Οι περισσότεροι από εμάς περιμένουμε τις διακοπές για να χαλαρώσουμε, να δούμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα και να απολαύσουμε λίγο ύπνο παραπάνω, έστω και για λίγες μέρες.
Σε περιπτώσεις που οι γιορτές περιλαμβάνουν ένα πλούσιο πρόγραμμα με εξόδους και οικογενειακά τραπέζια, είναι πιθανό να καταλήξετε να νιώθετε κουρασμένοι στο τέλος των διακοπών, ακόμη και αν δεν δουλεύατε. Ωστόσο, μπορεί να αισθάνεστε κουρασμένοι ακόμη και τις φορές που περάσατε τις διακοπές σας με ύπνο και χαλάρωση στο σπίτι. Και όμως, υπάρχει εξήγηση. Ο ύπνος για περισσότερες από τις συνιστώμενες επτά ή οκτώ ώρες κάθε βράδυ, ενώ φαίνεται να είναι το καλύτερο συμπλήρωμα μετά από μια κουραστική εβδομάδα (ή πολλές κουραστικές εβδομάδες), στην πραγματικότητα προκαλεί περισσότερη υπνηλία και χαμηλή ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Κάθε κύκλος ύπνου ξεκινάει από την αρχή κάθε 80 έως 100 λεπτά, οπότε η προσθήκη μιας ώρας ή και περισσότερης στον βραδινό ύπνο σημαίνει συνήθως ότι ξυπνάτε στη μέση ενός κύκλου βαθύ ύπνου, με αποτέλεσμα να αισθάνεστε κουρασμένοι και ζαλισμένοι. Ο κάθε κύκλος περιλαμβάνει 4 στάδια και το ξύπνημα κατά τη διάρκεια του τρίτου, όταν ο ύπνος είναι βαθύτερος, έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στο πώς αισθάνεται κάποιος όταν σηκώνεται. Μετά το τρίτο στάδιο έρχεται το REM, ή αλλιώς ο κύκλος ταχείας κίνησης των ματιών, κατά τον οποίο ονειρευόμαστε.
REM και μη-REM
Ο εγκέφαλος περνάει κυκλικά από δύο διαφορετικούς τύπους ύπνου – τον ύπνο REM και τον μη-REM, ο οποίος περιλαμβάνει το πρώιμο στάδιο, όταν το άτομο έχει μόλις αποκοιμηθεί, ακολουθούμενο από τον ελαφρύ ύπνο, όταν ο καρδιακός ρυθμός και η αναπνοή ρυθμίζονται και η θερμοκρασία του σώματος πέφτει. Το τρίτο στάδιο είναι ο βαθύς ύπνος, όταν ο εγκέφαλος αποθηκεύει τις καινούριες εμπειρείες και τις δεσμεύει στη μνήμη του. Στο τέταρτο στάδιο, τον ύπνο REM ή ύπνο ταχείας κίνησης των ματιών, η δραστηριότητα μοιάζει με εκείνη ενός ξύπνιου εγκεφάλου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο εγκέφαλος συνεχίζει να εδραιώνει αυτές τις αναμνήσεις και να τις παγιώνει στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Είναι επίσης η φάση κατά την οποία βλέπουμε τα περισσότερα όνειρα.
Ο εγκέφαλος ενός ατόμου συνήθως κάνει restart τον κύκλο ύπνου τέσσερις ή πέντε φορές κάθε βράδυ. Οι κύκλοι διαρκούν συνήθως κατά μέσο όρο 90 λεπτά, καθιστώντας τη βέλτιστη διάρκεια ύπνου περίπου επτάμισι ώρες. Η Δρ Alexandria Reynolds, ερευνήτρια ύπνου και ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας, σημειώνει στη Daily Mail: «Αν ξυπνήσετε ενώ βρίσκεστε σε βαθύ ύπνο, θα νιώθετε εξαιρετικά ζαλισμένοι και μπερδεμένοι. Αντίθετα, αν ξυπνήσετε όταν βρίσκεστε σε ύπνο REM, τότε αισθάνεστε πολύ πιο ξεκούραστοι, έτοιμοι να αντιμετωπίσετε την ημέρα». Αυτό συμβαίνει επειδή κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο εγκέφαλος είναι πολύ δραστήριος και τα πιο έντονα όνειρα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκειά του, κάνοντας τη μετάβαση στην αφύπνιση πιο ομαλή.
Το μυστικό
Σε αυτό, η Δρ Reynolds προσθέτει ότι, τα πρωινά που τυχαίνει να ξυπνήσουμε πριν το ξυπνητήρι μας, είναι καλύτερο να σηκωθούμε, παρά να ξανακοιμηθούμε ώσπου να χτυπήσει, καθώς τότε θα διακόψει έναν νέο κύκλο ύπνου που θα βρίσκεται στη μέση του. Το ίδιο περίπου ισχύει και για όσους κοιμούνται λίγο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και επιχειρούν να αναπληρώσουν τα Σαββατοκύριακα. Όπως εξηγεί ο Δρ Jeffrey Iliff, ερευνητής ύπνου και τραυματικού εγκεφαλικού τραυματισμού στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, ο ύπνος που χάνουμε για μεγάλα διαστήματα δεν αναπληρώνεται ποτέ πλήρως και μαζί του τα πλεονεκτήματα που φέρνει.
Αντίθετα, οι παραπάνω ώρες ύπνου το Σαββατοκύριακο συχνά μας αποδιοργανώνουν και καταλήγουμε να κοιμόμαστε αργότερα την Κυριακή το βράδυ, ξεκινώντας τη βδομάδα ήδη αποδιοργανωμένοι. Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να χρειαστούν έως και τέσσερις ημέρες επαρκούς ύπνου για να ανακάμψει κανείς από μία μόνο ώρα χαμένου ύπνου και έως και εννέα ημέρες καλού ύπνου για να εξαλειφθεί πλήρως το έλλειμα ύπνου. Σε κάθε περίπτωση, η καλύτερη λύση φαίνεται να είναι η εξής: προσπαθήστε να δημιουργήσετε χρόνο για μισή ή μία ώρα ύπνου στο καθημερινό σας πρόγραμμα και θα δείτε διαφορά.
