Από την ηλικία των 10 ετών, τα περισσότερα παιδιά στις χώρες του ΟΟΣΑ κατέχουν το δικό τους smartphone, ενώ έως τα 15, σχεδόν όλα διαθέτουν ψηφιακή πρόσβαση στο σπίτι μέσω υπολογιστών ή tablets. Η νέα έκθεση του Οργανισμού με τίτλο «Πώς είναι η ζωή για τα παιδιά στην ψηφιακή εποχή;» παρουσιάζει τα οφέλη, αλλά κυρίως τις ανησυχητικές διαστάσεις αυτής της καθημερινότητας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την ανάγκη για συστηματική πολιτική παρέμβαση. Παρά την τεχνολογική εξοικείωση, το 2021–22, ένας στους έξι εφήβους ηλικίας 11–15 ετών είχε υποστεί διαδικτυακό εκφοβισμό. Παράλληλα, 12% των κοριτσιών και 8% των αγοριών στην ίδια ηλικιακή ομάδα παρουσίασαν προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δηλαδή δυσκολία στη διαχείριση χρόνου, παραμέληση υποχρεώσεων και συναισθηματική δυσφορία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι 15χρονοι περνούν πλέον περισσότερες από 30 ώρες την εβδομάδα σε ψηφιακές συσκευές –πολλοί ξεπερνούν και τις 60 ώρες– ενώ το 60% ξεπερνά κατά πολύ το συνιστώμενο όριο των δύο ωρών ημερησίως. Το 95% των εφήβων χρησιμοποιεί τα μέσα κυρίως για διασκέδαση, επικοινωνία και αναζήτηση πληροφοριών, ωστόσο η υπερβολική χρήση, ειδικά σε παθητικό πλαίσιο, φαίνεται να συσχετίζεται με αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση. Η ψυχική υγεία των παιδιών απειλείται όχι μόνο από τον διαδικτυακό εκφοβισμό, αλλά και από τον συνεχή βομβαρδισμό ακατάλληλου ή υποτιμητικού περιεχομένου, καθώς και από τις κοινωνικές συγκρίσεις που προκαλούν τα εξιδανικευμένα πρότυπα στα social media. Τα κορίτσια είναι ιδιαιτέρως εκτεθειμένα σε αυτούς τους κινδύνους, ενώ τα αγόρια εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαλωτότητα ως προς τον εθισμό στα βιντεοπαιχνίδια. Η έκθεση τονίζει ότι η προβληματική σχέση με τα ψηφιακά μέσα συνδέεται και με εξωγενείς παράγοντες, όπως η μοναξιά, τα οικογενειακά προβλήματα, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα και οι δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να δημιουργήσουν έναν φαύλο κύκλο, καθώς τα παιδιά αναζητούν διέξοδο στο διαδίκτυο, το οποίο εν τέλει εντείνει τα αρχικά προβλήματα.
Ο ΟΟΣΑ καλεί τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν συνολική διατομεακή στρατηγική που να περιλαμβάνει:
-
Καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων στα σχολεία και ενίσχυση της ανθεκτικότητας των παιδιών απέναντι στους ψηφιακούς κινδύνους.
-
Καθοδήγηση των γονέων, με εργαλεία και εκπαίδευση για τη διαχείριση της ψηφιακής εμπλοκής των παιδιών.
-
Διαμόρφωση πολιτικών με βάση στοιχεία, λαμβάνοντας υπόψη και τις εμπειρίες των ίδιων των παιδιών.
-
Ανάπτυξη τεχνολογιών και υπηρεσιών που δίνουν προτεραιότητα στην παιδική ευημερία και ασφάλεια.
Η ψηφιακή εποχή προσφέρει ευκαιρίες, αλλά και προκλήσεις που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η προστασία των παιδιών από τις σκοτεινές πλευρές της τεχνολογίας απαιτεί συντονισμένη δράση – και ξεκάθαρη πολιτική βούληση.