Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν ζωές μέσα σε σιωπηλή απόγνωση.
Χένρυ Ντέιβιντ Θορώ, Αμερικανός συγγραφέας
Στις απέραντες στέπες της Αυστραλίας και της Αφρικής, κάθε χρόνο, τα άγρια ζώα διανύουν κατά ομάδες εκατοντάδες χιλιόμετρα από μια περιοχή σε άλλη για αναζήτηση τροφής. Τα μεγαλύτερα και τα πιο δυνατά προηγούνται και τα μικρότερα και πιο αδύναμα ακολουθούν. Αν κάποιο από αυτά δεν μπορεί να ακολουθήσει, η ομάδα συνεχίζει την πορεία της. Δεν σταματάει να προσφέρει βοήθεια. Απλώς, το εγκαταλείπει στην τύχη του.
Το «σκεπτικό» των ζώων, είναι πως αν η ομάδα επιβραδύνει την πορεία της, προκειμένου να σώσει ένα μέλος της, κάτι που δεν είναι βέβαιο, τότε ολόκληρη η αγέλη κινδυνεύει με αφανισμό από ασιτία και αφυδάτωση αν δεν φτάσει έγκαιρα στον προορισμό της, που θα της εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την επιβίωσή της.
Στην κοινωνία των ανθρώπων, ευτυχώς, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ή μάλλον συμβαίνει το αντίθετο, στις πολύ μικρές κοινωνικές ομάδες, όπως είναι η οικογένεια. Τα μέλη μιας τέτοιας κοινωνίας «θυσιάζουν» τη ζωή τους για να παρατείνουν λίγο ακόμη τη ζωή ενός αγαπημένου τους προσώπου, που είτε βρίσκεται στη δύση του βίου του, είτε είναι μια ζωή χωρίς ελπίδα.
Η Έλενα, σαράντα τριών χρόνων αναγκάζεται κάθε Σαββατοκύριακο να εγκαταλείπει τα δυο παιδιά της και τον άντρα της με ό τι αυτό συνεπάγεται για την οικογενειακή της γαλήνη, για να επισκεφθεί τη μάνα της, διακόσια χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα. Εκείνη αρνείται πεισματικά να έρθει στην πόλη και να μείνει σε ένα μικρό διαμέρισμα μόνη της κοντά τους ώστε να έχει καλύτερη φροντίδα και να απαλλάξει και την ίδια την κόρη της από τα πολύ σοβαρά προβλήματα που δημιουργούνται στην οικογένειά της απ΄ τις εμμονές της για τον «καθαρό αέρα του χωριού», προκειμένου να κερδίσει λίγη «άχρηστη» παράταση ζωής, μια και ήδη έχει περάσει τα ενενήντα της χρόνια.
Και κάτω απ΄ αυτές τις συνθήκες τι είδους συναισθηματική σχέση έχει πλέον απομείνει που να δένει μάνα και κόρη παρά η προσδοκία για μια «ανώδυνη αναχώρηση» της μάνας από μια ζωή που της φάνηκε αρκετά γενναιόδωρη και δεν έχει πλέον τίποτε άλλο να της προσφέρει; Σίγουρα, είναι κάτι που δεν ομολογείται.
Τελείως διαφορετική είναι η περίπτωση μιας άλλη γυναίκας, σαράντα πέντε ετών, με ένα ανάπηρο παιδί δεκαεπτά ετών με σοβαρά κινητικά προβλήματα, ένα παιδί με ειδικές ανάγκες. Η ίδια δηλώνει, πως όταν αυτό συμβαίνει σε μια οικογένεια τότε ολόκληρη η οικογένεια είναι με ειδικές ανάγκες.
Αν είναι κάτι που κρατάει σε αυτή την οικογένεια το ενδιαφέρον της για τη ζωή είναι μια ελπίδα πως η σύγχρονη ιατρική ίσως μπορέσει να δώσει κάποια λύση σε χρόνια προβλήματα υγείας νέων ανθρώπων. Όμως εδώ, σε αντίθεση με την περίπτωση ενός υπέργηρου, που επιμένει να κερδίσει λίγο ακόμη χρόνο, από μια ζωή που δεν έχει πλέον τίποτε να του δώσει, η περίπτωση ενός νέου με ειδικές ανάγκες είναι διαφορετική. Ακριβώς γιατί είναι νέος. Και έχει το δικαίωμα να ελπίζει. Κι εδώ η ελπίδα από μόνη της δίνει κάποιο νόημα στη ζωή όλων.
Ωστόσο, όταν και αυτή η ελπίδα αρχίζει σιγά σιγά να ξεθωριάζει και η απελπισία είναι το μόνο συναίσθημα που απειλεί να εξοντώσει ακόμη και σωματικά κάποιο από τα μέλη της μικρής κοινωνίας, της οικογένειας, τότε χρειάζεται μία διέξοδος που η ανθρώπινη λογική αδυνατεί να διανοηθεί.
Είναι η στιγμή που η ίδια η ζωή παρεμβαίνει και ισχύει και στην «ανθρώπινη αγέλη» ό τι και στην αγέλη των άγριων ζώων. Κάποιοι πρέπει να «φύγουν» άκαιρα, όσο κι αν συγκλονιζόμαστε από το θάνατό τους, για να επιβιώσουν οι υπόλοιποι.
Είναι η στιγμή, που πρέπει να αναρωτηθούμε αν η ζωή χωρίς στοιχειώδη ποιότητα είναι το πολυτιμότερο αγαθό.
Δεν θα μάθουμε, δεν έχει άλλωστε σημασία, αν η τραγική εξέλιξη που είχε η εξαφάνιση μάνας και κόρης στην Κατερίνη ήταν απόφαση απελπισίας ή ατύχημα. Το βέβαιο είναι πως ο θάνατος της Σβέτας και της δεκαεπτάχρονης Μαρίας ήταν η λύτρωση για τις ίδιες.
Για τους άλλους, που η ζωή τους φθάνει στη δύση τους πλήρης ημερών, ο θάνατός τους κάποτε ίσως είναι και ένα «δώρο» προς τα παιδιά τους…
Από την Ευτυχία Παπούλια, για την έντυπη έκδοση
