Για χρόνια, οι σκανδιναβικές χώρες υπήρξαν πρωτοπόροι στη μετάβαση προς μια κοινωνία χωρίς μετρητά, φέρνοντας τις ψηφιακές πληρωμές στο επίκεντρο της καθημερινότητας. Ωστόσο, η αυξανόμενη γεωπολιτική αστάθεια και οι φόβοι πολέμου έχουν αρχίσει να μεταβάλλουν τη στάση τους απέναντι στο φυσικό χρήμα, αναδεικνύοντας τη σημασία του ως κρίσιμου στοιχείου εθνικής ασφάλειας. Το 2018, ένας πρώην υποδιοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Σουηδίας είχε προβλέψει ότι μέχρι το 2025 τα μετρητά θα είχαν σχεδόν εξαφανιστεί από τη χώρα. Η πραγματικότητα σήμερα επιβεβαιώνει αυτή την πρόβλεψη, καθώς μόλις το 10% των συναλλαγών γίνεται με φυσικό χρήμα. Οι πληρωμές με κάρτες και εφαρμογές όπως το Swish έχουν κατακτήσει την αγορά, ενώ και η Νορβηγία ακολουθεί την ίδια πορεία, διαθέτοντας το χαμηλότερο ποσοστό μετρητών σε κυκλοφορία παγκοσμίως σε σχέση με το ΑΕΠ. Όμως, η επιθετική ψηφιοποίηση των συναλλαγών έχει δημιουργήσει νέους κινδύνους. Το τρέχον διεθνές κλίμα, με τον φόβο πολέμου να κυριαρχεί, έχει αναδείξει σοβαρές ανησυχίες για τις κυβερνοεπιθέσεις, τις διακοπές δικτύου και τις πιθανές επιθέσεις στις κρίσιμες υποδομές. Οι κυβερνήσεις των σκανδιναβικών χωρών, που μέχρι πρότινος επιδίωκαν την πλήρη κατάργηση των μετρητών, αναθεωρούν πλέον τη στρατηγική τους.
Στη Σουηδία, η κυβέρνηση έχει αρχίσει να προετοιμάζει τους πολίτες για σενάρια έκτακτης ανάγκης, όπου οι ψηφιακές πληρωμές ενδέχεται να μην είναι διαθέσιμες. Τον Νοέμβριο, το Υπουργείο Άμυνας διένειμε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο με τίτλο «Αν έρθει η κρίση ή ο πόλεμος», καλώντας τους πολίτες να διατηρούν μετρητά σε διάφορες αξίες για τουλάχιστον μία εβδομάδα. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι θα μπορούν να αγοράζουν τρόφιμα, καύσιμα και είδη πρώτης ανάγκης, ακόμη και αν οι ηλεκτρονικές πληρωμές πάψουν να λειτουργούν. Η Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας, η οποία για χρόνια στήριζε τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, προειδοποιεί τώρα ότι η χώρα πρέπει να διασφαλίσει τη δυνατότητα συναλλαγών ακόμη και σε συνθήκες κρίσης. Οι νέες συνθήκες καθιστούν σαφές πως η εξάλειψη των μετρητών δεν είναι τόσο ακίνδυνη όσο πίστευαν κάποτε οι πολιτικοί και οικονομικοί φορείς.
Η Νορβηγία ακολουθεί το παράδειγμα της Σουηδίας
Στη Νορβηγία, όπου η εφαρμογή Vipps MobilePay έχει καταστήσει τις ψηφιακές συναλλαγές τον κυρίαρχο τρόπο πληρωμών, η κυβέρνηση έχει ήδη εισαγάγει νομοθεσία που επιβάλλει κυρώσεις σε επιχειρήσεις που αρνούνται να δεχτούν μετρητά. Η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και Έκτακτης Ανάγκης, Έμιλι Μελ, είχε προειδοποιήσει ότι αν τα μετρητά εκλείψουν από την καθημερινότητα, «όταν έρθει η κρίση, δεν θα αποτελούν πια πραγματική εναλλακτική λύση».
Οι χώρες που πρωτοστάτησαν στην ψηφιακή επανάσταση του χρήματος φαίνεται πως επιστρέφουν στην παραδοσιακή μορφή του, τουλάχιστον ως εναλλακτική λύση ανάγκης. Η Σουηδία και η Νορβηγία, που κάποτε ονειρεύονταν μια κοινωνία χωρίς μετρητά, συνειδητοποιούν ότι σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες, το φυσικό χρήμα δεν είναι απλώς ένα παρωχημένο κατάλοιπο του παρελθόντος, αλλά ένα απαραίτητο εργαλείο επιβίωσης. Η συζήτηση έχει πλέον μετατοπιστεί από την τεχνολογική καινοτομία στην ασφάλεια και την ετοιμότητα. Σε μια εποχή όπου ο φόβος του πολέμου και των κυβερνοεπιθέσεων είναι πιο έντονος από ποτέ, το χρήμα που μπορείς να κρατήσεις στα χέρια σου αποκτά νέα, ζωτική σημασία.
