Ένα ιστορικό βήμα για την εθνική κυριαρχία, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη γεωστρατηγική ενίσχυση της χώρας σηματοδοτεί η υιοθέτηση του πρώτου πλήρως θεσμοθετημένου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ), μέσω της έκδοσης της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ). Η σχετική πράξη συγκρότησης δημοσιεύτηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και άλλα συναρμόδια υπουργεία, βάζοντας την Ελλάδα σε τροχιά στρατηγικής οργάνωσης των θαλασσίων ζωνών της, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και την Οδηγία 2014/89/ΕΕ της Ε.Ε. Για πρώτη φορά η Πολιτεία αποτυπώνει επίσημα, με χάρτες και ρυθμιστικό πλαίσιο, τις επιτρεπόμενες χρήσεις και δραστηριότητες στις θαλάσσιες περιοχές της χώρας, ενισχύοντας θεσμικά τη θαλάσσια κυριαρχία, την οικολογική ανθεκτικότητα και τον αναπτυξιακό σχεδιασμό.
Ο ΘΧΣ αποτελεί πολυπαραγοντικό εργαλείο που συνθέτει:
-
περιβαλλοντικές,
-
οικονομικές,
-
ενεργειακές και
-
κοινωνικές παραμέτρους.
Οι στόχοι που υπηρετεί αφορούν, μεταξύ άλλων:
-
Την κλιματική ανθεκτικότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
-
Τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και τις θαλάσσιες μεταφορές.
-
Την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των ενάλιων αρχαιοτήτων.
-
Την εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων.
-
Την προώθηση ιχθυοκαλλιεργειών και διασυνοριακών έργων.
Από την Ευρωπαϊκή υποχρέωση στην εθνική στρατηγική
Η κατάρτιση της ΕΧΣΘΧ ήρθε σε απάντηση της καταδικαστικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (Φεβρουάριος 2024) για την καθυστέρηση εφαρμογής της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ. Όμως πλέον, η χώρα μετατρέπει μια ελλειμματική υποχρέωση σε στρατηγικό πλεονέκτημα. Όπως σημειώνεται, η Στρατηγική ενσωματώνει τις ελληνοϊταλικές και ελληνοαιγυπτιακές συμφωνίες ΑΟΖ, καθώς και τεχνικές αποτυπώσεις της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, χωρίς να αποτελεί διαδικασία οριοθέτησης ή άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η πρωτοβουλία έρχεται σε μια ευαίσθητη συγκυρία για την Ανατολική Μεσόγειο, με την Τουρκία να διατυπώνει συστηματικά ενστάσεις για κάθε ελληνική πρωτοβουλία που ενισχύει τη ρυθμιστική παρουσία της χώρας στον θαλάσσιο χώρο. Ωστόσο, η ελληνική πλευρά τονίζει πως η κατάρτιση του ΘΧΣ δεν συνιστά πολιτική μονομέρεια, αλλά κανονιστική συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό δίκαιο και ενίσχυση της βιώσιμης θαλάσσιας οικονομίας.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός καθιστά εφικτό τον προγραμματισμό έργων, την προσέλκυση επενδύσεων και τη διατήρηση οικολογικών ισορροπιών, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη θεσμική παρουσία της χώρας σε αμφισβητούμενες περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Η διαδικασία, όπως υπογραμμίζεται, δεν ορίζει την ΑΟΖ ούτε προβαίνει σε εθνικές μονομερείς ενέργειες, αλλά οργανώνει με τεχνικά και επιστημονικά κριτήρια τη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων.
Τι προβλέπει ο ΘΧΣ
Γιατί είναι κρίσιμος ο ΘΧΣ;
Διότι για πρώτη φορά χαρτογραφούνται και εξειδικεύονται θεσμικά οι θαλάσσιες χρήσεις, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας και την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Αποτυπώνει ΑΟΖ ή χωρικά ύδατα;
Όχι. Ο χάρτης δεν είναι μέσο οριοθέτησης. Είναι εργαλείο ανάλυσης και διαχείρισης δραστηριοτήτων.
Συνιστά άσκηση κυριαρχίας;
Όχι. Η κυριαρχία προϋπάρχει και δεν τεκμαίρεται από τον σχεδιασμό. Ο ΘΧΣ αποτυπώνει τεχνικά τις δραστηριότητες και όχι νομικές αξιώσεις.
Γιατί τώρα;
Γιατί η χώρα κλείνει εκκρεμότητες και μετατρέπει μια ευρωπαϊκή υποχρέωση σε πυλώνα πολιτικής εθνικής κυριαρχίας, με τεκμηριωμένο και αναπτυξιακό χαρακτήρα.
Απειλεί τον ελληνοτουρκικό διάλογο;
Όχι. Η κυβέρνηση ξεκαθαρίζει ότι η Ελλάδα παραμένει προσηλωμένη στον διάλογο, αλλά δεν παραιτείται από την άσκηση των νόμιμων και κυριαρχικών της εργαλείων.
Με την ΕΧΣΘΧ, η Ελλάδα ενσωματώνει την περιβαλλοντική προστασία, την οικονομική ανάπτυξη και τη γεωπολιτική παρουσία της σε ένα ενιαίο σχέδιο. Το σχέδιο αυτό μετατρέπεται σε βάση για επενδύσεις, ερευνητικά έργα, υποδομές και τουρισμό, ενισχύοντας παράλληλα τη διαφάνεια, τη βιωσιμότητα και τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας. Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει στον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα σχεδιάζει, υπερασπίζεται και αξιοποιεί τη θαλάσσια επικράτειά της. Και το κάνει, αυτή τη φορά, με θεσμική οργάνωση, επιστημονική τεκμηρίωση και στρατηγική σαφήνεια.
