Σε ιστορική καμπή εισέρχεται η ελληνική ανώτατη εκπαίδευση, μετά την απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας να κρίνει συνταγματικό τον νόμο 5094/2024, ο οποίος επιτρέπει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Η απόφαση ανοίγει τον δρόμο για τη λειτουργία –από τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά– δώδεκα μη κρατικών Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, τα οποία θα προσφέρουν πάνω από 100 προγράμματα σπουδών και αναμένεται να προσελκύσουν χιλιάδες σπουδαστές.
Η Ολομέλεια του ΣτΕ, υπό την προεδρία του Μιχάλη Πικραμμένου, έκρινε κατά πλειοψηφία ότι ο νόμος δεν προσκρούει στο άρθρο 16 του Συντάγματος, καθώς οι συνταγματικές διατάξεις πρέπει να ερμηνεύονται σε συνδυασμό με το ευρωπαϊκό δίκαιο, τις αρχές της ελευθερίας εγκατάστασης και της ακαδημαϊκής ελευθερίας, όπως αυτές κατοχυρώνονται στα άρθρα 49 και 165 της ΣΛΕΕ και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Απορρίφθηκαν, ως εκ τούτου, οι προσφυγές που είχαν ασκήσει πανεπιστημιακοί, η ΠΟΣΔΕΠ και ο πρώην υπουργός Γιώργος Κατρούγκαλος, όπως και εκείνες κολλεγίων που εξέφρασαν φόβους για περιορισμό της δραστηριότητάς τους.
Ιστορική εξέλιξη ή συνταγματική υπέρβαση;
Ο πρώην υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης χαρακτήρισε την απόφαση «ιστορική», ενώ η νυν υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, μίλησε για «τομή» που ξεκλειδώνει μια καθυστερημένη μεταρρύθμιση. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε πως η Ελλάδα σταματά να αποτελεί «παγκόσμια εξαίρεση μαζί με την Κούβα» και τόνισε τη σημασία των νέων επενδύσεων, της συγκράτησης φοιτητών στην Ελλάδα αλλά και της προσέλκυσης αλλοδαπών σπουδαστών. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός δεσμεύτηκε ότι η μεταρρύθμιση αυτή θα συνδυαστεί με στήριξη του δημόσιου πανεπιστημίου, δίνοντας έμφαση στην πρόοδο μέσω «τολμηρών μεταρρυθμίσεων» και όχι «ιδεολογικών ταμπού».
Η αντιπολίτευση, ωστόσο, εμφανίζεται βαθιά διχασμένη. Το ΠΑΣΟΚ κάνει λόγο για «κολλεγιοποίηση» της ανώτατης εκπαίδευσης, καλώντας σε θεσμική ισορροπία μεταξύ δημόσιου πανεπιστημίου και αξιόπιστων, μη κερδοσκοπικών ξένων Ιδρυμάτων, με συνταγματική πρόβλεψη. Ο Νάσος Ηλιόπουλος από τη Νέα Αριστερά επικρίνει δριμύτατα το ΣτΕ, σχολιάζοντας σκωπτικά την «ερμηνεία» του Συντάγματος: «Το “αποκλειστικά” και το “απαγορεύεται” δεν είναι ακριβώς έτσι…». Η ΚΝΕ, σε δριμεία ανακοίνωση, καταγγέλλει την απόφαση ως «προκλητική» και υποστηρίζει ότι ενισχύει την εμπορευματοποίηση των σπουδών, μετατρέποντας τα ΑΕΙ σε «σούπερ μάρκετ πτυχίων». Καταγγέλλει πως το ευρωπαϊκό δίκαιο χρησιμοποιείται ως μοχλός για την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης, ενώ προειδοποιεί για νέες αντιδράσεις ενόψει και ενδεχόμενης συνταγματικής αναθεώρησης.
Νέο τοπίο με ανοιχτά μέτωπα
Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή ενός νέου τοπίου στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση. Ενώ τα πρώτα παραρτήματα ξένων ΑΕΙ ετοιμάζονται να υποδεχτούν πάνω από 6.000 φοιτητές, το πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό παραμένει τεταμένο. Ζητήματα όπως η ισοτιμία των τίτλων σπουδών, τα προσόντα του διδακτικού προσωπικού και η θεσμική εποπτεία παραμένουν στο επίκεντρο. Η επόμενη μάχη αναμένεται στο επίπεδο της συνταγματικής αναθεώρησης, όπου θα κριθεί αν το άρθρο 16, όπως ισχύει σήμερα, θα παραμείνει ως έχει ή θα επαναδιατυπωθεί ώστε να αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα. Μέχρι τότε, το ερώτημα παραμένει: πρόκειται για πρόοδο ή για ρήγμα στο δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης;
