Σε μια περίοδο δραματικής δημογραφικής μεταβολής, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών προειδοποιεί ότι ο πλανήτης εισέρχεται σε μια νέα φάση μείωσης των γεννήσεων χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Σύμφωνα με έκθεση του Ταμείου του ΟΗΕ για τον Πληθυσμό (UNFPA), εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν τον αριθμό παιδιών που επιθυμούν, λόγω πολυσύνθετων εμποδίων που υπερβαίνουν την απλή βούληση για τεκνοποίηση. Η διεθνής έρευνα, που διεξήχθη σε 14 χώρες αντιπροσωπευτικές του ενός τρίτου του παγκόσμιου πληθυσμού — μεταξύ αυτών οι ΗΠΑ, η Νότια Κορέα, η Ινδία, η Ιταλία και η Σουηδία — ανέδειξε ότι οι κυριότεροι παράγοντες που αποτρέπουν τη δημιουργία οικογένειας είναι οικονομικοί, κοινωνικοί και συναισθηματικοί. Η επικεφαλής της UNFPA, δρ. Ναταλία Κάνεμ, επισημαίνει πως η πραγματική κρίση δεν είναι η υπερπληθυσμιακή έκρηξη, όπως συχνά προβάλλεται, αλλά το αντίθετο: «Η πλειοψηφία των ανθρώπων δηλώνει πως επιθυμεί δύο ή περισσότερα παιδιά, αλλά αισθάνεται ανήμπορη να οικοδομήσει την οικογένεια που θα ήθελε». Η διαπίστωση αυτή ενισχύεται από το εύρημα ότι ένα στα πέντε άτομα έχει λιγότερα παιδιά από όσα θα επιθυμούσε — και αυτό σε χώρες τόσο υψηλού όσο και χαμηλού εισοδήματος.
Τα βασικά αίτια που αποθαρρύνουν την τεκνοποίηση αποτυπώνονται στα εξής σημεία της έκθεσης:
-
Οικονομικό κόστος: Το 39% των συμμετεχόντων επικαλέστηκε ως κύριο εμπόδιο το υψηλό κόστος ανατροφής παιδιών. Το ποσοστό αυτό εκτοξεύεται στο 58% στη Νότια Κορέα, ενώ περιορίζεται στο 19% στη Σουηδία.
-
Έλλειψη χρόνου: Η εντατικοποίηση της εργασίας, οι σύγχρονες αστικές συνθήκες και η δυσκολία εξισορρόπησης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής οδηγούν σε καθυστερημένη ή ματαιωμένη τεκνοποίηση.
-
Υπογονιμότητα: Αν και μόνο το 12% τη δηλώνει ως αιτία, το ποσοστό είναι αισθητά υψηλότερο σε χώρες όπως η Ταϊλάνδη (19%) και οι ΗΠΑ (16%).
-
Κοινωνικές και συντροφικές δυσκολίες: Η αδυναμία εξεύρεσης σταθερού συντρόφου ή η ανασφάλεια απέναντι στη δέσμευση συνιστούν επίσης σημαντικούς ανασταλτικούς παράγοντες.
Ενδεικτικά, το 31% των ατόμων άνω των 50 ετών που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφερε ότι τελικά απέκτησε λιγότερα παιδιά από όσα επιθυμούσε, μια διαπίστωση που επιβεβαιώνει την ύπαρξη μακροχρόνιας ασυμφωνίας μεταξύ επιθυμίας και πραγματικότητας. Η UNFPA προειδοποιεί ότι οι ανησυχίες γύρω από τη δημογραφική κάμψη δεν πρέπει να οδηγήσουν σε σπασμωδικές ή ιδεολογικά φορτισμένες πολιτικές. Όπως αναφέρει η δρ. Κάνεμ, «το εκκρεμές της πολιτικής δεν πρέπει να γέρνει με πανικό. Ούτε προς την κατεύθυνση των αναγκαστικών γεννήσεων, ούτε προς την επιλεκτική αποθάρρυνση των γεννήσεων μέσω περιορισμών σε αναπαραγωγικά ή μεταναστευτικά δικαιώματα». Η UNFPA σημειώνει ότι στο παρελθόν χώρες όπως η Κίνα, η Τουρκία ή η Νότια Κορέα εξέφραζαν ανησυχίες για τον υπερπληθυσμό, ενώ σήμερα επιχειρούν να αντιστρέψουν τη φθίνουσα γεννητικότητα, δίνοντας κίνητρα για τεκνοποίηση. Η έρευνα λειτουργεί ως πρώτη φάση μιας ευρύτερης παγκόσμιας μελέτης που θα καλύψει 50 χώρες εντός του έτους. Παρότι τα δημογραφικά δείγματα σε επιμέρους ηλικιακές ομάδες είναι περιορισμένα, οι ενδείξεις είναι σαφείς: ο κόσμος εισέρχεται σε μια νέα, σιωπηλή κρίση — αυτή της υπογεννητικότητας που δεν οφείλεται σε αδιαφορία, αλλά σε ανημπόρια.
