Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου, το Βατικανό έχει βυθιστεί σε ένα πέπλο παγκόσμιου πένθους. Δεκάδες χιλιάδες πιστοί, καθολικοί και μη, καταφθάνουν αδιάκοπα στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για να αποχαιρετήσουν τον άνθρωπο που σφράγισε μια ολόκληρη εποχή με το ταπεινό του πνεύμα, την προσήλωση στην ειρήνη και την πίστη στη δύναμη της αγάπης. Ο Ποντίφικας έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα, σε ηλικία 88 ετών, προκαλώντας βαθιά συγκίνηση στον Καθολικό κόσμο και πέρα από αυτόν. Στο επίκεντρο του πένθους βρίσκεται η σορός του, εκτεθειμένη σε λαϊκό προσκύνημα στον ναό του Βατικανού – μια σιωπηλή και βαριά εικόνα, που θα έπρεπε να αντανακλά τον απόλυτο σεβασμό.
Κι όμως, μέσα σε αυτό το σκηνικό περισυλλογής και κατάνυξης, δεν έλειψαν και τα στιγμιότυπα που προκαλούν απορία, θυμό και πίκρα. Πολλοί από τους επισκέπτες που στάθηκαν υπομονετικά για ώρες στην ουρά, μόλις αντίκρισαν το φέρετρο, δεν δίστασαν να σηκώσουν το κινητό τους τηλέφωνο και να τραβήξουν… selfie. Κάποιοι μάλιστα χρησιμοποίησαν και selfie sticks για να εξασφαλίσουν καλύτερη γωνία.
Η βρετανική εφημερίδα Daily Mail εντόπισε αρκετές από αυτές τις εικόνες στα social media, οι οποίες άμεσα πυροδότησαν κύμα αντιδράσεων. Άνθρωποι που περίμεναν με σεβασμό, χαρακτήρισαν τις πράξεις αυτές «κακόγουστες» και «λυπηρές». «Ήταν ντροπιαστικό να βλέπεις τέτοια ασέβεια», σχολίασε μια γυναίκα που επισκέφθηκε τη σορό με τον σύζυγό της, κρατώντας τα κινητά τους στις τσέπες. Παρότι οι ιταλικές Αρχές δεν έχουν επιβάλει απαγόρευση φωτογράφισης, άνδρες ασφαλείας του Βατικανού επιχείρησαν να περιορίσουν τη χρήση κινητών μέσα στη Βασιλική. Ωστόσο, αρκετοί προσκυνητές βρήκαν τρόπο να παρακάμψουν τις συστάσεις και να απαθανατίσουν τη στιγμή – ακόμη και μοναχές εντοπίστηκαν να τραβούν φωτογραφίες μπροστά στη σορό του Πάπα.
Η selfie πάνω απ’ όλα
Αυτό που προκαλεί ίσως τη μεγαλύτερη θλίψη δεν είναι μόνο η αδιανόητη εικόνα ανθρώπων που ποζάρουν δίπλα στο φέρετρο. Είναι η βαθύτερη ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου να επιβεβαιωθεί μέσω της εικόνας – ακόμα κι όταν αυτή καταγράφει τον θάνατο. Η selfie δίπλα στη σορό δεν είναι μια ατυχή στιγμή. Είναι το σύμπτωμα μιας εποχής που έχει κάνει το πένθος θέαμα και τη μνήμη περιεχόμενο. Στιγμές που θα έπρεπε να σφραγίζονται με σιωπή, περισυλλογή και σεβασμό, μετατρέπονται σε ψηφιακά “stories”, σε υλικό για likes και κοινοποιήσεις. Αυτή η βαθιά ανάγκη να «είσαι παρών» όχι με την ψυχή σου, αλλά με την εικόνα σου, καθρεφτίζει μια κοινωνία που φοβάται τη σιωπή, τη μοναξιά, ακόμη και τον ίδιο τον θάνατο. Ο φακός του κινητού γίνεται φίλτρο μέσα από το οποίο βλέπουμε τον κόσμο – ακόμα και όταν εκείνος σιωπά για πάντα.
Η τελευταία επιθυμία του Φραγκίσκου
Η εξόδιος ακολουθία του Πάπα Φραγκίσκου θα τελεστεί το πρωί του Σαββάτου, στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου. Χιλιάδες πιστοί αναμένονται να δώσουν το «παρών», μαζί με πλήθος ηγετών από όλο τον κόσμο: ο Πρίγκιπας της Ουαλίας ως εκπρόσωπος της βρετανικής βασιλικής οικογένειας, ο Βρετανός Πρωθυπουργός σερ Κιρ Στάρμερ, και οι πρόεδροι Τραμπ, Μακρόν και Ζελένσκι. Σε μια ιστορική απόκλιση από το καθιερωμένο τελετουργικό, ο Φραγκίσκος, πιστός στην ταπεινή και αντισυμβατική του φύση, ζήτησε να μη ταφεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπως συνηθίζεται, αλλά στην Santa Maria Maggiore – έναν τόπο ιερό, που συμβολίζει την απλότητα, τη χάρη και την πίστη του λαού.