Υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας –και το ξέρουμε όλοι, έστω κι αν διστάζουμε να το παραδεχτούμε– που κοιτάμε γύρω μας και νιώθουμε ότι μένουμε πίσω. Οι φίλοι μας, οι γνωστοί μας, οι συνάδελφοι, φαίνεται να προοδεύουν, να ανεβαίνουν σκαλιά, να κατακτούν στόχους. Κι εμείς; Στεκόμαστε μπροστά στον καθρέφτη και αναρωτιόμαστε: «Κάνω κάτι λάθος; Γιατί δεν βρίσκομαι κι εγώ εκεί;» Αυτό το αίσθημα σύγκρισης –ακόμη κι αν πρόκειται για τελείως διαφορετικές διαδρομές ζωής και επαγγέλματα ασύμβατα μεταξύ τους, όπως ελεύθερος επαγγελματίας και αρχιτέκτονας ή δικηγόρος– είναι σχεδόν αναπόφευκτο. Κάποια στιγμή, όλοι βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο: να μετράμε τη δική μας πρόοδο με τη μεζούρα των άλλων. Όμως εδώ βρίσκεται και η παγίδα: βλέποντας τους τίτλους, τις αυξήσεις, τις επαγγελματικές επιτυχίες των άλλων, είναι πολύ εύκολο να μεταφράσουμε την πραγματικότητά μας ως «αποτυχία». Και τότε, η αυτοεκτίμηση τσακίζεται. Η αμφισβήτηση γίνεται σκιά.
Η ανθρώπινη φύση της σύγκρισης
Η Dr. Sanam Hafeez, νευροψυχολόγος και διευθύντρια του Comprehend The Mind στη Νέα Υόρκη, εξηγεί ότι η σύγκριση δεν είναι απλώς κοινωνικό φαινόμενο – είναι ενστικτώδης μηχανισμός. «Είναι κομμάτι του DNA μας», λέει χαρακτηριστικά. «Μας νοιάζει πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Αυτό μας κάνει ανθρώπινους». Κοιτάμε τη ζωή των άλλων – τη δουλειά, την οικογένεια, τα ταξίδια – σαν καθρέφτη, ελπίζοντας να δούμε μέσα του την αξία μας. Όμως αυτός ο καθρέφτης είναι συχνά παραμορφωτικός – ειδικά στην εποχή των social media, όπου όλοι φαίνονται χαρούμενοι, επιτυχημένοι και… παντοδύναμοι. Και εμείς, παρακολουθώντας, παγιδευόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο φθόνου, ντροπής και απογοήτευσης. Αν πιάνεις τον εαυτό σου να πέφτει σε αυτό το μοτίβο, η Dr. Hafeez προτείνει τρία καθοριστικά βήματα για να βρεις και πάλι τον εαυτό σου – και να στραφείς από το «τι έχουν οι άλλοι» στο «τι πραγματικά θέλω εγώ».
1. Εντόπισε τι νιώθεις – και γιατί
Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά σου. Όχι επιφανειακά, αλλά ουσιαστικά. Τι σε κάνει να νιώθεις έτσι όταν βλέπεις την πρόοδο των άλλων; Είναι ζήλια; Ή μήπως νιώθεις ανεπαρκής; Πονάς επειδή φοβάσαι ότι δεν είσαι αρκετός; Ή γιατί κάποια όνειρα σου μοιάζουν ακόμα άπιαστα; Η επιστήμη δείχνει ότι το να «βαφτίζουμε» τα συναισθήματά μας –μια τεχνική γνωστή ως affect labeling– μπορεί να μειώσει την έντασή τους και να τα κάνει πιο διαχειρίσιμα. Όταν λοιπόν σε πνίγει η σύγκριση, πάρε μια ανάσα και ρώτα τον εαυτό σου: «Γιατί νιώθω έτσι;» Ίσως δεν φταίνε οι επιτυχίες του άλλου, αλλά η ανασφάλεια που εσύ νιώθεις για τη δική σου πορεία. Ίσως απλώς έχεις ανάγκη να ξεκουραστείς ή να αλλάξεις κατεύθυνση. Και σε τελική ανάλυση –όπως λέει και η Dr. Hafeez– οι άλλοι απλώς κρατούν τον καθρέφτη. Το ζήτημα είναι πάντα τι βλέπεις εσύ μέσα του.
2. Θύμισε στον εαυτό σου τι έχεις ήδη κατακτήσει
Όταν συγκρίνεσαι διαρκώς με τους άλλους, ξεχνάς να κοιτάξεις τι έχεις καταφέρει εσύ. Και όμως, η δική σου διαδρομή έχει επιτυχίες – απλώς ίσως δεν τις βλέπεις πια. Πόσες φορές έχεις προχωρήσει, έχεις αντέξει, έχεις εξελιχθεί, ακόμη και όταν όλα έμοιαζαν στάσιμα; Μπορεί να μην έχεις τίτλους, μπορεί να μη φωτογραφίζεσαι σε βραβεία, αλλά ίσως έχεις φτιάξει μια ισορροπημένη ζωή, έχεις δημιουργήσει σταθερές σχέσεις, έχεις κάνει επιλογές που άλλοι θαύμαζαν σιωπηλά. Η επιτυχία δεν είναι μονοδιάστατη. Δεν μετριέται μόνο σε λεφτά, θέσεις ή αναγνωρισιμότητα. Είναι και η ψυχική ηρεμία. Η εσωτερική πληρότητα. Η δύναμη να μείνεις πιστός στον εαυτό σου. Αν λοιπόν θέλεις να επαναφέρεις το κέντρο σου, κάνε έναν μικρό απολογισμό. Κατέγραψε τι έχεις πετύχει. Ποια εμπόδια ξεπέρασες. Τι σε έκανε δυνατό. Και πάνω απ’ όλα, προσπάθησε να θυμηθείς ποια είναι τα δικά σου μέτρα επιτυχίας – όχι των άλλων.
3. Θέσε στόχους – και βάδισε προς τα εκεί
Αφού κατανοήσεις τα συναισθήματα και θυμηθείς τα βήματα που έχεις ήδη κάνει, ήρθε η ώρα να κοιτάξεις μπροστά. Η σύγκριση μπορεί να γίνει εργαλείο, αρκεί να μη σε καθηλώνει. Χρησιμοποίησέ την για να οραματιστείς τι θέλεις εσύ. Ρώτησε τον εαυτό σου: «Τι μου λείπει; Τι θα ήθελα να αλλάξει στη ζωή μου;» Είναι ένα καλύτερο εισόδημα; Περισσότερος ελεύθερος χρόνος; Μια δημιουργική επανεκκίνηση; Μόλις εντοπίσεις τον στόχο, βάλε στο χαρτί μικρά, συγκεκριμένα βήματα. Όχι ουτοπικά. Ρεαλιστικά. Κι αν τελικά διαπιστώσεις ότι δε θέλεις προαγωγή ή φανταχτερό τίτλο αλλά απλώς να έχεις χρόνο να δεις τους φίλους σου ή να πας ένα ταξίδι, τότε ίσως έχεις ήδη πετύχει περισσότερα απ’ όσο νόμιζες. Η επιτυχία δεν έχει μία όψη. Δεν φοράει μόνο κοστούμι και δεν φαίνεται πάντα στις φωτογραφίες των social. Μπορεί να είναι σιωπηλή, γήινη, βαθιά προσωπική. Το θέμα είναι να αναγνωρίζεις τον δικό σου δρόμο και να τον βαδίζεις με συνέπεια. Και την επόμενη φορά που θα νομίζεις ότι το «γρασίδι είναι πιο πράσινο αλλού», θυμήσου: ο δικός σου κήπος μπορεί ήδη να ανθίζει – αρκεί να τον δεις με τα δικά σου μάτια. Και να τον ποτίσεις με λίγη αγάπη.
