Οι ορκισμένες παρθένες της Αλβανίας: Την παράδοση συνοδεύουν διάφορες παρανοήσεις
«Οι τελευταίες ορκισμένες παρθένες της Αλβανίας». Με αυτόν τον τίτλο, το BBC επιχειρεί μια ενδοσκόπηση σε έναν θεσμό με βαθιές ρίζες στον Μεσαίωνα. Δεκάδες μόνο γυναίκες στον κόσμο έχουν απομείνει να ζουν τηρώντας τον όρκο αγνότητας και με συμπεριφορά ανδρική, ώστε να μην… θεωρούνται κατώτερες κοινωνικά. Έχουν υιοθετήσει, δηλαδή, έναν ανδρικό τρόπο ζωής, κάτι που φαίνεται στο όνομα, τα ρούχα, τις συνήθειες. «Ορκισμένες παρθένες» έχουν υπάρξει, σε πολύ μικρότερη έκταση, και σε άλλες χώρες, συνήθως γειτονικές με τον αλβανικό βορρά. Αυτές είναι το Κόσοβο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Δαλματική ενδοχώρα και η Βοσνία.
Η περίπτωση της Γκιστίνα Γκρίσαϊ
Πώς είναι η ζωή μιας ορκισμένης παρθένας; Το αφιέρωμα του BBC ξεκινά με τις δηλώσεις της Γκιστίνα Γκρίσαϊ (Gjystina Grishaj), η οποία αναφέρει πως «η Αλβανία ήταν ανδροκρατούμενος κόσμος, ο μόνος τρόπος για να επιβιώσεις ήταν να γίνεις άντρας». Όταν ήταν ακόμη 23 ετών και ζούσε στα βουνά, στα βόρεια της χώρας της, πήρε όρκο αγαμίας και υποσχέθηκε να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής της ως άνδρας. Η οικογένειά της ζει στην περιοχή της Λεπούς, δίπλα στα σύνορα με το Μαυροβούνιο, στο πιο βόρειο κομμάτι της Αλβανίας, για περισσότερο από έναν αιώνα.
Σύμφωνα με την 57χρονη Γκιστίνα, «υπάρχουν πολλοί ανύπαντροι στον κόσμο, αλλά δεν είναι burrneshat (όπως λέγεται στην τοπική διάλεκτο το έθιμο). Μια “ορκισμένη παρθένος” είναι αφιερωμένη μόνο στην οικογένειά της, την εργασία, τη ζωή, τη διατήρηση της αγνότητάς της».
Πώς γίνονται «μπουρνέσα»
Για πολλές γυναίκες που γεννήθηκαν σε παλαιότερες εποχές, η ανταλλαγή της σεξουαλικής, αναπαραγωγικής και κοινωνικής τους ταυτότητας ήταν ένας τρόπος να απολαμβάνουν ελευθερίες, που μόνο οι άνδρες μπορούσαν να έχουν. Η Γκρίσαϊ ποτέ δεν φαντάστηκε μια παραδοσιακή ζωή για τον εαυτό της με γάμο, δουλειές του σπιτιού και φορέματα. Αντιθέτως, μετά τον θάνατο του πατέρα της αποφάσισε να γίνει «ορκισμένη παρθένα», προκειμένου να ηγηθεί της οικογένειας και να μπορέσει να αναλάβει εργασίες για να τους στηρίξει οικονομικά. «Ήμασταν εξαιρετικά φτωχοί… Ο πατέρας μου πέθανε και η μητέρα μου είχε έξι παιδιά, οπότε για να τη διευκολύνω, αποφάσισα να γίνω “μπουρνέσα” και να δουλέψω σκληρά», λέει στο BBC.
Η θέση της γυναίκας στην Αλβανία
«Σήμερα, καμία δεν προσπαθεί να γίνει “ορκισμένη παρθένα”», λέει με τη σειρά της η Βαλεριάνα Γκρίσαϊ (Valerjana Grishaj), ανιψιά της Γκιστίνα. «Τα νεαρά κορίτσια δεν σκέφτονται ούτε κατά διάνοια να γίνουν ορκισμένες παρθένες. Είμαι ζωντανό παράδειγμα γι’ αυτό», συμπληρώνει.
Μεγαλώνοντας με τη θεία της στο Λεπούς, η Vαλεριάνα διαπίστωσε ότι οι επιλογές για τις γυναίκες στην περιοχή ήταν ελάχιστες, με γενική προσδοκία να παντρευτούν νέες. «Μια στιγμή που θυμάμαι πάντα ήταν στην έκτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Μια φίλη μου πήγαινε στην ένατη τάξη και αρραβωνιαζόταν. Ήταν μόλις 14 ετών», θυμάται. Σύμφωνα με στοιχεία της UN Women, σχεδόν το 60% των Αλβανίδων ηλικίας 15-49 ετών έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή βία.
Η συμμετοχή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, στην Αλβανία έχει προχωρήσει με βελτιώσεις σε εκλογικές πρακτικές κώδικες και διαδικασίες, αν και εξακολουθεί να παραμένει περιορισμένη, ενώ το μισθολογικό χάσμα δεν έχει αντιμετωπιστεί σωστά. Μέχρι το 2017, οι γυναίκες αποτελούσαν το 23% των βουλευτών και το 35% των τοπικών συμβούλων.
