να κατανοούμε πώς και γιατί μια σχέση με τους γονείς μπορεί να δυσκολέψει δεν είναι εύκολο. Είναι, όμως, ένα απαραίτητο βήμα προς τη θεραπεία. Το να δούμε με ειλικρίνεια τα παιδικά μας βιώματα είναι μια πράξη γενναιότητας. Καμία ιστορία δεν είναι ίδια. Όμως σε κάθε ιστορία υπάρχει χώρος για κατανόηση, ανάπτυξη και – ίσως – επανασύνδεση. Γιατί, όπως μας θυμίζει η ψυχολογία, το παρελθόν μπορεί να μας διαμόρφωσε, αλλά δεν χρειάζεται να μας ορίσει.
