Απρόσμενη κλιμάκωση σημειώθηκε ενόψει της προγραμματισμένης επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη, στη Λιβύη, καθώς το Υπουργείο Εξωτερικών της προσωρινής κυβέρνησης της Τρίπολης προχώρησε σε αυστηρή ανακοίνωση, κατηγορώντας την Ελλάδα ότι με την αδειοδότηση θαλάσσιων οικοπέδων νοτίως της Κρήτης παραβιάζει κυριαρχικά της δικαιώματα. Η τοποθέτηση αυτή εγείρει σοβαρά διπλωματικά ερωτήματα και δημιουργεί νέες εντάσεις στην προσπάθεια της Αθήνας να διατηρήσει δίαυλο επικοινωνίας με αμφότερες τις πλευρές του διχασμένου λιβυκού κράτους. Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε άμεσα, με πηγές του Υπουργείου Ενέργειας να τονίζουν ότι «η Ελλάδα ασκεί στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα με απόλυτο σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο της Θάλασσας», επαναβεβαιώνοντας ότι η εξωτερική πολιτική της χώρας βασίζεται σε θεσμική συνέχεια και σεβασμό των διεθνών κανόνων. «Δεν εγκαταλείπουμε τον διάλογο», πρόσθεσαν, «αλλά αυτός πρέπει να διεξάγεται στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας». Παράλληλα, κυβερνητικές πηγές τόνιζαν πως ο κ. Γεραπετρίτης θα πραγματοποιήσει κανονικά την επίσκεψή του στη Λιβύη το επόμενο διάστημα.
Η λιβυκή πλευρά εξέφρασε την αντίθεσή της στη δημοσίευση της πρόσκλησης για παραχωρήσεις σε περιοχές εξερεύνησης υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης, υποστηρίζοντας ότι τμήματα αυτών των περιοχών εμπίπτουν σε ζώνες τις οποίες θεωρεί ότι αφορούν τα δικά της κυριαρχικά συμφέροντα. Κάνοντας λόγο για μονομερείς ενέργειες, το ΥΠΕΞ της Τρίπολης χαρακτήρισε την ελληνική κίνηση ως “σαφή παραβίαση” και ζήτησε την αποχή από κάθε σχετική δραστηριότητα χωρίς προηγούμενη διμερή συμφωνία. Την ίδια στιγμή, επανέφερε ρητορικά τη θέση ότι η Μεσόγειος πρέπει να είναι θάλασσα συνεργασίας και ειρήνης, απορρίπτοντας κάθε μονομερή πράξη που μπορεί να επιβαρύνει το ήδη σύνθετο γεωπολιτικό σκηνικό.
Η ελληνική διπλωματία είχε ως στόχο η επίσκεψη του ΥΠΕΞ να περιλάβει τόσο την Τρίπολη όσο και τη Βεγγάζη, σε μια προσπάθεια διατήρησης ισορροπιών και ουσιαστικής επανεκκίνησης των σχέσεων με τις δύο ανταγωνιστικές διοικήσεις. Ωστόσο, η αντίδραση της κυβέρνησης της Τρίπολης εκλαμβάνεται ως έμμεση επαναφορά του τουρκολιβυκού μνημονίου στο προσκήνιο – μιας συμφωνίας που η Αθήνα έχει χαρακτηρίσει άκυρη και αντίθετη με το Δίκαιο της Θάλασσας. Η σχεδιαζόμενη ελληνική αδειοδότηση έγινε βάσει της αρχής της μέσης γραμμής, με τα δύο θαλάσσια οικόπεδα να επικαλύπτουν ενδεχομένως περιοχές τις οποίες η Λιβύη προσεγγίζει μέσα από τη συμφωνία της με την Τουρκία. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια στιγμή που η Αθήνα προσπαθεί να αποκαταστήσει δίαυλο επικοινωνίας με την Ανατολική Λιβύη, η Τρίπολη επιλέγει να επισημοποιήσει την αντίθεσή της, ενισχύοντας τη συνεργασία με την Άγκυρα. Η πρόσφατη συνάντηση του Λίβυου υπουργού Ενέργειας με τον Τούρκο πρέσβη, κατά την οποία συζητήθηκε η επανεκκίνηση της συνεργασίας στους τομείς πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι ενδεικτική της στρατηγικής προσέγγισης των δύο πλευρών.
Παρά την αναστάτωση, στην Αθήνα επικρατεί συγκρατημένη αισιοδοξία. Η διπλωματική απάντηση αναμένεται να αξιοποιήσει την ευκαιρία για πρόταση επανεκκίνησης των συνομιλιών με αμφότερες τις πλευρές της Λιβύης, με στόχο την εξεύρεση συναινετικής λύσης για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Σε περίπτωση αποτυχίας, εξετάζεται το ενδεχόμενο η διαφορά να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, διαδικασία την οποία η Λιβύη έχει ήδη ακολουθήσει στο παρελθόν, σε αντίστοιχες διαφορές με τη Μάλτα και την Τυνησία.
Η παρουσία του Έλληνα πρέσβη Νίκου Γαρίλιδη και του γενικού προξένου στη Βεγγάζη, καθώς και οι επαφές με τον πρόεδρο της λιβυκής Βουλής Ακίλα Σάλεχ, είχαν δημιουργήσει θετικές ενδείξεις για την προγραμματισμένη διπλή επίσκεψη, με σταθμούς τόσο την Τρίπολη όσο και τη Βεγγάζη, και συναντήσεις με την κυβέρνηση της Τρίπολης, τον στρατηγό Χαφτάρ και τον ΥΠΕΞ της ανατολικής κυβέρνησης. Πηγές από το Τομπρούκ διαβεβαίωναν ότι η αρνητική στάση έναντι του τουρκολιβυκού μνημονίου παραμένει αμετάβλητη.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, με ανακοίνωσή του, καταγγέλλει την αντίδραση της λιβυκής πλευράς ως “μια νέα πρόκληση που αποδεικνύει την ευθυγράμμιση Τρίπολης και Βεγγάζης με αναθεωρητικά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο”. Παράλληλα, επιρρίπτει ευθύνες στην κυβέρνηση Μητσοτάκη για έλλειμμα στρατηγικού σχεδιασμού στην εξωτερική πολιτική, κάνοντας λόγο για ακόμη μια διπλωματική αποτυχία σε βάρος των εθνικών συμφερόντων. Ζητά εξηγήσεις για το επίπεδο προετοιμασίας της επίσκεψης του Έλληνα ΥΠΕΞ και καλεί την κυβέρνηση να αναλάβει ενεργό ρόλο σε ευρωπαϊκό και διμερές επίπεδο, διασφαλίζοντας την τήρηση του διεθνούς δικαίου και τη χάραξη αξιόπιστης εξωτερικής πολιτικής.