Μετά από προσεκτικό και πολυήμερο σχεδιασμό, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην επίσημη παρουσίαση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ), ένα στρατηγικό εργαλείο διαχείρισης του θαλάσσιου χώρου της χώρας, που έρχεται να αποτυπώσει με σαφήνεια τις ζώνες χρήσης, με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την αξιοποίηση των φυσικών πόρων. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Τουρκία αντέδρασε έντονα, κάνοντας λόγο για μονομερείς ελληνικές ενέργειες, και προαναγγέλλοντας την υποβολή δικού της αντίστοιχου σχεδίου σε διεθνείς οργανισμούς. Η ελληνική κυβέρνηση, ωστόσο, ξεκαθαρίζει σε όλους τους τόνους ότι ο ΘΧΣ δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ, αλλά ρυθμιστική πράξη με πλήρη συμμόρφωση προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία και το Διεθνές Δίκαιο.
Ο ΘΧΣ αποτελεί προϊόν της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2014/89/ΕΕ, που υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να οργανώσουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στον θαλάσσιο χώρο τους με βάση οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα καταγράφει για πρώτη φορά σε επίσημους χάρτες τις δυνητικές μέγιστες επεκτάσεις της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, στηριζόμενη στη μέση γραμμή από τα νησιά και όχι μόνο από την ηπειρωτική χώρα. Οι περιοχές που περιλαμβάνονται στον χάρτη στηρίζονται στις ελληνοϊταλικές συμφωνίες του 1977 και του 2020 και στην ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020, ενώ σε μη οριοθετημένες ζώνες αποτυπώνεται η προβλεπόμενη μέση γραμμή, βάσει της αρχής της πλήρους επήρειας των νησιών, μέχρι την υπογραφή συμφωνιών με γειτονικά κράτη.
Δεν πρόκειται για επέκταση χωρικών υδάτων – Τι απαντά το ΥΠΕΞ
Απαντώντας σε ερωτήματα για το αν ο χάρτης υπονοεί επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, το Υπουργείο Εξωτερικών ξεκαθαρίζει: «Η επέκταση των χωρικών υδάτων έως τα 12 ν.μ. αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας, απορρέει από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και η άσκησή του επαφίεται στην εθνική κρίση της χώρας». Το ΥΠΕΞ σημειώνει επίσης ότι η διαδικασία του ΘΧΣ δεν εμπλέκεται με την οριοθέτηση ΑΟΖ, η οποία είναι αντικείμενο διακρατικών συμφωνιών.
Ποιος είναι ο στόχος του σχεδιασμού
Ο ΘΧΣ στοχεύει στην οργάνωση του θαλάσσιου χώρου και την εξισορρόπηση της ανάπτυξης με την περιβαλλοντική προστασία. Κατά την εκπόνησή του λαμβάνονται υπόψη:
-
η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω θαλάσσιων πάρκων,
-
η διαφύλαξη ενάλιων αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς,
-
η ενίσχυση των θαλάσσιων μεταφορών,
-
η ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων και η αξιοποίηση ενεργειακών πόρων,
-
η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και η ιχθυοκαλλιέργεια,
-
οι διασυνοριακές ενεργειακές και μεταφορικές υποδομές με κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Η Ελλάδα χωρίζει τον ΘΧΣ σε τέσσερις χωρικές ενότητες, αποτυπώνοντας τη διοικητική δομή των Περιφερειών, και αναμένεται να ακολουθήσει η έκδοση επιμέρους θαλάσσιων χωροταξικών πλαισίων, όπως συνέβη με τα περιφερειακά χερσαία πλαίσια (12 έχουν ήδη δημοσιευθεί, προετοιμάζεται το 13ο). Το τουρκικό ΥΠΕΞ χαρακτήρισε τις ελληνικές ενέργειες «μονομερείς» και τις αποκήρυξε ως νομικά άκυρες, σημειώνοντας ότι θα καταθέσει το δικό της σχέδιο στην UNESCO και στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ. Παράλληλα, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο διαλόγου. Ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στον ΣΚΑΪ, χαρακτήρισε την έκδοση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού ως ιστορική στιγμή για την Ελλάδα. Τόνισε ότι για πρώτη φορά αποτυπώνονται επίσημα τα δυνητικά εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, επισημαίνοντας ότι «η χώρα ενεργεί εντός του πλαισίου του Διεθνούς Δικαίου και της ευρωπαϊκής υποχρέωσης». Αναφορικά με τον τουρκικό χάρτη, ο κ. Γεραπετρίτης δήλωσε ότι αν υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές, τότε υπάρχει και ο δρόμος του συνυποσχετικού και της Διεθνούς Δικαιοσύνης.