Τραμπ - Ιράν: Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πλευρά του, ξεκαθάρισε ότι ενδιαφέρεται κυρίως για την «εξαναγκαστική» πτυχή της διπλωματίας.
Οι διαπραγματεύσεις με το Ιράν απαιτούν χρόνο και είναι περίπλοκες ακόμη και στις καλύτερες των περιπτώσεων. Παραμένει ασαφές αν η «προθεσμία των 14 ημερών» που έθεσε ο πρόεδρος Τραμπ είναι κάτι περισσότερο από ένα μέσο για να κερδίσει χρόνο για στρατιωτική προετοιμασία. Αν ρωτήσετε διπλωμάτες που έχουν διαπραγματευτεί με το Ιράν, θα σας πουν συνήθως κάτι όπως: «Οπλιστείτε με υπομονή, παίρνει πολύ χρόνο». Η συμφωνία της εποχής Ομπάμα, που ουσιαστικά ανέστειλε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, χρειάστηκε σχεδόν δύο χρόνια για να επιτευχθεί. Όταν ο Τραμπ αποχώρησε από αυτήν στη διάρκεια της πρώτης του θητείας, η κυβέρνηση Μπάιντεν πέρασε 15 μήνες προσπαθώντας να τη συναρμολογήσει εκ νέου — ώσπου ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έβαλε βέτο στη σχεδόν τελική συμφωνία. Πώς λοιπόν ο Ντόναλντ Τραμπ, που αφήνει να εννοηθεί ότι ίσως καταφύγει σε διπλωματία ως εναλλακτική του βομβαρδισμού της κύριας ιρανικής μονάδας εμπλουτισμού ουρανίου, ελπίζει να πετύχει κάτι μέσα στο 15νθήμερο που έδωσε στον εαυτό του;
«Σχεδόν τίποτα», προειδοποιούν βετεράνοι των διαπραγματεύσεων αυτών. Αλλά και πάλι, το σκηνικό είναι πολύ διαφορετικό αυτή τη φορά. Ο αγιατολάχ Χαμενεΐ έχει τον τελευταίο λόγο σε όλα τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής — αλλά, σύμφωνα με τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, ενδεχομένως να βρίσκεται σε καθεστώς απόκρυψης. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών και επικεφαλής διαπραγματευτής Αμπάς Αραγκτσί δηλώνει πρόθυμος να θέσει περιορισμούς στην πυρηνική παραγωγή της χώρας, αντίστοιχους με εκείνους που είχε συμφωνήσει με τις ΗΠΑ πριν από μια δεκαετία. Όμως, την Παρασκευή δήλωσε στους Ευρωπαίους συνομιλητές του στη Γενεύη ότι το Ιράν δεν θα διαπραγματευτεί όσο το Ισραήλ εξαπολύει πυραυλικές επιθέσεις σε ιρανικές στρατιωτικές βάσεις και εγκαταστάσεις, ή προχωρά σε στοχευμένες δολοφονίες αξιωματικών των Φρουρών της Επανάστασης και πυρηνικών επιστημόνων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πλευρά του, ξεκαθάρισε την Παρασκευή ότι ενδιαφέρεται κυρίως για την «εξαναγκαστική» πτυχή της διπλωματίας. «Δίνω στο Ιράν περιθώριο χρόνου και θα έλεγα ότι δύο εβδομάδες είναι το μέγιστο», είπε. Ταυτόχρονα υποβάθμισε τη σημασία των ευρωπαϊκών διαπραγματεύσεων, λέγοντας: «Το Ιράν δεν θέλει να μιλήσει στην Ευρώπη. Θέλει να μιλήσει σε εμάς. Η Ευρώπη δεν πρόκειται να βοηθήσει». Παραμένει αδιευκρίνιστο αν ο Τραμπ είναι ειλικρινής ως προς τη διαπραγμάτευση ή αν απλώς κερδίζει χρόνο για να προετοιμαστεί για στρατιωτική σύγκρουση.
Προς το παρόν, δεν υπάρχει δημόσιο στοιχείο που να δείχνει ότι οι επαφές μεταξύ του Αραγκτσί και του Στιβ Γουίτκοφ, ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, θα μπορούσαν να οδηγήσουν έστω σε συνάντηση — πόσο μάλλον σε μια συμφωνία που θα ικανοποιούσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Ούτε είναι σαφές ότι ακόμη και μια συμφωνία θα ήταν αρκετή για να αποτρέψει την ισραηλινή αποφασιστικότητα να εξουδετερώσει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ο Αραγκτσί γνωρίζει σε βάθος το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και ήταν από τους βασικούς διαπραγματευτές της συμφωνίας του 2015, από την οποία αποσύρθηκε ο Τραμπ τρία χρόνια αργότερα. Όμως ακόμη και σήμερα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αγνοούν πόση επιρροή διατηρεί στους κόλπους της ηγεσίας και στον αγιατολάχ.
Αντίθετα, ο Γουίτκοφ γνωρίζει ελάχιστα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, και μόλις τους τελευταίους μήνες άρχισε να εξοικειώνεται με τις τεχνικές λεπτομέρειες και την ιστορία των διαπραγματεύσεων. Όμως διατηρεί στενή σχέση με τον Τραμπ από την εποχή των κοινών τους δραστηριοτήτων στη Νέα Υόρκη στον τομέα των ακινήτων, και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που ορίζεται μια «αποδεκτή» συμφωνία. Ακόμη κι αν οι δύο πλευρές κατάφερναν να συμφωνήσουν μετά από δυόμισι μήνες ανεπιτυχών επαφών, θα έπρεπε να «πουλήσουν» αυτή τη συμφωνία στο εσωτερικό.
«Δεν ζούμε φυσιολογικές εποχές»
«Δεν ζούμε φυσιολογικές εποχές», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Χάας, πρώην επικεφαλής του τομέα ιρανικής πολιτικής επί προεδρίας Τζορτζ Χ. Μπους και ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί προεδρίας Τζορτζ Ο. Μπους. «Η πίεση προς το Ιράν είναι μεγαλύτερη από ποτέ, επειδή χάνει. Και η πίεση στον Τραμπ να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ αν θεωρήσει ότι οι Ιρανοί προσπαθούν απλώς να κερδίσουν χρόνο, θα είναι τεράστια». Η επιτυχία εξαρτάται από το τι ακριβώς ζητά ο Τραμπ: την «άνευ όρων παράδοση» που συχνά επικαλείται, ή έναν στενότερο, συμβιβαστικό περιορισμό του εμπλουτισμού, με την κατανόηση ότι το Ιράν ίσως διατηρεί το «δικαίωμα» να παράγει πυρηνικά καύσιμα αλλά δεν θα το ασκήσει ξανά στην πράξη.
«Δύο εβδομάδες ίσως αρκούν για μια άνευ όρων παράδοση. Μια μέρα φτάνει για αυτό», δήλωσε ο Ρόμπερτ Μάλεϊ, που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις του 2015 και ηγήθηκε της αποτυχημένης προσπάθειας της εποχής Μπάιντεν να αναβιώσει τη συμφωνία. «Αυτό ίσως να είναι που θέλει ο Τραμπ, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα το πάρει. Για την Ισλαμική Δημοκρατία, είναι σαν να καλείται να διαλέξει ανάμεσα στην αυτοκτονία και στο να ρισκάρει τον θάνατο. Η ιστορία δείχνει ότι θα επιλέξει το δεύτερο». Ο Μάλεϊ εκτίμησε ότι μπορεί να υπάρξει μια διπλωματική έξοδος, στην οποία «το Ιράν να συμφωνήσει ‘εθελοντικά’ και ‘προσωρινά’ να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου — κάτι που σήμερα είναι πιο εύκολο, καθώς η ικανότητά του έχει μειωθεί σημαντικά». Αυτό θα μπορούσε να «δώσει χώρο για αμερικανοϊρανικές συνομιλίες και να ανακοπεί η ξέφρενη πορεία προς τον πόλεμο».
Όμως αυτού του είδους οι δημιουργικές λύσεις απαιτούν χρόνο. Σε άλλες εποχές, θα χρειάζονταν εβδομάδες ή μήνες διαπραγματεύσεων στη Βιέννη και επαναφορά των όρων σε Τεχεράνη και Ουάσινγκτον για επίσημη επικύρωση. Τώρα, δεν υπάρχει τέτοιος χρόνος. Ο Αραγκτσί, βγαίνοντας από τις συνομιλίες στη Γενεύη την Παρασκευή, δεν έδειξε πρόθυμος ούτε να ξεκινήσει κάτι τέτοιο — όπως και ο Τραμπ, που δεν φάνηκε ιδιαίτερα ενδιαφερόμενος για διαπραγματεύσεις.
Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών υπαινίχθηκε μάλιστα ότι ίσως οι συνομιλίες με τον Γουίτκοφ να ήταν απλώς ένα αμερικανικό «θέατρο σκιών», μια κάλυψη για τις ισραηλινές στρατιωτικές προετοιμασίες. «Ίσως αυτό να είχαν σχεδιάσει εξαρχής και χρειάζονταν απλώς τις διαπραγματεύσεις για να το συγκαλύψουν», είπε στον Άντρια Μίτσελ του NBC. «Δεν ξέρουμε πώς μπορούμε να τους εμπιστευτούμε πλέον. Αυτό που έκαναν ήταν προδοσία της διπλωματίας». Το Ιράν, πρόσθεσε, δεν πρόκειται ποτέ να σταματήσει εντελώς την παραγωγή πυρηνικών καυσίμων. «Μηδενικός εμπλουτισμός είναι αδύνατος. Είναι κατάκτηση των επιστημόνων μας. Είναι ζήτημα εθνικής υπερηφάνειας».
