Με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει, τις βροχοπτώσεις να μειώνονται και την τουριστική δραστηριότητα να εκτοξεύεται, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν ορατό και διαρκώς επιδεινούμενο κίνδυνο λειψυδρίας. Η χώρα κατατάσσεται στην 19η θέση παγκοσμίως σε επίπεδο κινδύνου υδατικής ένδειας, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του World Resources Institute (WRI), αλλά και την ειδική έκθεση της Deloitte, η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης. Ο κίνδυνος λειψυδρίας δεν είναι πλέον μελλοντικός, αλλά παρών, με σαφείς ενδείξεις πως το υδατικό ισοζύγιο της χώρας τείνει να γίνει επισφαλές. Η κλιματική αλλαγή επιφέρει δραστική μείωση των βροχοπτώσεων, ενώ την ίδια ώρα η κατανάλωση νερού αυξάνεται λόγω:
-
της ραγδαίας αύξησης της τουριστικής κίνησης,
-
της άνοδος της κατά κεφαλήν κατανάλωσης, και
-
των εκτεταμένων απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης, που φτάνουν έως και το 50%.
Η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη σε νησιωτικές περιοχές όπως οι Κυκλάδες, όπου η τουριστική αιχμή συμπίπτει με τη θερινή περίοδο, δηλαδή την εποχή που οι υδατικοί πόροι βρίσκονται στο ελάχιστο. Σε αρκετά νησιά έχουν ήδη αναφερθεί προβλήματα επάρκειας, ενώ υποδομές δεκαετιών καλούνται να καλύψουν αυξημένες ανάγκες. Η γεωργία παραμένει ο βασικός καταναλωτής υδάτων, με την Ελλάδα να δαπανά το μεγαλύτερο όγκο νερού ανά εκτάριο στην ΕΕ.
Παρά τη μείωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, η συνολική κατανάλωση για άρδευση δεν έχει μειωθεί αντίστοιχα, καθώς:
-
Η μέση θερμοκρασία αυξάνεται,
-
Οι καλλιέργειες απαιτούν περισσότερο νερό,
-
Τα δίκτυα άρδευσης είναι απαρχαιωμένα,
-
Υπάρχει στροφή σε υδροβόρες καλλιέργειες με μεγαλύτερη εμπορική αξία.
Η έκθεση της Deloitte προειδοποιεί ότι οι υποστηρικτικές πολιτικές στον αγροτικό τομέα ενδέχεται να οδηγήσουν σε επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση.
Αντλήσεις υπόγειων υδάτων και υφαλμύριση
Η μείωση των επιφανειακών πόρων (ποτάμια, λίμνες, ταμιευτήρες) έχει οδηγήσει στην εντατική χρήση γεωτρήσεων, με την άντληση υπόγειων υδάτων να έχει αυξηθεί κατά 80% την περίοδο 2000–2022. Συγκεκριμένα:
-
Από 3,45 δισ. κυβικά μέτρα το 2000, η άντληση έφτασε τα 6,22 δισ. κυβικά το 2022.
-
Την ίδια περίοδο, η χρήση επιφανειακών υδάτων μειώθηκε κατά 40%.
Η υπερεκμετάλλευση του υδροφόρου ορίζοντα οδηγεί σε υφαλμύριση, ειδικά σε παράκτιες περιοχές, δημιουργώντας σοβαρό κίνδυνο υποβάθμισης της ποιότητας του νερού για πόση, άρδευση και οικοσυστήματα.
Παρά τις πρόσφατες έντονες βροχοπτώσεις, οι ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών φραγμάτων της ΔΕΗ βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Αυτό έχει διπλό αντίκτυπο: απειλεί τόσο την επάρκεια νερού όσο και την ενεργειακή σταθερότητα, αφού τα φράγματα αξιοποιούνται τόσο για ύδρευση και άρδευση, όσο και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ενδεικτική της κρισιμότητας είναι η πρόσφατη παρέμβαση του καθηγητή και πρώην διευθυντή της ΕΜΥ, Αντώνη Καντερέ, ο οποίος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την Αττική, επισημαίνοντας ότι τα αποθέματα του Μόρνου βαίνουν ανησυχητικά μειούμενα. Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα εξοικονόμησης και ενίσχυσης της υδατικής ασφάλειας, οι συνέπειες θα είναι ορατές τόσο για τον πολίτη όσο και για την οικονομία. Η έκθεση της Deloitte και τα διεθνή δεδομένα δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού.
Η χώρα μας καλείται να κινηθεί άμεσα και πολυεπίπεδα:
-
Αναβάθμιση και στεγανοποίηση των υφιστάμενων δικτύων ύδρευσης και άρδευσης,
-
Επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υδάτων,
-
Καμπάνιες εξοικονόμησης, ειδικά σε περιοχές με υψηλή τουριστική πίεση,
-
Ανασχεδιασμός της αγροτικής πολιτικής με όρους βιώσιμης κατανάλωσης νερού,
-
Ανθεκτικά σχέδια αντιμετώπισης ξηρασίας σε δήμους και περιφέρειες.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο: ή θα αντιμετωπίσει την υδατική πρόκληση προληπτικά και συστηματικά, ή θα βρεθεί προ εκπλήξεων και κρίσεων τα επόμενα καλοκαίρια.
