Μεμονωμένο περιστατικό ή προάγγελος μιας νέας εποχής ενεργειακής αστάθειας;
Σταδιακά αποκαθίσταται η ηλεκτροδότηση στην Ισπανία και την Πορτογαλία μετά το πρωτοφανές μπλακ άουτ που παρέλυσε για ώρες την Ιβηρική Χερσόνησο και προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε τμήματα της Γαλλίας. Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση από τη Red Eléctrica, μέχρι τις 02:50 τα ξημερώματα της Τρίτης το 82,4% του ισπανικού δικτύου είχε επανέλθει σε κανονική λειτουργία, ενώ η ηλεκτροδότηση στους υποσταθμούς που τροφοδοτούν τις δημόσιες συγκοινωνίες είχε αποκατασταθεί σε ποσοστό 99,11%.
Παρά την επιστροφή σε καθεστώς σχετικής ομαλότητας, η ανησυχία δεν έχει κοπάσει. Το περιστατικό, που ονομάστηκε «El Cero» («Το Μηδέν»), ανέδειξε την εύθραυστη ισορροπία πάνω στην οποία στηρίζεται η ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης και άνοιξε τον δρόμο σε πλήθος θεωριών συνωμοσίας. Η μαζική διακοπή ηλεκτροδότησης ξύπνησε φόβους που μοιάζουν βγαλμένοι από τηλεοπτικά σενάρια, όπως αυτό της σειράς «Zero Day» του Netflix, όπου μια κυβερνοεπίθεση οδηγεί σε κατάρρευση κρίσιμων υποδομών.
Παρά τις διαβεβαιώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις κυβερνοεπίθεσης, η καχυποψία δεν έχει εκλείψει. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι το μπλακ άουτ συνδέεται με γεωπολιτικές εντάσεις, επικαλούμενοι την πρόσφατη ακύρωση μεγάλης συμφωνίας πώλησης στρατιωτικού υλικού από την Ισπανία στο Ισραήλ. Άλλοι, λιγότερο συνωμοσιολογικά διακείμενοι, αποδίδουν την αστάθεια του δικτύου στην ταχεία στροφή της Ισπανίας προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).
Η Ισπανία, άλλωστε, έχει καταγράψει σημαντικές επιδόσεις στη διείσδυση των ΑΠΕ, με το 56% της συνολικής ενεργειακής παραγωγής για το 2024 να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές – νέο ιστορικό ρεκόρ. Ο στόχος είναι η επίτευξη 81% ως το 2030. Όμως, η ευαλωτότητα των ενεργειακών υποδομών σε συνθήκες ακραίων καιρικών φαινομένων ή τεχνικών βλαβών επανέρχεται στο προσκήνιο, ενισχύοντας τη συζήτηση για την ανάγκη ενίσχυσης της αξιοπιστίας και της ευελιξίας των δικτύων.
Ενδεικτική της έντασης που επικρατεί είναι η απόφαση της ισπανικής κυβέρνησης να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε αρκετές περιοχές, ενώ σήμερα συγκαλείται εκτάκτως το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας υπό την προεδρία του βασιλιά Φιλίππου ΣΤ΄, με αποκλειστικό θέμα την ανάλυση των αιτίων και την αποτροπή μελλοντικών απειλών.
Πού αποδίδεται το μπλακ άουτ μέχρι στιγμής
Στην Πορτογαλία, η εθνική εταιρεία ενέργειας Redes Energéticas Nacionais (REN) απέδωσε την ευθύνη στις ακραίες μεταβολές της θερμοκρασίας στο ισπανικό εσωτερικό, οι οποίες, όπως εξήγησε, προκάλεσαν ένα σπάνιο φυσικό φαινόμενο: «βεβιασμένη ατμοσφαιρική δόνηση». Αυτό οδήγησε σε αποσταθεροποίηση της ροής ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης (400 kV) και στη μείωση της συχνότητας μετάδοσης κάτω από το κρίσιμο όριο των 50Hz, προκαλώντας αλυσιδωτές ανωμαλίες στο ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτροδότησης. Επιστημονικοί κύκλοι επιβεβαιώνουν ότι τέτοιου είδους φαινόμενα, αν και σπάνια, είναι γνωστά στη βιβλιογραφία και μπορούν να πυροδοτήσουν εκτεταμένες διακοπές, ειδικά σε δίκτυα που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε στοχαστικές πηγές ενέργειας όπως ο άνεμος και ο ήλιος.
Μεμονωμένο περιστατικό ή προάγγελος μιας νέας εποχής ενεργειακής αστάθειας;
Καθώς οι έρευνες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και οι επίσημες τοποθετήσεις παραμένουν φειδωλές, το ερώτημα που τίθεται είναι κρίσιμο: Ήταν το «El Cero» ένα τυχαίο, απομονωμένο γεγονός ή μήπως σηματοδοτεί την απαρχή μιας εποχής αυξανόμενων προκλήσεων για τα ενεργειακά δίκτυα της Δύσης; Το μόνο βέβαιο είναι ότι το σοκ από την πρωτοφανή κατάρρευση του ηλεκτρικού συστήματος έχει ήδη ανοίξει έναν νέο κύκλο συζητήσεων για την ενεργειακή ασφάλεια, την τεχνολογική επάρκεια των δικτύων και τις απαιτήσεις που γεννά η μετάβαση σε ένα πιο «πράσινο», αλλά και πιο σύνθετο ενεργειακό μέλλον.
