Εργαζόμενες μητέρες και ενοχές: Μια καθηγήτρια Νομικής στο βιωματικό άρθρο της υποστηρίζει ότι ήρθε η στιγμή να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει «καλή μητέρα»
Όταν ακούμε τη φράση «καλή μητέρα», σκεφτόμαστε μια γυναίκα που κρατάει αγκαλιά το μωρό της κοιτώντας το στα μάτια. Ούτε για αστείο κάποια με σπουδαίο βιογραφικό που ονειρεύεται καριέρα. Με την πρώτη εικόνα μεγάλωσε ως ιδανικό η Lara Bazelon, συγγραφέας ενός νέου, δυνατού άρθρου στο The Atlantic με τίτλο «Το τέλος της μητρικής ενοχής», βασισμένου στο βιβλίο της «Ambitious Like a Mother: Why Prioritizing Your Career Is Good for Your Kids» («Φιλόδοξη σαν μητέρα: Γιατί όταν δίνεις προτεραιότητα στην καριέρα σου κάνεις καλό στα παιδιά σου»).
Όχι γιατί τής θύμιζε τη δική της μητέρα, αλλά για τον αντίθετο λόγο. Επειδή η μητέρα της ήταν μια ενεργή ψυχίατρος με ακόμα τρία παιδιά, οπότε η Lara σπάνια απολάμβανε στιγμές αποκλειστικής αφοσίωσης μαζί της. Μεγαλώνοντας η Bazelon έγινε με τη σειρά της μια επιτυχημένη επαγγελματίας: δικηγόρος και καθηγήτρια Νομικής. Απέκτησε δύο παιδιά, αλλά είχε συνεχώς καβγάδες με το σύζυγό της, Matt, για το χρόνο που αφιέρωνε στην καριέρα της και επειδή ένιωθε ότι εκείνος δεν την υποστήριζε αρκετά.
Όταν ακούμε τη φράση «καλή μητέρα», ποια εικόνα μάς έρχεται στο μυαλό;
Πιθανόν μια γυναίκα που κρατάει αγκαλιά το μωρό της κοιτώντας το στα μάτια. Σίγουρα όχι μια «καριερίστα» που ναι μεν το κρατάει αγκαλιά, αλλά έχει στραμμένο το βλέμμα της στην οθόνη του κινητού και τα επαγγελματικά email της. Τελικά, ο γάμος της τελείωσε και η εικόνα από την παιδική ηλικία της, της μητέρας που είναι απόλυτα αφοσιωμένη στο παιδί της, τη στοίχειωσε ξανά. Πλέον όμως ένιωθε ότι ήταν εκείνη, όχι η μαμά της, που είχε αποτύχει να συμμορφωθεί με αυτό το πρότυπο, για το οποίο αισθανόταν ότι έχει παραμείνει απαράλλακτο από τη δεκαετία του ‘70 μέχρι σήμερα.
Την ανακούφιζε η σκέψη ότι τα παιδιά της ξέρουν καλά ότι τα αγαπάει. Βρήκε επίσης καταφύγιο σε μελέτες όπως αυτή που διεξάχθηκε σε πάνω από 100.000 άτομα και 29 διαφορετικές χώρες καταλήγοντας στο συμπέρασμα, το 2018, ότι η κόρη μιας εργαζόμενης μητέρας όταν μεγαλώνει γίνεται πιο επιτυχημένη στο επάγγελμά της από εκείνη μιας γυναίκας η οποία παρέμεινε στο σπίτι για να τη μεγαλώσει. Επιπλέον, ο γιος μιας εργαζόμενης μητέρας, μεγαλώνοντας, μοιράζεται πιο ισότιμα με τη σύζυγό του τους ρόλους της οικογένειας και του νοικοκυριού.
“Είναι υπέροχη η τέλεια ισορροπία όταν την πετυχαίνεις”
«Ο ενήλικος γιος μιας εργαζόμενης μητέρας περιέγραψε τη μητρότητα σαν μια ζυγαριά όπου τα βάρη κυλούν διαρκώς από τη μία άκρη στην άλλη: από την οικογένεια στη δουλειά και το αντίστροφο, με ελάχιστες στιγμές τέλειας ισορροπίας» γράφει η Bazelon και προσθέτει: «Είναι υπέροχη η τέλεια ισορροπία όταν την πετυχαίνεις. Αλλά οι περίοδοι ανισορροπίας είναι επίσης απαραίτητες και φυσιολογικές. Δείχνουν στα παιδιά ότι δεν πρέπει να επωμίζεται αποκλειστικά η μητέρα τα βάρη και τις θυσίες της φροντίδας τους και τα βοηθάει να κατανοήσουν ότι δεν γίνεται να τους προσφέρει διαρκώς την αμέριστη προσοχή της».
«Ο ενήλικος γιος μιας εργαζόμενης μητέρας περιέγραψε τη μητρότητα σαν μια ζυγαριά όπου τα βάρη κυλούν διαρκώς από τη μία άκρη στην άλλη: από την οικογένεια στη δουλειά και το αντίστροφο, με ελάχιστες στιγμές τέλειας ισορροπίας»
Το lockdown υπήρξε μια αποκαλυπτική εμπειρία, από διάφορες απόψεις, για πολλές οικογένειες. Η Bazelon στη διάρκεια της τηλεργασίας και της τηλεκπαίδευσης με δύο παιδιά, 9 και 11 ετών τότε, βίωσε κάποιες αμήχανες στιγμές. Όπως όταν ενώ βρισκόταν στη μέση μιας σημαντικής τηλεδιάσκεψης με δικαστή και δικηγόρους μπήκε η κόρη της στο δωμάτιο, άνοιξε το ψυγείο πίσω της και διαμαρτυρήθηκε γιατί η μαμά της είχε ξεχάσει να αγοράσει σιρόπι σφενδάμου. Αυτό το περιστατικό μού θύμισε μια προσωπική εμπειρία όπου στη διάρκεια μιας συνέντευξής μου μέσω βιντεοκλήσης με επικεφαλής σε φορέα παιδικής προστασίας είχε μπει ο 5χρονος τότε γιος μου στην κουζίνα, όπου εργαζόμουν, και ακριβώς απέναντι από την κάμερα του λάπτοπ σκαρφάλωσε με χαρακτηριστική άνεση στον πάγκο για να βουτήξει ένα γλυκό από το πάνω ντουλάπι.
«Ένιωσα κακή μητέρα»
Ευτυχώς η συνεντευξιαζόμενη αντέδρασε με χαμόγελο και ευγένεια, αλλά δεν μπορούσα να μη νιώσω «κακή μητέρα». Αναρωτήθηκα, μεταξύ αστείου και σοβαρού, μήπως τις επόμενες μέρες θα εμφανιζόταν απροειδοποίητα στο σπίτι κάποιος επαγγελματίας από υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας, να διερευνήσει τις συνθήκες όπου ένα παιδί φαίνεται να προπονείται καθημερινά σε ακροβατικές ασκήσεις και καταναλώνει ανεξέλεγκτες ποσότητες ζάχαρης.
Από την άλλη, το lockdown είχε και κάποια οφέλη. Βοήθησε ώστε να ευαισθητοποιούν κάπως οι ηγέτες των επιχειρήσεων. Στην καραντίνα, καθώς δεν είχαν φυσική επαφή με τους εργαζόμενούς τους, δεν μπορούσαν ξαφνικά να τους τηλεφωνήσουν ή να ξεκινήσουν τηλεδιάσκεψη χωρίς να ρωτήσουν: Τι κάνεις, είσαι καλά; Ακούω τα παιδιά που γκρινιάζουν στο βάθος, τι γίνεται τώρα που δεν έχουν σχολείο;. Ακόμα και ο σκληρός, αυταρχικός επαγγελματίας, που θέλει να μιλάει μόνο για νούμερα και στόχους, αναγκάστηκε να ενδιαφερθεί για τη ζωή του άλλου. Αλλά και τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά άρχισαν να δείχνουν μεγαλύτερη κατανόηση για τις συνθήκες εργασίας της μαμάς και να τη δικαιολογούν λίγο περισσότερο για τα ατελείωτα ωράριά της και την κούρασή της στο τέλος μίας ακόμα εργάσιμης μέρας.
Οι πιο λάθος ενοχές
Στο lockdown τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά άρχισαν να δείχνουν μεγαλύτερη κατανόηση για τις συνθήκες εργασίας της μαμάς και να τη δικαιολογούν λίγο περισσότερο για τα ατελείωτα ωράριά της και την κούρασή της στο τέλος μίας, ακόμα, εργάσιμης μέρας. Παρ’ όλα αυτά, η Bazelon πιστεύει ότι δεν θα έχουμε καμία ριζική αλλαγή μέχρι να σταματήσουμε οι εργαζόμενες μητέρες να προσπαθούμε να ισορροπήσουμε ταυτόχρονα στα χέρια μας, σαν ζογκλέρ, όλα τα μπαλάκια της τελειότητας – στη δουλειά, στη συζυγική ζωή, στη μητρότητα.
«Γνωρίζω ότι η προσωπική μου εμπειρία δεν μοιάζει με αυτές των περισσότερων γυναικών» γράφει στο The Atlantic. «Αλλά από συζητήσεις που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια με δεκάδες γυναίκες, από διαφορετικές φυλές, τάξεις και σεξουαλικούς προσανατολισμούς, ανακάλυψα ότι όλες μοιραζόμαστε την επιθυμία να συμφιλιώσουμε τις φιλοδοξίες μας με τη μητρότητα». Ενώ λοιπόν αιτήματα όπως η ισοτιμία στις αμοιβές μεταξύ των φύλων και στην κατανομή των υποχρεώσεων ενός νοικοκυριού παραμένουν ψηλά στην ατζέντα του σύγχρονου φεμινισμού, η αρθρογράφος καταλήγει ότι είναι σημαντικό να προσθέσουμε μια ακόμα διεκδίκηση: τον επαναπροσδιορισμό του χαρακτηρισμού «καλή μητέρα».
