Ο πρώην ηθοποιός και κωμικός Βολοντίμιρ Ζελένσκι ηγείται πλέον της αντίστασης της χώρας του στην εισβολή της Ρωσίας, παραμένοντας στην Ουκρανία αποφασισμένος να πολεμήσει. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας έχει γίνει το πρόσωπο της αντίστασης της χώρας ενάντια στις δυνάμεις εισβολής του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν. Η Wall Street Journal αναλύει το προφίλ του. Ο Ζελένσκι βρέθηκε στην εξουσία έχοντας ελάχιστη πολιτική εμπειρία με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Πριν εκλεγεί, ήταν περισσότερο γνωστός για τον τηλεοπτικό του ρόλο ως ένας απλός δάσκαλος που ανήλθε κατά λάθος στην εξουσία. Η εκπομπή «Υπηρέτης του Λαού» προβλήθηκε για τέσσερα χρόνια, κάνοντάς τον γνωστό στο ευρύ κοινό.
Από τότε που ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου, ο Ζελένσκι έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία του κόσμου, ντυμένος συχνά με στρατιωτικά γιλέκα και προτρέποντας τον ουκρανικό λαό να συνεχίσει τον αγώνα μέσω βίντεο που δημοσιεύει στο Telegram, το Facebook και το Instagram από το κέντρο του Κιέβου. Άλλες φορές, ο 44χρονος πιέζει τους ηγέτες της Δύσης να εντείνουν τις προσπάθειες για να νικήσουν τον Πούτιν. Απογοητευμένος από την απροθυμία της Δύσης να επέμβει στρατιωτικά, ο Ζελένσκι έχει επανειλημμένα καλέσει το ΝΑΤΟ να επιβάλει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία, μια ιδέα που, σύμφωνα με το ΝΑΤΟ, θα οδηγήσει τη συμμαχία σε πόλεμο με τη Ρωσία. Ο Ζελένσκι λέει ότι αντιλαμβάνεται πως βρίσκεται στην κορυφή της λίστας δολοφονιών ή/και συλλήψεων του Κρεμλίνου, αλλά επιμένει ότι ούτε ο ίδιος ούτε η οικογένειά του θα φύγουν, καθώς προσπαθεί να κρατήσει ενωμένη την καταρρακωμένη χώρα του.
Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πρόεδρος της Ουκρανίας από το 2019
Ο Ζελένσκι εξελέγη πρόεδρος το 2019, όταν κέρδισε τον Πέτρο Ποροσένκο. Τότε χαρακτήρισε τον εαυτό του ως «αντικαθεστωτικό αουτσάιντερ», που θέλει να εξαλείψει τη διαφθορά και να εξασφαλίσει καλύτερες σχέσεις με τη Μόσχα. Η νίκη του βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στον ρόλο του στην τηλεοπτική σειρά, όπου υποδυόταν έναν απλό άνθρωπο που ρίχτηκε στη μάχη της προεδρίας για να «καθαρίσει» τη χώρα. Ακόμη και το πολιτικό του κόμμα πήρε το όνομά του από την εκπομπή.
Πώς χειρίστηκε ο Ζελένσκι την εισβολή
Από νωρίς, ο Ζελένσκι αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ενέργειάς του για να προβάλει μια αίσθηση ηρεμίας, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις συγκεντρώνονταν σταθερά κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας, μέχρι να φτάσουν τελικά τους 190.000 στρατιώτες. Δήλωσε ότι οι προειδοποιήσεις των ΗΠΑ για μια επικείμενη εισβολή ήταν υπερβολικές και βλάπτουν την οικονομία της Ουκρανίας, ενώ την περασμένη άνοιξη επισήμανε μια ακόμη μεγαλύτερη ρωσική συγκέντρωση, η οποία τελικά αποσύρθηκε.
Όταν, όμως, τα πρώτα ρωσικά πυρά άρχισαν να χτυπούν το Κίεβο και άλλες πόλεις της Ουκρανίας στις 24 Φεβρουαρίου, στράφηκε με πάθος προς την υποστήριξη της άμυνας της Ουκρανίας, εξασφαλίζοντας όση περισσότερη δυτική βοήθεια μπορούσε να λάβει. Με τη ρωσική προπαγάνδα να ισχυρίζεται ότι είχε ήδη εγκαταλείψει τη χώρα, ο Ζελένσκι αντικατέστησε τα κοστούμια και τις γραβάτες με στρατιωτικά φούτερ και έφτιαξε ένα βίντεο στο οποίο φαινόταν στον δρόμο, μπροστά από το προεδρικό μέγαρο στο Κίεβο, να παροτρύνει τους Ουκρανούς να υπερασπιστούν τη χώρα. Το βίντεο προβλήθηκε εκατομμύρια φορές στο Telegram και στο Facebook.
Συχνή επικοινωνία με τη Δύση
Ο Ζελένσκι επικοινωνεί συχνά με τους ηγέτες της Δύσης, προτρέποντάς τους να αυξήσουν τις κυρώσεις στη Μόσχα, με την ελπίδα ότι έτσι θα διακόψει τη ρωσική προέλαση. Σε ομιλία του προς τους Ευρωπαίους ηγέτες με στόχο να τους πείσει να λάβουν πιο σκληρά μέτρα, τους προειδοποίησε ότι αυτή μπορεί να είναι η τελευταία φορά που τον βλέπουν ζωντανό, σύμφωνα με αρκετούς διπλωμάτες. «Η σιωπή στην αίθουσα ήταν εντυπωσιακή», είπε ένας ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λίγο αργότερα, το μπλοκ των «27» ενήργησε για να επεκτείνει σημαντικά το φάσμα των μέτρων, καθώς η Δύση σκληραίνει την απάντησή της στην επιθετικότητα της Μόσχας.
Πώς έχει εξελιχθεί η στάση του Ζελένσκι κατά της Ρωσίας
Όταν εξελέγη πρόεδρος το 2019, ο Ζελένσκι αρχικά επιδίωξε μια επαναπροσέγγιση της Ρωσίας. Η Ουκρανία ήταν σε διαμάχη με το Κρεμλίνο από το 2014, όταν οι ρωσικές δυνάμεις προσάρτησαν το λιμάνι της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα, ξεσηκώνοντας μια εξέγερση που οδήγησε στην απόσπαση δύο φιλορωσικών περιοχών από τον έλεγχο του Κιέβου. Δεσμευόμενος να βελτιώσει τις σχέσεις με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, είχε κάποιες πρώτες επιτυχίες: Εξασφάλισε ανταλλαγή αιχμαλώτων με τη Ρωσία και προχώρησε σε μια συμφωνία για το πώς θα συνεχιστεί η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του 2015.
Οι διαδηλώσεις στους δρόμους ενάντια στα σχέδιά του τον ανάγκασαν να αλλάξει ρότα. Δυτικοί διπλωμάτες τον προειδοποίησαν ότι ο Πούτιν προσπαθούσε να τον κάνει να υπογράψει μια συμφωνία που θα του παρείχε μακροπρόθεσμη επιρροή στο μέλλον της Ουκρανίας μέσω των πληρεξουσίων της Ρωσίας στις αποσχισθείσες περιοχές, με στόχο να εμποδίσει τη χώρα να ενταχθεί στην ΕΕ ή στο ΝΑΤΟ.
«Δίνουμε τη ζωή μας για το δικαίωμα να είμαστε ίσοι»
Αντίθετα, ο Ζελένσκι επέλεξε να προσπαθήσει να πείσει το ΝΑΤΟ να δημιουργήσει μια στενότερη σχέση με την Ουκρανία, ενώ ξεκίνησε μια δημοφιλή εκστρατεία για να ανακτήσει τον έλεγχο της Κριμαίας. Πρόσωπο που βρισκόταν κοντά του είπε ότι η Ρωσία είχε αρχίσει να τον βλέπει ως «αντίγραφο» του Ποροσένκο, τον οποίο διαδέχθηκε ως πρόεδρος, δηλαδή ως κάποιον που η Μόσχα θεωρούσε ότι ήθελε να ωθήσει την Ουκρανία προς τη Δύση.
Πολιτικοί αναλυτές είπαν ότι η προοπτική να ευθυγραμμιστεί η Ουκρανία με τη Δύση εξόργισε τον Πούτιν, ο οποίος εδώ και καιρό προσπαθεί να αποκαταστήσει τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, που είχε περιοριστεί σοβαρά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, περισσότερα από 30 χρόνια πριν. Την πέμπτη ημέρα της εισβολής, ο Ζελένσκι είπε ότι ο ουκρανικός λαός παλεύει για να γίνει ισότιμο μέλος της ΕΕ και πληρώνει το απόλυτο τίμημα. «Δίνουμε τη ζωή μας για το δικαίωμα να είμαστε ίσοι» είπε, αξύριστος και φορώντας ένα πράσινο μπλουζάκι του στρατού. «Αποδείξτε ότι είστε μαζί μας και δεν θα μας αφήσετε να φύγουμε».
Από κωμικός ηθοποιός έγινε πρόεδρος
Ο Ζελένσκι σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο, αλλά μετά την αποφοίτησή του άρχισε να ασχολείται με την ψυχαγωγία, ιδρύοντας μια εταιρεία τηλεοπτικών παραγωγών. Έγινε διάσημος για τα σκετς του, συμπεριλαμβανομένου ενός όπου ο ίδιος και κάποιοι «συνεργοί» του κατέβασαν τα παντελόνια τους και προσποιήθηκαν ότι έπαιζαν πιάνο με… κάτι άλλο εκτός από τα χέρια τους. Αργότερα, κέρδισε την ουκρανική εκδοχή του «Dancing with the Stars», το 2006, και έγινε η «φωνή» του Paddington στην ομώνυμη ταινία.
Ωστόσο, η τηλεοπτική σειρά «Υπηρέτης του Λαού» κατέγραψε τη διάθεση της χώρας όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά το 2015. Ο Ζελένσκι υποδύθηκε έναν ταπεινό δάσκαλο, που φώναζε εξαγριωμένος σε ένα βίντεο για τη διαφθορά που πολλοί Ουκρανοί καλούνταν καθημερινά να αντιμετωπίσουν. Το κλιπ έγινε viral, ξεκινώντας μια πολιτική καριέρα που τελικά οδήγησε τον ίδιο στο προεδρικό μέγαρο. Η επιτυχία του σόου έπεισε τον Ζελένσκι ότι πρέπει πράγματι να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην πολιτική. Η εκστρατεία του απηχούσε πολλά από τα θέματα που εξερεύνησε στην τηλεοπτική εκπομπή και το πολιτικό του κόμμα πήρε το ίδιο όνομα, «Υπηρέτης του Λαού». Κέρδισε τον δεύτερο γύρο των εκλογών έναντι του τότε προέδρου Ποροσένκο, με περίπου 73% των ψήφων.
Το οικογενειακό υπόβαθρο του Ζελένσκι
Γεννημένος στις 25 Ιανουαρίου 1978, ο Ζελένσκι μεγάλωσε σε μια κακόφημη, ρωσόφωνη περιοχή στη νοτιοανατολική Ουκρανία. Η καταγωγή του ήταν εβραϊκή, με αρκετά μέλη της οικογένειάς του να πεθαίνουν στο Ολοκαύτωμα, ενώ ο παππούς του υπηρέτησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως αξιωματικός του σοβιετικού στρατού. Ο πατέρας του, μαθηματικός, και η μητέρα του, μηχανικός, επέλεξαν να μείνουν στην Ουκρανία, ενώ πολλοί άλλοι Εβραίοι αναχώρησαν για τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ, όταν η πρώην Σοβιετική Ένωση τους επέτρεψε να μεταναστεύσουν. Παιδικοί φίλοι θυμούνται πως ξεχώριζε για το σκουλαρίκι του και για τους καλούς βαθμούς στο σχολείο. Αργότερα πήρε το πτυχίο Νομικής από το Εθνικό Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Κιέβου.
Η εβραϊκή του ταυτότητα
Ο ίδιος ο Ζελένσκι έχει κάνει ελάχιστα για την εβραϊκή του ταυτότητα, λέγοντας απλώς το 2020 ότι καταγόταν από μια συνηθισμένη σοβιετική εβραϊκή οικογένεια και ότι οι περισσότερες οικογένειες δεν ήταν θρησκευόμενες. Με τις δηλώσεις αυτές φάνηκε να αγνοεί πως οι Εβραίοι της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, έπρεπε σε μεγάλο βαθμό να καταστείλουν τη θρησκευτική τους ταυτότητα και θεωρούνταν ξένοι. Ορισμένοι σχολιαστές υποστήριξαν ότι αυτό επικαιροποίησε την εικόνα του Ζελένσκι ως αουτσάιντερ, που αντικατοπτρίζεται τόσο στην τηλεοπτική του δουλειά όσο και στην προεδρική του εκστρατεία το 2019.
Οι Ουκρανοί εμφανίζονται πιο ευνοϊκοί απέναντι στους Εβραίους από ό,τι οι άνθρωποι άλλων χωρών που ανήκαν στο σοβιετικό μπλοκ. Μια δημοσκόπηση του Ερευνητικού Κέντρου Pew το 2019 διαπίστωσε ότι το 5% των Ουκρανών ήταν απρόθυμοι να δεχτούν Εβραίους ως συμπολίτες, σε σύγκριση με το 18% στην Πολωνία, το 19% στην Τσεχία και το 22% στη Ρουμανία. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Γκρόισμαν, όταν ο Ζελένσκι έγινε πρόεδρος, είναι επίσης Εβραίος. Όταν ο Πούτιν είπε ότι η εισβολή της Ρωσίας έχει σκοπό να «αποναζιστικοποιήσει» την ηγεσία της Ουκρανίας, μια ισχυρή προσβολή για τη Ρωσία, αναφερόμενος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ζελένσκι έσπευσε να χλευάσει τους ισχυρισμούς του Ρώσου ηγέτη.
Τι συνέβη ανάμεσα στον Ζελένσκι και τον Ντόναλντ Τραμπ
Λίγο αφότου έγινε πρόεδρος της Ουκρανίας, ο Ζελένσκι βρέθηκε στο επίκεντρο της πολιτικής των ΗΠΑ, αφού ο τότε πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, κατηγορήθηκε ότι τον πίεσε στη διάρκεια μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας με στόχο ο Ζελένσκι να ερευνήσει τον βασικό αντίπαλο του Τραμπ τότε, Τζο Μπάιντεν. Ένα ψήφισμα παραπομπής στη Βουλή των Αντιπροσώπων ισχυριζόταν ότι η παροχή βοήθειας των 391 εκατομμυρίων δολαρίων για την ασφάλεια των ΗΠΑ, που εξήγγειλε ο Τραμπ, συνδεόταν άμεσα με το γεγονός ότι ο Ζελένσκι ανακοίνωσε δημόσια έρευνα. Οι κατηγορίες του ψηφίσματος αναφέρουν ότι αφού ήρθαν στο φως οι ενέργειες του Τραμπ, εκείνος απελευθέρωσε τη βοήθεια, η οποία είχε σκοπό να ενισχύσει τις ουκρανικές δυνάμεις στο ανατολικό τμήμα της χώρας.
Ο Τραμπ απέρριψε τις κατηγορίες για τα αδικήματα και, παρόλο που παραπέμφθηκε στη Γερουσία, αθωώθηκε. Στη συνέχεια, πρόεδρος εκλέχθηκε ο Τζο Μπάιντεν και τα υπόλοιπα είναι ιστορία..