Αγχολυτικά στην Ελλάδα: Όλο και χειρότερα

Το διαφωτιστικό ντοκιμαντέρ «Παρ’ τα χάπια σου: Xanax» σε σκηνοθεσία της βραβευμένης με Emmy Μπλερ Φόστερ δεν μπορεί παρά να σε βάλει σε σκέψεις, καθώς ασθενείς και ειδικοί βάζουν στο μικροσκόπιο το ευρέως συνταγογραφούμενο αγχολυτικό. Τα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα που κυκλοφορούν στην αγορά έχουν έναν στόχο: να καταπολεμήσουν το άγχος, αυτό τον βαθύ παραλυτικό πόνο που στερεί τον ύπνο, καθορίζει τη διάθεση και αρπάζει χωρίς έλεος μέρες από τη ζωή μας. Η χρήση φαρμάκων είναι ένας τρόπος να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο για τον οποίο δεν έχουμε φτιαχτεί, αποκομμένοι από τη φυσική ζωή, τη σωματική δραστηριότητα και έχοντας σχεδόν εθιστεί στα φρικτά γεγονότα που παρακολουθούμε μέσω των κινητών μας, όχι όπως παρακολουθούσαμε παλιά τις ειδήσεις, τρεις φορές την ημέρα, αλλά σε 24ωρη βάση, διαρκώς.

Οι αριθμοί μιλούν και λένε ότι το παίρνει ένας στους οκτώ Αμερικανούς. Σε τρία λεπτά είσαι ήρεμος, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα, συνεχίζεις κανονικά, ωστόσο δεν έχεις λύσει κανένα σου πρόβλημα. Απλώς ακολουθείς το αφήγημα που θέλει να διορθώνεις κάτι που χάλασε, αντί να χτίζεις μια αντίσταση του οργανισμού και του εαυτού από την αρχή, κάτι που απαιτεί χρόνο και υπομονή, τα οποία πολλοί σύγχρονοι γιατροί και θεραπευόμενοι δεν διαθέτουν. Στην επιτυχία του Ζάναξ έχουν συντελέσει διάφοροι παράγοντες: η υπερσυνταγογράφησή του, το ότι είναι πάντα διαθέσιμο, το γεγονός ότι το διαφημίζουν όλοι και μιλούν γι’ αυτό όλοι. Οι γιατροί το προτείνουν αμέσως, αντιδρώντας στον συναγερμό που χτυπάει με τη λέξη «άγχος», βοηθώντας στη συγκρότηση μιας πελώριας επιχείρησης.

Το Ζάναξ εμφανίζεται πολύ ψηλά ως απάντηση στην αναζήτηση «Γιατί είμαι τόσο αγχωμένος;», «υπάρχει κάτι που μπορώ να πάρω;» στο Google. Έτσι αρχίζει και το ντοκιμαντέρ. Μιλά για έναν κόσμο που διακατέχεται από ανασφάλεια, ανησυχία και κούραση, μια κοινωνία πιο αγχωμένη από ό,τι συνήθως. Ένα μεγάλο μέρος αυτού του ζητήματος και του εντοπισμού του στις Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να οφείλεται στην αμερικανική νομοθεσία που επιτρέπει τη διαφήμιση φαρμάκων απευθείας στους δυνητικούς καταναλωτές. Στη δεκαετία του 2010, το Ζάναξ ήταν το ναρκωτικό επιλογής για πολλούς ράπερ και influencers μέσα στις διαδικτυακές κοινότητες. Από φαρμακευτικό προϊόν μετατράπηκε σε ναρκωτικό ψυχαγωγίας στα μάτια πολλών.

Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο ντοκιμαντέρ μιλούν διεξοδικά για τις κρίσεις πανικού, το πώς τις βιώνουν, το πώς αισθάνονται και τι τις προκαλεί. Ο εκφοβισμός, η πανδημία και οι περιορισμοί της, το άγχος στο σχολείο και την καριέρα, η γονεϊκότητα, η εμμηνόπαυση είναι κάποιοι από τους επιβαρυντικούς παράγοντες. Το ντοκιμαντέρ εστιάζει επίσης στο ζήτημα του εθισμού που προκαλεί το Ζάναξ. Ο χρήστης εθίζεται πρωτίστως ψυχολογικά, νιώθει σωματική και ψυχική ηρεμία χωρίς να έχει κάνει οτιδήποτε. Το Ζάναξ κάνει όλη τη δουλειά. Οπότε, γιατί όχι στο Ζάναξ; Όπως λένε οι ειδικοί: «Το άγχος προκαλείται από το γεγονός ότι περνάμε πολύ χρόνο χρησιμοποιώντας το κεφάλι μας, όλα συμβαίνουν μέσα σε αυτό. Δεν τρέχουμε μακριά από τις τίγρεις, κάτι που θα ήταν ευκολότερο». Δηλαδή: φοβόμαστε, αλλά δεν το εκτονώνουμε.

Το πρόβλημα εντοπίζεται σε ένα σημείο στην αμυγδαλή, το κέντρο που ρυθμίζει τα συναισθήματα. Όταν αισθάνεται κανείς φόβο ή άγχος, ο εγκέφαλος μεταδίδει ενέργεια στο σώμα, το οποίο στη συνέχεια επιταχύνει. Οι μύες τεντώνονται, οι καρδιακοί παλμοί αυξάνονται, το ίδιο και η εφίδρωση. Στην αρχή αισθανόμαστε υπερκινητικοί και διαυγείς. Παράγουμε αδρεναλίνη που δεν εκτονώνουμε, με αποτέλεσμα την κακή αναπνοή, τη δυσφορία, το αίσθημα του πνιγμού, ενώ οι σφιγμένοι μύες σχεδόν παραλύουν το σώμα. Το «πρόβλημα» με το Ζάναξ είναι ότι η επίδρασή του τελειώνει πολύ γρήγορα. Όσοι το χρησιμοποιούν αυξάνουν τη χρήση του, καταλήγοντας να κάνουν κατάχρηση. Πολλοί φοβούνται ότι μπορεί να είναι η αιτία ορισμένων ασθενειών, όπως η γεροντική άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά δεν υπάρχουν μελέτες που να το αποδεικνύουν. Κανένας όμως δεν αμφισβητεί ότι είναι εθιστικό.

Το ντοκιμαντέρ εξηγεί ότι υπάρχουν κλινικές αποτοξίνωσης από το Ζάναξ, όπως τα κέντρα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά. Μειώνοντας σταδιακά τις δόσεις και με την υποστήριξη των θεραπευτών, καταφέρνει κανείς να βγει από το τούνελ. Τι συμβαίνει όταν το άγχος επιστρέφει και πώς μπορεί να το διαχειριστεί κανείς μέσα στην πίεση του σύγχρονου κόσμου; Οι ειδικοί δεν έχουν καμία αμφιβολία: βρείτε άλλες λύσεις που χαλαρώνουν το σώμα. Φανταστείτε τη ζωή σας αλλιώς, χωρίς φάρμακα, μάθετε να αναπνέετε σωστά, να βγαίνετε έξω, να περνάτε χρόνο στον ήλιο, να κάνετε γιόγκα ή διαλογισμό. Διαλέξτε μια χειρωνακτική εργασία ή μια χειροτεχνία. Όμως το μεγαλύτερο μυστικό είναι να αποφύγει κανείς τη μοναξιά.