Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο σκοτεινός άγγελος των ελληνικών γραμμάτων

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης γεννήθηκε το 1888 στην Άρτα από ανώτερη αστική οικογένεια. Άρχισε να γράφει ποιήματα από παιδί. Στα γράμματα εμφανίστηκε επίσημα το 1905, στο περιοδικό Νουμάς. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου το 1909 πήρε δίπλωμα Νομικής, αλλά ποτέ δεν άσκησε το επάγγελμα. Το φθινόπωρο του 1916, μαζί με τον πατέρα του, εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη και προσχώρησαν στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Το πρώτο εξάμηνο του 1917, ο Λαπαθιώτης συνόδευσε τον πατέρα του στην Αίγυπτο για την στρατολόγηση εθελοντών για τον στρατό του κράτους της Θεσσαλονίκης. Στην Αίγυπτο γνώρισε τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Έζησε για περισσότερα από 40 χρόνια στο διώροφο νεοκλασικό της οικογένειάς του κάτω από τον λόφο του Στρέφη, στην Αθήνα. Εκεί έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού έργου του αλλά και εκεί αυτοκτόνησε τη νύχτα της 7ης προς 8η Ιανουαρίου 1944, φτωχός και καταπονημένος από τα ναρκωτικά. Η κηδεία του έγινε με έρανο των φίλων του. Εκτός από ποιήματα, έγραψε επίσης πάνω από 100 πεζογραφήματα, πολλές δεκάδες διηγήματα, καθώς και επιφυλλίδες και κριτικά και αισθητικά κείμενα. Το έργο του βρίσκεται διασκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες. Η μοναδική του ποιητική συλλογή δημοσιεύτηκε το 1939, ενώ μετά τον θάνατό του, ο Άρης Δικταίος εξέδωσε, το 1964, τα ποιήματά του.

Το κινηματογραφικό έργο Μετέωρο και σκιά (1985) βασίζεται στην ζωή του μεγάλου ποιητή

Ερωτικό

Άγνωστο στους πολλούς, αλλά το τραγούδι «Ερωτικό» της Ελευθερίας Αρβανιτάκη βασίζεται στο ομώνυμο ποίημά του.

«Καημός, αλήθεια, να περνώ του έρωτα πάλι το στενό,

ώσπου να πέσει η σκοτεινιά, μια μέρα του θανάτου…

Στενό βαθύ και θλιβερό, που θα θυμάμαι για καιρό,

τι μου στοιχίζει στην καρδιά, το ξαναπέρασμά του.

Ας είναι, ωστόσο, τι ωφελεί; Γυρεύω πάντα το φιλί,

στερνό φιλί, πρώτο φιλί, και με λαχτάρα πόση!

Γυρεύω πάντα το φιλί, που μου το τάξανε πολλοί,

κι όμως δεν μπόρεσε κανείς, ποτέ, να μου το δώσει…».

Η προσωπική ζωή

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης υπήρξε ένας από τους «καταραμένους» και «ιδανικούς αυτόχειρες» της λογοτεχνίας μας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της νεοσυμβολιστικής και νεορομαντικής σχολής. Ανοιχτά ομοφυλόφιλος σε μια δύσκολη εποχή, με ελευθεριάζοντα τρόπο ζωής, εισήλθε σε όψιμη ηλικία στον σκληρό κόσμο των ναρκωτικών αναζητώντας πάντα τη φυγή από την πραγματικότητα. Τα ποιήματά του μπορείτε να τα διαβάσετε εδώ.

Το πικρό τέλος

Αυτοκτόνησε στο σπίτι του το 1944 με το πιστόλι του πατέρα του, στρατιωτικού, ο οποίος πέθανε στις αρχές της γερμανικής Κατοχής, περίπου τέσσερα χρόνια ύστερα από τη μητέρα του ποιητή, αφήνοντάς τον ορφανό, ηθικά και οικονομικά απροστάτευτο. Γιατί παρά τον ελευθεριάζοντα τρόπο διαβίωσής του και την ευφυΐα του, το ταλέντο του, τις σπουδές και τη γλωσσομάθειά του, «ο Λαπαθιώτης δεν κατάφερε ποτέ να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του». Ο ίδιος φιλοξενούσε στο σπίτι του, κατά τα φαινόμενα εν γνώσει του πατέρα του, νεαρούς άντρες του υποκόσμου. Ο ίδιος θεωρούσε την ομοφυλοφιλία ως μια φυσιολογική, αν όχι ανώτερη, πιο εξελιγμένη μορφή σεξουαλικότητας. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ένας από τους φίλους του , «αυτό που κυρίως στάθηκε σαν ο μέγιστος συντελεστής της καταστροφής του ήταν τ’ ότι δεν τον απασχολούσαν οι βιοτικές μέριμνες. Ελεύθερος να ζήσει τη ζωή του όπως ήθελε, άρχισε να κυκλοφορεί μόνο τη νύχτα, εγκαταλειπόμενος με ηδονή στις οποιεσδήποτε, φανερές ή μύχιες τάσεις του, χωρίς την παραμικρή αυτοπειθαρχία».

Το σπίτι του ποιητή στα Εξάρχεια

Το τελευταίο ποίημα

Στο διπλό τεύχος της «Νέας Εστίας» που κυκλοφόρησε 1-15 Ιανουαρίου 1944, η αναγγελία του θανάτου του Λαπαθιώτη συνοδεύθηκε από αυτό το ποίημά του:

«Τ’ όνειρό μου πια δεν είναι να χαρώ, μήτε να ζήσω,

μα να πω μια λέξη μόνο, σα μια φλόγα, – και να σβήσω. /

Κι όσο ζω, κι όσο μαθαίνω, τόσο νιώθω, αλίμονό μου,

το βαθύ και το μεγάλο κι απροσμέτρητο κενό μου… /

Μόνος ήρθα, κάποιο βράδι, μόνος πόνεσα για λίγο,

μόνος έζησα του κάκου – κι όπως ήρθα και θα φύγω».

Η κηδεία του έγινε λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του με χρήματα που συγκέντρωσαν φίλοι του με έρανο.