Ο James Lovelock, διάσημος επιστήμονας του περιβάλλοντος και ο ιθύνων νους πίσω από τη «Θεωρία της Γαίας», πέθανε χθες, την ημέρα των γενεθλίων του, σε ηλικία 103 ετών. Την είδηση έκανε γνωστή η οικογένειά του, η σύζυγος και τα ποδιά του, οι οποίοι ενημέρωσαν ότι πέθανε ήσυχα, περιτριγυρισμένος από αυτούς. Γεννημένος το 1919, ο Λάβλοκ μεγάλωσε στο νότιο Λονδίνο και εργάστηκε επί 20 χρόνια στο βρετανικό Ινστιτούτο Ιατρικής Έρευνας. Προσελήφθη από τη NASA στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και μετακόμισε στην Καλιφόρνια για να απασχοληθεί στην έρευνα για την πιθανότητα ύπαρξης ζωής στον πλανήτη Άρη. Η προσφορά του στην περιβαλλοντική επιστήμη είναι τεράστια, ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός για τη Θεωρία της Γαίας.
È morto James Lovelock – Icona della scienza e ambientalista. Aveva 103 anni. Suo il metodo per individuare il buco dell'ozono e la teoria su "Gaia": la Terra come un essere vivente capace di autoregolarsi https://t.co/2hW0r2LOO2 pic.twitter.com/89bBup7wqR
— RSI Info (@RSIInfo_) July 27, 2022
Ο Βρετανός επιστήμονας, μέχρι πριν 6 μήνες ήταν καλά, έκανε βόλτες στη θάλασσα στο Dorset όπου έμενε, ενώ έδινε και συνεντεύξεις. Η υγεία του επιβαρύνθηκε λόγω ενός πεσίματος. Σύμφωνα με τη Θεωρία της Γαίας, που διαμορφώθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον ίδιο, ο πλανήτης μας στην ουσία είναι «ζωντανός», με όλα τα πλάσματα και τους οργανισμούς σε αυτόν – καθώς και τα μη έμβια στοιχεία- να συνδέονται όλα μεταξύ τους σε ένα «σύστημα» που διατηρεί τις συνθήκες για την ύπαρξη της ζωής.
Αρχικά η θεωρία απορρίφθηκε από την επιστημονική κοινότητα, τα τελευταία χρόνια όμως κερδίζει όλο και περισσότερους υποστηρικτές. Ο James Lovelock έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους σημαντικότερους ανεξάρτητους στοχαστές του 20ου αιώνα, με τη σκέψη του να βρίσκεται πολύ πιο μπροστά από την εποχή του, ενώ έχει εμπνεύσει, εκτός από συναδέλφους του, και πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις και κινήματα. Παρουσιάζοντας τον εαυτό του καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ως «ανεξάρτητο επιστήμονα», ο Λάβλοκ είχε προκαλέσει προστριβές με συναδέλφους του αναφορικά με το αποκαλυπτικό όραμά του για την κλιματική κρίση.
The family of James Lovelock have asked me to pass on the following statement. pic.twitter.com/NQhLgxzVCL
— jonathanwatts (@jonathanwatts) July 27, 2022
«Είναι πλέον αργά, πολύ αργά, για να σώσουμε τον πλανήτη όπως τον ξέρουμε»
«Είναι πλέον αργά, πολύ αργά, για να σώσουμε τον πλανήτη όπως τον ξέρουμε», είχε τονίσει στο Γαλλικό Πρακτορείο (AFP) το 2009, λίγους μήνες πριν από τη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το Κλίμα (COP15) που απέβη άκαρπη. «Προετοιμαστείτε για τεράστιες ανθρώπινες απώλειες» είχε διαμηνύσει, ένας από τους ελάχιστους επιστήμονες εκείνη την εποχή που προέβλεπαν το ζοφερό μέλλον. Σχολιάζοντας την πανδημία Covid-19, ο Τζέιμς Λάβλοκ είχε πει τον Ιούνιο του 2020 στο AFP πως «σκοτώνει ιδιαίτερα τους συνομηλίκους μου – τους ηλικιωμένους – και ήδη είναι πάρα πολλοί (στον πλανήτη)» για να υπογραμμίσει στη συνέχεια πως «η κλιματική αλλαγή είναι πιο επικίνδυνη για τη ζωή στη Γη από σχεδόν οποιαδήποτε άλλη ασθένεια».
Στο τελευταίο του βιβλίο (2019) με τίτλο «Novacene: Η επερχόμενη εποχή της υπερ-ευφυίας», ο επιστήμονας ισχυρίζεται ότι οι μηχανές μέχρι το τέλος του αιώνα θα εξελιχθούν τόσο πολύ, ώστε θα μας ξεπεράσουν, αλλά, ακόμα θα χρειάζονται τους ανθρώπους «όπως εμείς χρειαζόμαστε τα φυτά». «Προετοιμαζόμαστε για να περάσουμε το δώρο της γνώσης σε νέες μορφές ευφυών όντων. Αλλά μην σας πιάνει κατάθλιψη για αυτό. Έχουμε παίξει τον ρόλο που μας αναλογεί», αναφέρει στο βιβλίο του χαρακτηριστικά.
Η Θεωρία της Γαίας
Ο Lovelock καθόρισε τη Γαία ως: Μια πολύπλοκη οντότητα η οποία περιλαμβάνει την βιόσφαιρα της Γης, την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και το έδαφος. Η συνολική δομή συνιστά ένα σύστημα ανάδρασης ή ένα κυβερνητικό σύστημα το οποίο αναζητά το βέλτιστο δυνατό φυσικό και χημικό περιβάλλον για τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη. Η αρχική του υπόθεση ήταν ότι η βιομάζα τροποποιεί τις συνθήκες στον πλανήτη για να τις κάνει περισσότερο φιλόξενες – η υπόθεση της Γαίας ορθά προσδιόρισε αυτή την “φιλικότητα” ως μια πλήρη ομοιόσταση. Η αρχική υπόθεση του Λάβλοκ, που κατηγορήθηκε ότι ήταν τελεολογική από τους επικριτές του, ήταν πως η ατμόσφαιρα της Γαίας διατηρείται σε ομοιόσταση από και προς όφελος της βιόσφαιρας.
Ο Λάβλοκ πρότεινε την ιδέα πως η ζωή στη Γη παρέχει ένα κυβερνητικό, ομοιοστατικό ανατροφοδοτούμενο σύστημα το οποίο διευθύνεται αυτόματα και ασυναίσθητα από τα βιωτά, οδηγώντας σε μια ευρύτερη σταθεροποίηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και της χημικής σύνθεσης της Γης. Με αυτή την αρχική υπόθεση, ο Λάβλοκ αξίωσε την ύπαρξη ενός παγκόσμιου συστήματος ελέγχου της επιφανειακής θερμοκρασίας, της ατμοσφαιρικής σύνθεσης και των επιπέδων αλμυρότητας των ωκεανών.
