Παιδική παχυσαρκία: Τι οδηγεί ένα παιδί στην παχυσαρκία - Αυτοί είναι οι λόγοι
Η παχυσαρκία ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως η μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση σωματικού λίπους, η οποία ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά την υγεία ενός ατόμου. Το φαινόμενο παρουσιάζει αυξητική τάση παγκοσμίως, επηρεάζοντας σημαντικά και τις νεαρές ηλικίες. Η παιδίατρος-παιδοενδοκρινολόγος και επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Μαρία Παπαγιάννη, επισημαίνει ότι η μέτρηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) αποτελεί ένα εργαλείο εκτίμησης της παχυσαρκίας. Ο ΔΜΣ υπολογίζεται ως το πηλίκο του βάρους (σε κιλά) προς το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα). Ενώ στους ενήλικες εφαρμόζονται σταθερά όρια για την κατάταξη (φυσιολογικό βάρος: ΔΜΣ<25, υπέρβαρο: 25≤ΔΜΣ<30, παχυσαρκία: ΔΜΣ≥30), για τα παιδιά και τους εφήβους απαιτείται η χρήση ειδικών διαγραμμάτων ΔΜΣ με βάση τα πρότυπα της International Obesity Task Force (IOTF), λόγω της συνεχούς σωματικής ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 2022 καταγράφηκαν 37 εκατομμύρια παχύσαρκα παιδιά κάτω των 5 ετών και πάνω από 390 εκατομμύρια παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5-19 ετών. Η Ελλάδα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας μεταξύ των χωρών-μελών του Οργανισμού. Μετά την πανδημία COVID-19, η συχνότητα εμφάνισης παχυσαρκίας φαίνεται να έχει αυξηθεί περαιτέρω. Η αιτιολογία της παιδικής παχυσαρκίας περιλαμβάνει γενετικούς, ενδοκρινολογικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς και φαρμακευτικούς παράγοντες. Ωστόσο, σύμφωνα με την κα Παπαγιάννη, οι σημαντικότεροι παράγοντες είναι η κακή διατροφή και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες του περιβάλλοντος.
Ως επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνιση παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία καταγράφονται, μεταξύ άλλων: η παχυσαρκία γονέων, η παρατεταμένη έκθεση σε οθόνες (τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια, κινητά τηλέφωνα), η έλλειψη άσκησης, η ανεπαρκής διάρκεια ύπνου, το μικρό ή μεγάλο βάρος γέννησης, η ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη της μητέρας κατά την κύηση, κινητικές δυσκολίες, γενετικά νοσήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία, καθώς και η λήψη κορτικοστεροειδών.
Η έγκαιρη αναγνώριση του υπερβάλλοντος βάρους είναι κρίσιμη, ωστόσο, επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι σημαντικό ποσοστό γονέων δεν αναγνωρίζει την υπερβαρότητα ή την παχυσαρκία των παιδιών τους.
Η παιδική παχυσαρκία σχετίζεται με πολλαπλές ιατρικές επιπλοκές. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται: ορμονικές διαταραχές, αποφρακτική άπνοια ύπνου, αθηρωματική νόσος από νεαρή ηλικία, δυσλιπιδαιμία, αρτηριακή υπέρταση, λιπώδης διήθηση του ήπατος, προδιαβήτης και διαβήτης τύπου 2. Στα κορίτσια, υπάρχει συσχέτιση με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Επιπλέον, η παχυσαρκία επηρεάζει την ενήβωση και την αύξηση, οδηγώντας σε πιθανή πρώιμη ήβη και χαμηλότερο τελικό ανάστημα σε σχέση με το γενετικό δυναμικό. Η διαχείριση της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους απαιτεί ολιστική προσέγγιση, με συμμετοχή ολόκληρης της οικογένειας. Οι βασικοί άξονες περιλαμβάνουν: την υιοθέτηση ισορροπημένων διατροφικών συνηθειών, την ενίσχυση της φυσικής δραστηριότητας, τον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σε οθόνες και την επαρκή διάρκεια ύπνου. Επιπρόσθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί φαρμακευτική αγωγή ή βαριατρική χειρουργική, υπό αυστηρές ιατρικές ενδείξεις.
