Παρά τις επανειλημμένες εξαγγελίες και τη νομοθετική πρόβλεψη από το 2021, τα ελληνικά πανεπιστήμια εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ελλείψεις στα στοιχειώδη μέτρα ασφαλείας. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, μόλις οκτώ από τα συνολικά 24 ΑΕΙ της χώρας έχουν καταρτίσει πλήρη και ολοκληρωμένα σχέδια ασφαλείας, τα οποία όμως ακόμη δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή. Όπως αποκαλύφθηκε, όλα τα ανώτατα ιδρύματα έχουν πράγματι υποβάλει κάποιο σχέδιο στο υπουργείο Παιδείας και στο συναρμόδιο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Ωστόσο, όπως παραδέχονται πανεπιστημιακοί κύκλοι, τα περισσότερα εξ αυτών δεν ξεφεύγουν από τη γενικόλογη μορφή μιας «έκθεσης ιδεών» χωρίς πρακτική εφαρμογή και τεχνική επάρκεια.
Σύμφωνα με δηλώσεις της υπουργού Παιδείας Σοφίας Ζαχαράκη, μόνο οκτώ ιδρύματα έχουν καταθέσει λειτουργικά και ολοκληρωμένα σχέδια ασφαλείας: το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Ωστόσο, και σε αυτές τις περιπτώσεις, το υπουργείο επισημαίνει ότι η εφαρμογή καθυστερεί, ενώ χαρακτηριστικό της γενικότερης κατάστασης είναι το γεγονός πως μόνο τα μισά από τα υποβληθέντα σχέδια διαθέτουν «κανονισμό ελεγχόμενης πρόσβασης» – δηλαδή πρόβλεψη για είσοδο μόνο με κάρτα, ύπαρξη τουρνικέ και φυλάκων. Αντίστοιχα, μόλις το 1/3 των σχεδίων περιλαμβάνει πρόβλεψη για λειτουργία κέντρου επιτήρησης, το οποίο προϋποθέτει την εγκατάσταση καμερών και συναγερμών.
Ο νόμος και οι παραλείψεις
Ο νόμος 4777/2021 υποχρεώνει κάθε πανεπιστήμιο να εκπονήσει και να αποστείλει σχέδιο ασφαλείας, το οποίο εξετάζεται από το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας (ΚΕΜΕΑ) και πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένες τεχνικές και δομικές προδιαγραφές, όπως συστήματα συναγερμού, σκάλες και εξόδους διαφυγής, θύρες ασφαλείας και κάμερες σε καίρια σημεία. Όπως εξηγεί κυβερνητική πηγή, η χωροταξία κάθε ιδρύματος αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την εκτίμηση κινδύνου και τον σχεδιασμό μέτρων. Άλλα ιδρύματα στεγάζονται σε ενιαία, περίκλειστα campus, ενώ άλλα είναι διάσπαρτα σε πυκνά αστικά περιβάλλοντα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο στόχος είναι κοινός: να μπορούν η Πυροσβεστική και η Αστυνομία να επιχειρούν με ασφάλεια σε περίπτωση βίας ή πυρκαγιάς.
Οι πρυτανικές αρχές τονίζουν πως η εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων απαιτεί σημαντική οικονομική ενίσχυση. Η περίφραξη εγκαταστάσεων, η τοποθέτηση καμερών, η εγκατάσταση τουρνικέ και κέντρων επιτήρησης δεν μπορούν, όπως λένε, να γίνουν με τις υπάρχουσες δομές και πόρους. Ωστόσο, σύμφωνα με υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, τα ΑΕΙ έχουν ήδη λάβει περί τα 10 εκατομμύρια ευρώ για το σκοπό αυτό, ενώ παράλληλα υπήρξε και ιδιωτική χορηγία ύψους 500.000 ευρώ για την προμήθεια 24 τουρνικέ. Προαναγγέλλεται, μάλιστα, έλεγχος αξιοποίησης των κονδυλίων από κάθε ίδρυμα. Ενδεικτικά, το ΕΚΠΑ –σύμφωνα με κυβερνητική πηγή– επικεντρώνεται στη διάταξη περί περιμετρικής περίφραξης της Πανεπιστημιούπολης του Ζωγράφου, διεκδικώντας νέα χρηματοδότηση. Η πρόθεση, ωστόσο, να περιοριστεί η πρόσβαση των πολιτών, έχει προκαλέσει ήδη τοπικές αντιδράσεις.
Το ζήτημα της πανεπιστημιακής ασφάλειας τίθεται εκ νέου επί τάπητος στην τακτική Σύνοδο των Πρυτάνεων, η οποία ολοκληρώνεται το Σάββατο. Η υπουργός Παιδείας υπογραμμίζει ότι «δεν πρόκειται για μια τυπική ή γραφειοκρατική διαδικασία, αλλά για εργαλείο ουσιαστικής προστασίας και εύρυθμης λειτουργίας των πανεπιστημίων». «Η ασφάλεια δεν αφορά μόνο τη φύλαξη, αλλά την ίδια την ακαδημαϊκή ελευθερία», δηλώνει η κ. Ζαχαράκη, ζητώντας συνεργασία και ταχύτητα από τις διοικήσεις των ιδρυμάτων.
Διεθνείς συνεργασίες και ακαδημαϊκή εξωστρέφεια
Παράλληλα, ανακοινώθηκε η έγκριση 70 κοινών μεταπτυχιακών προγραμμάτων μεταξύ ελληνικών ΑΕΙ και κορυφαίων πανεπιστημίων του εξωτερικού, όπως το Χάρβαρντ, το Κολούμπια, το Γέιλ και η Σορβόννη. Η δράση, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Κυριάκου Πιερρακάκη κατά την προηγούμενη θητεία του στο υπουργείο Παιδείας, ενισχύθηκε με πρόσθετη χρηματοδότηση 20 εκατ. ευρώ, ανεβάζοντας τον συνολικό προϋπολογισμό στα 80 εκατ. ευρώ.