Υπερτουρισμός: Αυτοί που πληρώνουν το τίμημα

Τα αίτια του υπερτουρισμού μπορεί να είναι πολύπλοκα, όμως οι συνέπειες είναι σαφείς και το τίμημα το πληρώνουν οι κάτοικοι των τουριστικών hotspots. Τον Ιούλιο, διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους της Πάλμα, της πρωτεύουσας της Μαγιόρκα, κρατώντας πλακάτ με συνθήματα όπως «όχι στον μαζικό τουρισμό» και «τουρισμός, αλλά όχι έτσι». Αν και δεν συμμετείχε, ο 27χρονος Ζάουμε Φουστέρ που ζει στη Μαγιόρκα συμφωνεί με το μήνυμα των κινητοποιήσεων ενάντια στον υπερουρισμό. «Θα πρέπει να αποτελέσουν ένα κάλεσμα αφύπνισης για τους πολιτικούς μας να νομοθετήσουν κατά του υπερπληθυσμού και να φέρουν νόμους που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής εμάς των κατοίκων» δήλωσε στον Guardian ο 27χρονος ξενοδοχοϋπάλληλος. «Η στεγαστική κρίση του νησιού είναι εκτός ελέγχου», πρόσθεσε ο Φουστέρ. Όπως πολλοί από τους φίλους του, ζει με τους γονείς του και εξηγει πως «είναι αδύνατο να ζήσουμε ανεξάρτητα με τους μισθούς μας», με τον ίδιο να εργάζεται μόνο οκτώ μήνες το χρόνο.

Ως εργαζόμενος στον τομέα της φιλοξενίας, αναγνωρίζει τα οφέλη της προσέλκυσης επισκεπτών στο νησί όπου μεγάλωσε. «Ο τουρισμός είναι η οικονομική ατμομηχανή της Μαγιόρκα. Αλλά κάθε χρόνο έχουμε ρεκόρ αριθμού ανθρώπων που έρχονται. Η ζήτηση δεν σταματά» συνεχίζει. Η διόγκωση του αριθμού των επισκεπτών εντείνει την πίεση στους κλιματικά καταπονημένους πόρους: σε ορισμένες περιοχές της Μαγιόρκα ανακοινώθηκαν τον Ιούλιο περιορισμοί στη χρήση του νερού. Οι δρόμοι είναι φραγμένοι από ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και οι δημόσιες συγκοινωνίες αδυνατούν να υποστηρίξουν τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό τουριστών, είπε ο ίδιος. Η Μαγιόρκα, η οποία έχει πληθυσμό λίγο κάτω από ένα εκατομμύριο, αναμένει να φιλοξενήσει φέτος περίπου 20 εκατομμύρια επισκέπτες. Αλλά ο Φουστέρ, η οικογένεια του οποίου διατηρεί κοσμηματοπωλείο στο νησί, δήλωσε ότι οι περισσότεροι απλοί κάτοικοι της Μαγιόρκα δεν είναι αυτοί που αποκομίζουν τα οικονομικά οφέλη, προσθέτοντας ότι η άνοδος των all-inclusive ξενοδοχείων σημαίνει ότι οι τουρίστες είναι λιγότερο πιθανό να ξοδέψουν χρήματα στις τοπικές επιχειρήσεις.

Η Μαγιόρκα δεν είναι η μόνη που φιλοξενεί διαμαρτυρίες κατά του υπερτουρισμού: χιλιάδες άνθρωποι από όλη τη νότια Ισπανία κατέβηκαν στους δρόμους της Μάλαγα στις 29 Ιουλίου, ενώ η Unesco προειδοποίησε πρόσφατα ότι αυτό το κύμα αντίδρασης θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη. Η Βαρκελώνη βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος φέτος το καλοκαίρι, αφού διαδηλωτές «στόχευσαν» τουρίστες με νεροπίστολα. Σε προορισμούς που έχουν προσελκύσει αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών μετά την πανδημία, οι άνθρωποι αναρωτιούνται πώς μπορεί να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της υποδοχής των επισκεπτών -και των θέσεων εργασίας και των εσόδων που φέρνουν- αλλά και της διατήρησης των τόπων που αποκαλούν πατρίδα. Ζώντας σε μια κεντρική γειτονιά της Βαρκελώνης για 20 χρόνια, η Άλμπα είχε παρατηρήσει πώς ο αυξανόμενος αριθμός επισκεπτών που συρρέει στην πόλη αλλοιώνει τον χαρακτήρα της. «Στη γειτονιά μου υπήρχε ένα παλιό σιδηρουργείο, ένα κρεοπωλείο, πολλές μικρές επιχειρήσεις που λειτουργούσαν για δεκαετίες», είπε. Αλλά με την πάροδο των ετών πολλές είχαν γίνει μπαρ και εστιατόρια που εξυπηρετούσαν τουρίστες. Η Βαρκελώνη ανακοίνωσε τον Ιούνιο ότι θα απαγορεύσει την ενοικίαση διαμερισμάτων σε τουρίστες από το 2028 μετά από κατακραυγή των ντόπιων. Η Άλμπα δήλωσε ότι η εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων στο κέντρο της πόλης διατάραξε τη ροή της ζωής των κατοίκων.

«Μεθυσμένοι τουρίστες μπλόκαραν την είσοδο του κτιρίου μας, κάπνιζαν στα μούτρα μας καθώς προσπαθούσαμε να βγούμε, ούρλιαζαν σαν τρελοί μέχρι τις 2 τα ξημερώματα. Ακόμη και μέσα στο κτίριό μας, μεθυσμένοι τουρίστες των Airbnb έχουν (σ.σ. κατά λάθος) προσπαθήσει να ανοίξουν την πόρτα μας τη νύχτα» είπε. Μέχρι το 2021, η Άλμπα είχε βαρεθεί την κατάσταση και αποφάσισε να μετακομίσει σε μια γειτονιά στην περιφέρεια της πόλης. Στην πρωτεύουσα της Πορτογαλίας, Λισαβόνα, ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών ασκεί πίεση στην αγορά κατοικίας. Η Τερέζα, μια 29χρονη project manager, δήλωσε ότι έπρεπε συνεχώς να προσπερνά πλήθη τουριστών που θαύμαζαν τα azulejos (παραδοσιακά πορτογαλικά πλακάκια). «Μετά την πανδημία, οι ψηφιακοί νομάδες έπαιξαν επίσης ρόλο στη στρέβλωση της αγοράς κατοικίας της πόλης», πρόσθεσε η ίδια.

Όσοι ήταν σε θέση να εργάζονται εξ αποστάσεως προσελκύονταν από παροχές όπως η βίζα της Πορτογαλίας για τους ψηφιακούς νομάδες, η οποία προσφέρει μονοετή διαμονή με την απόδειξη ενός ελάχιστου εισοδήματος 2.800 ευρώ το μήνα. Έκτοτε, η Πορτογαλία εφάρμοσε μέτρα καταστολής των παραθεριστικών μισθώσεων και περιόρισε το σύστημα της «χρυσής βίζας», το οποίο προσέφερε στους αλλοδαπούς την ευκαιρία να αποκτήσουν την ιθαγένεια αγοράζοντας ακίνητα αξίας τουλάχιστον 500.000 ευρώ. Η Τερέζα, η οποία δήλωσε ότι είναι τυχερή που μπορεί να νοικιάσει ένα πιο προσιτό διαμέρισμα χρησιμοποιώντας το «μισθωτήριο δεκαετιών» ενός συγγενή της, επέστρεψε στη γενέτειρά της ως απομακρυσμένη υπάλληλος η ίδια, αφού έζησε στη Γαλλία, και αναγνωρίζει την ειρωνεία.

«Οι άνθρωποι είναι ακόμη πιο τσαντισμένοι με τους ψηφιακούς νομάδες, νομίζω – με τον τουρισμό, τουλάχιστον μπορείς να πεις ότι δημιουργεί θέσεις εργασίας. Τα ενοίκια μπορούν να ανέβουν τόσο πολύ επειδή νοικιάζουν σε ανθρώπους χωρίς πορτογαλικούς μισθούς» σημείωσε. Η Τερέζα αισθάνθηκε επίσης ότι τμήματα της Λισαβόνας ομογενοποιούνται, κυριαρχούνται από καφετέριες όπου συγκεντρώνονται remote εργαζόμενοι με τους φορητούς υπολογιστές τους, αλλά όπου οι περισσότεροι Πορτογάλοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις τιμές. Η Φλωρεντία είναι τόσο κορεσμένη από παραθεριστές που η σχεδιάστρια, Καμίλα Τορνα, δήλωσε: «Δεν ακούω σχεδόν καθόλου ιταλικά στους δρόμους – τη μια μέρα είναι όλα γαλλικά, μετά όλα ισπανικά, μετά όλα ρωσικά». «Έρχονται κατά κύματα» είπε, ανάλογα με το ποιος ταξιδιωτικός πράκτορας βρίσκεται στην πόλη.

Όπως και η Άλμπα, η 61χρονη Τόρνα δήλωσε ότι πολλά καταστήματα στη γειτονιά της που απευθύνονται σε κατοίκους έχουν κλείσει. «Πριν από λίγες εβδομάδες, πέρασα αιώνες ψάχνοντας μια στοίβα χαρτί Α4 για τον εκτυπωτή μου, αφού τα καταστήματα χαρτικών που ήξερα έχουν κλείσει. Παλιά υπήρχαν εποχές τουρισμού – τώρα είναι όλο το χρόνο. «Ο ήχος της Φλωρεντίας είναι οι βαλίτσες στα καλντερίμια» είπε, προσθέτοντας ότι πολλά διαμερίσματα στο κτίριό της είναι βραχυχρόνιες μισθώσεις και οι τουρίστες αφήνουν μερικές φορές σκουπίδια στη σκάλα. «Πρέπει να υπάρξει καλύτερη ισορροπία μεταξύ των κατοίκων και των τουριστών» υπογράμμισε. Πέρυσι απαγορεύτηκαν νέες βραχυχρόνιες άδειες στο κέντρο της Φλωρεντίας. Ο Φουστέρ μπορεί να δει τα οφέλη από την υποδοχή διεθνών επισκεπτών στη Μαγιόρκα, αλλά είναι θέμα κλίμακας, είπε. «Ο τουρισμός είναι πολύ σημαντικός και αν εξαφανιστεί, θα γίνουμε φτωχότεροι. Αλλά θέλουμε να διατηρήσουμε το νησί και να έχουμε καλύτερη ποιότητα ζωής και καλύτερη πρόσβαση στη στέγαση. Η διαφοροποίηση [της οικονομίας] είναι η προφανής απάντηση, αλλά αυτό είναι πραγματικά δύσκολο σε αυτό το σημείο» είπε ο ξενοδοχοϋπάλληλος.

Με πληροφορίες από Guardian