Γράφει η Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Να διδάξουμε στα παιδιά μας την ειρήνη, αλλιώς κάποιος άλλος θα τους διδάξει τη βία.
Colman McCarthy
Μια ιδιαίτερης σημασίας υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας ήρθε στο φως πριν από λίγες ημέρες. Μια μάνα, εδώ στη γειτονική μας πόλη, βασάνιζε συστηματικά όχι μόνο τα τέσσερα ανήλικα παιδιά της, αλλά και τον ίδιο της τον σύζυγο. Και αυτό είναι το στοιχείο που καθιστά την υπόθεση ξεχωριστή, αν όχι μοναδική, στα ελληνικά χρονικά. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο παιδί είναι 17 ετών, η βίαιη συμπεριφορά αυτής της μάνας φαίνεται να έχει ιστορικό αρκετών ετών — μια μεγάλη χρονική περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι γύρω της, κυρίως από την πλευρά του συζύγου, αλλά και από το οικογενειακό της περιβάλλον, παρέμειναν απλοί θεατές. Ίσως εξάντλησαν το «ενδιαφέρον» τους στο επίπεδο του κουτσομπολιού — μάνας, νύφης, κόρης — ανάλογα με τη σχέση που είχε η γυναίκα αυτή με το ευρύτερο περιβάλλον της. Περιβάλλον που γνώριζε, αλλά δεν έκανε τίποτα, όχι για να τη «συνετίσει», αλλά, καλοπροαίρετα, για να τη βοηθήσει.
Γιατί μια γυναίκα που έφερε στον κόσμο τέσσερα παιδιά, δεν μπορεί ξαφνικά να κυριευτεί από αμόκ βίαιης συμπεριφοράς — λεκτικής και σωματικής — ακόμα και απέναντι στον σύντροφό της, τον οποίο ίσως περίμενε να έχει δίπλα της στη φροντίδα, στην ευθύνη, αλλά και στην αγωνία για το αύριο αυτών των παιδιών. Όχι απέναντί της. Η γυναίκα αυτή ένιωθε σιγά-σιγά — ίσως και απότομα — ότι είναι ολομόναχη στον αγώνα, στην ευθύνη, αλλά και στους φόβους της για το κοντινό και μακρινό μέλλον των παιδιών της. Κι εμείς, πριν την καταδικάσουμε, ας προσπαθήσουμε πρώτα να την κατανοήσουμε. Όχι, βέβαια, πως η αγωνία και η μοναξιά δικαιολογούν τη βία απέναντι στα παιδιά της. Όμως, το έχουμε πει πολλές φορές: οι γονείς δεν γεννιούνται με όλα τα προσόντα. Δεν μπορούν να είναι ταυτόχρονα ψυχολόγοι, παιδαγωγοί, διατροφολόγοι και σύμβουλοι. Πώς θα μπορούσαν άλλωστε;
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η συμπεριφορά των γονιών απέναντι στα παιδιά τους — αλλά και μεταξύ τους — δεν υπόκειται σε περιορισμούς. Ο γάμος, η οικογένεια, τα παιδιά δημιουργούν μια νέα συνθήκη. Και σε αυτήν δεν χωρά η βία — ειδικά η σωματική. Ακόμα και η πιο «ανώδυνη» μορφή της είναι εξαιρετικά σοβαρό ζήτημα. Δεν πρέπει να ασκείται για κανέναν απολύτως λόγο. Πρέπει να επισημαίνεται από τα πρώτα συμπτώματα. Και, αν αυτός που την ασκεί είναι η ίδια η μάνα, εκεί χρειάζεται διακριτική παρέμβαση: η συμβουλή μιας υπηρεσίας, όχι η επέμβαση της Αστυνομίας. Για να λυθεί ομαλά, αλλά οριστικά, αυτή η βαρβαρότητα. Η ψυχολογική βία — ακόμη και στην πιο ήπια μορφή της — δεν προσδιορίζεται εύκολα. Εξαρτάται από τον χαρακτήρα, την ψυχοσύνθεση και τη γενικότερη προσωπική και κοινωνική συμπεριφορά του γονέα, κυρίως της μάνας που βρίσκεται συναισθηματικά πιο κοντά στα παιδιά. Όμως όταν η σωματική βία εκλείψει, ή έστω περιοριστεί στο ελάχιστο, τότε συνήθως υποχωρεί και η λεκτική βία.
Ίσως έτσι και στην περίπτωσή μας, το πρόβλημα της βίας να μπορούσε να λυθεί. Δεν γνωρίζουμε αν όταν ήρθε η κοινωνική λειτουργός, ήταν παρών και ο πατέρας, κι αν επιβεβαίωσαν όλοι μαζί πως «όλα είναι καλά». Και μετά από λίγο καιρό, να βρέθηκαν οι ίδιοι — και ο πατέρας και τα παιδιά — να την καταγγέλλουν στην Αστυνομία. Ήξεραν άραγε τι συνέπειες θα μπορούσε να έχει αυτό για τη μητέρα τους; Τελικά, η μάνα αυτή — η μάνα τους — σταυρώθηκε. Και δεν θα αναστηθεί. Γιατί δεν θα μπορέσει ποτέ να κατανοήσει πως η προσφορά της, έστω και με αστοχίες που τις αποδέχτηκε, άξιζε μια τέτοια «ανταμοιβή».
Και τα παιδιά; Πώς ένιωσαν όταν γύρισαν στο σπίτι και κοιμήθηκαν χωρίς τη μάνα τους το πρώτο βράδυ; Και το δεύτερο; Και το τρίτο; Γιατί η απουσία της μάνας είναι, πολλές φορές, πιο οδυνηρή από την παρουσία της. Σήμερα τα παιδιά δεν έχουν συναίσθηση των συνεπειών. Ούτε όταν εξωραΐζουν την οικογενειακή κατάσταση, ούτε όταν υπερβάλλουν καθ’ υπόδειξη και οδηγούν τη μάνα τους στη φυλακή. Πώς θα είναι η ζωή τους από εδώ και πέρα; Θα πηγαίνουν στη φυλακή να τη βλέπουν; Θα θέλει εκείνη να τα δει; Ή μήπως δεν θα την ξαναδούν ποτέ; Τα σκέφτηκαν όλα αυτά τα ενδεχόμενα; Την πιθανή ακραία αντίδραση μιας μάνας που μπορεί να θυσιάσει ακόμη και τα μητρικά της αισθήματα για να διαφυλάξει την αξιοπρέπειά της; Ο επίλογος αυτού του δράματος δεν έχει γραφτεί ακόμη…
