Η προοπτική μιας πυρηνικά εξοπλισμένης Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Η ύπαρξη πυρηνικών όπλων στα χέρια του Ιράν θα όξυνε τη γεωστρατηγική αστάθεια σε μια ήδη ταραγμένη περιοχή, θα πυροδοτούσε κούρσα εξοπλισμών στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και θα έθετε την ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά και συνολικά της Δύσης, σε άμεσο κίνδυνο. Παρά ταύτα, η απάντηση σε αυτή την απειλή δεν μπορεί να λάβει τη μορφή μιας απροειδοποίητης και θεσμικά ακάλυπτης στρατιωτικής επέμβασης από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Είναι η ίδια ιστορία που ξαναγράφεται
Η απόφαση του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, να πλήξει ιρανικές πυρηνικές και στρατιωτικές υποδομές χωρίς τη συνεννόηση με διεθνείς συμμάχους, αναζωπύρωσε τον κίνδυνο μιας ευρείας πολεμικής σύρραξης. Οι ισραηλινές αεροπορικές δυνάμεις εξαπέλυσαν δεκάδες επιθέσεις σε περιοχές κοντά στην Τεχεράνη, με επίκεντρο στρατηγικές υποδομές, ενώ το Ιράν απάντησε με πυραυλικά πλήγματα και την αναχαίτιση drones μέσω της αντιαεροπορικής του άμυνας. Παράλληλα, ανακοίνωσε τη σύλληψη 18 φερόμενων κατασκόπων που ετοίμαζαν επιθέσεις σε ανατολικές περιοχές. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Ουάσινγκτον παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις. Σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, οι ΗΠΑ εξετάζουν αεροπορικά πλήγματα μέσα στο Σαββατοκύριακο, ενώ μονάδες έχουν ήδη αναπτυχθεί πλησίον της περιοχής της κρίσης. Την ίδια ώρα, ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται δημόσια αμφίθυμος: άλλοτε εκφράζει την πρόθεση να διαπραγματευτεί με την Τεχεράνη και άλλοτε αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο άμεσης στρατιωτικής δράσης.
Η συνταγματική υποχρέωση και η ευθύνη του Κογκρέσου
Παρά την αυξανόμενη ένταση, η απόφαση για εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών σε πολεμική σύγκρουση δεν μπορεί να ληφθεί μονομερώς από την εκτελεστική εξουσία. Το αμερικανικό Σύνταγμα αναγνωρίζει μόνο στο Κογκρέσο το δικαίωμα κήρυξης πολέμου. Ο Νόμος περί Πολεμικών Εξουσιών του 1973 περιορίζει την προεδρική αρμοδιότητα στις περιπτώσεις άμεσης επίθεσης κατά των ΗΠΑ – κάτι που στην παρούσα συγκυρία δεν ισχύει. Το Ιράν δεν έχει προβεί σε επίθεση κατά αμερικανικών στόχων. Ανταποκρινόμενοι στην ανάγκη θεσμικού ελέγχου, βουλευτές και γερουσιαστές από διαφορετικά κόμματα κατέθεσαν νομοθετικές πρωτοβουλίες που επιβάλλουν την έγκριση του Κογκρέσου πριν από κάθε επιθετική ενέργεια. Πρόκειται για μια πρακτική με ιστορικά προηγούμενα, από το Περλ Χάρμπορ μέχρι το Ιράκ, που εξασφαλίζει τη δημοκρατική νομιμοποίηση σε κρίσιμες αποφάσεις.
Η επιλογή της σύγκρουσης δεν είναι μονόδρομος. Παρά τις πρόσφατες παραβιάσεις της συμφωνίας για τη μη διάδοση πυρηνικών όπλων, που καταγράφηκαν από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, το προηγούμενο του 2015 αποδεικνύει ότι η διπλωματία μπορεί να αποδώσει. Η Συμφωνία της Βιέννης, αν και αμφιλεγόμενη, περιλάμβανε ελέγχους, περιορισμούς και διαφάνεια στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Η γεωστρατηγική αποδυνάμωση του Ιράν τα τελευταία χρόνια, μετά τις απώλειες των συμμάχων του, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως διαπραγματευτικό πλεονέκτημα. Η ανησυχία για περαιτέρω κλιμάκωση είναι έκδηλη. Το Ισραήλ προειδοποίησε τους κατοίκους των περιοχών Αράκ και Χοντάμπ, κοντά σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, να εγκαταλείψουν άμεσα τα σπίτια τους, κάτι που ερμηνεύεται ως προετοιμασία για νέα χτυπήματα.
Σε διπλωματικό επίπεδο, το Ιράν διατηρεί ανοικτούς διαύλους, με τον ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγτσί να δηλώνει προσήλωση στις συνομιλίες. Έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ προγραμματίστηκε, ενώ η Γενεύη θα φιλοξενήσει συνομιλίες Ιρανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων. Η Ρωσία προτείνει να διαμεσολαβήσει, ενώ η Κίνα εκφράζει βαθιά ανησυχία για τις επιπτώσεις μιας σύρραξης που θα επηρεάσει ενεργειακούς διαύλους και γεωπολιτικές ισορροπίες. Η γεωγραφική θέση του Ιράν, ανάμεσα στη ρωσική και κινεζική σφαίρα επιρροής, καθιστά την οποιαδήποτε στρατιωτική εμπλοκή εξαιρετικά περίπλοκη. Η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθεί διακριτικά την κρίση, αποφεύγοντας την εμπλοκή. Παράλληλα, προχωρά σε ενίσχυση μέτρων ασφαλείας και προετοιμάζει την οργανωμένη απομάκρυνση Ελλήνων πολιτών από την περιοχή, σε περίπτωση επιδείνωσης των συνθηκών.