Μαρλέν Ένγκελχορν: Η κληρονόμος που χάρισε 25 εκατ. ευρώ

Στον κόσμο των κληρονόμων, όπου η περιουσία αντιμετωπίζεται ως πεπρωμένο και το χρήμα ως αναφαίρετο δικαίωμα, η Μαρλέν Ένγκελχορν, μια 33χρονη από τη Γερμανία με αυστριακές ρίζες, προκάλεσε θόρυβο. Όχι για όσα απέκτησε, αλλά για όσα επέλεξε να αποποιηθεί. Μετά τον θάνατο της γιαγιάς της, Τράουντλ Ένγκελχορν-Βεκιάτο –απόγονης του ιδρυτή του βιομηχανικού κολοσσού BASF– η Μαρλέν κληρονόμησε σχεδόν 27 εκατομμύρια ευρώ. Αντί να τα αξιοποιήσει για να εδραιώσει μια ζωή προνομίων, έκανε κάτι σπάνιο: τα μοίρασε. Σε οργανώσεις, συλλόγους, πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών. Όχι από φιλανθρωπία, όπως λέει. Από πεποίθηση ότι η κληρονομιά είναι δομικά άδικη. «Ήμουν φοιτήτρια λογοτεχνίας. Δεν δούλεψα, ούτε έκανα κάτι για να αξίζω αυτά τα χρήματα», δηλώνει. «Η κληρονομιά δεν είναι δώρο – είναι κοινωνική ανισότητα σε αργή κίνηση».

Με παιδικά χαρακτηριστικά και κοφτερό πολιτικό λόγο, η Ένγκελχορν παραδέχεται ότι χρειάστηκε χρόνο για να κατανοήσει τη θέση της. «Το να γεννηθείς πλούσιος έχει κάτι σχεδόν μεταφυσικό. Ζεις σε έναν απομονωμένο κόσμο, όπου όλα είναι πληρωμένα εκ των προτέρων». Αυτή η απομόνωση, όπως λέει, δεν είναι προνόμιο αλλά παγίδα: ιδιωτικά σχολεία, ιδιωτική ιατρική περίθαλψη, φρουρούμενες συνοικίες, «μια κοινωνία μέσα στην κοινωνία».

Απόγονος του Φρίντριχ Ένγκελχορν, ιδρυτή της BASF, μεγάλωσε βλέποντας πώς οι ισχυροί μπορούν να «αγοράζουν» πολιτικές αποφάσεις. Αυτή η συνειδητοποίηση την οδήγησε να ασκήσει δημόσια σκληρή κριτική στο ίδιο το σύστημα που τη γέννησε. Στο βιβλίο της «Το Χρήμα: Δύναμη, Πλούτος, Αδικία» (εκδ. Massot, 2024), αποδομεί όχι μόνο την προσωπική της πορεία αλλά και τη βαθιά αντιδημοκρατική φύση της συσσώρευσης πλούτου. «Ο υπερβολικός ιδιωτικός πλούτος δεν είναι απλώς πρόβλημα – είναι απειλή για τη δημοκρατία», γράφει.

Η απόφασή της να δωρίσει το 92% της περιουσίας της δεν συνοδεύτηκε από ιδρύματα με το όνομά της ή φωτογραφίες κορδέλας. Αντίθετα, απορρίπτει ανοιχτά τη φιλανθρωπία, που θεωρεί πλυντήριο συνείδησης για τους πλούσιους: «Οι φιλανθρωπικές δωρεές επιτρέπουν στους πλούσιους να αγοράζουν καλή φήμη και ταυτόχρονα να αποφεύγουν την ουσιαστική συνεισφορά στο κοινό καλό: τη δίκαιη φορολόγηση». Για τη διανομή των χρημάτων της, συνέστησε μια πολίτικη συνέλευση 50 πολιτών, οι οποίοι επελέγησαν ώστε να αντανακλούν τη δημογραφική ποικιλομορφία της Αυστρίας. Μετά από μήνες συζητήσεων, αποφάσισαν τη στήριξη 77 οργανώσεων: από μικρούς περιβαλλοντικούς συλλόγους μέχρι πρωτοβουλίες στήριξης γυναικών-θυμάτων βίας. Το ποσό κάθε δωρεάς κυμάνθηκε μεταξύ 40.000 και 1,6 εκατομμυρίων ευρώ.

«Tax me now»: Το κίνημα των πλουσίων ενάντια στον πλούτο

Η Ένγκελχορν δεν σταμάτησε στη δωρεά. Έγινε ηγετική φωνή του κινήματος «Tax Me Now», ζητώντας την επαναφορά του φόρου κληρονομιάς στην Αυστρία, που καταργήθηκε το 2008. Στέκεται στο πλευρό εκατομμυριούχων σε Ευρώπη και ΗΠΑ που απαιτούν προοδευτική φορολόγηση αντί για εξαγνιστικές φιλανθρωπίες. Το 2025, το ποσό που αναμένεται να αλλάξει χέρια μέσω κληρονομιών στις αναπτυγμένες οικονομίες αγγίζει τα 5,6 τρισεκατομμύρια ευρώ – σχεδόν το 10% του συνολικού ΑΕΠ τους. Το 2023, 53 άνθρωποι έγιναν δισεκατομμυριούχοι μόνο από κληρονομιές, σύμφωνα με τον Economist. Για την Ένγκελχορν, αυτή η αριθμητική ισοδυναμεί με ηθική αποτυχία. «Δεν είναι τυχαίο που η μεσαία τάξη αισθάνεται προδομένη και ο λαϊκισμός φουντώνει», προειδοποιεί. «Όσο οι ανισότητες μεγαλώνουν, οι κοινωνίες διαβρώνονται από μέσα».

Τον Ιανουάριο, στο ετήσιο φόρουμ του Νταβός, το βλέμμα όλων έπεσε πάνω της: με λευκό φούτερ και κόκκινα γράμματα που έγραφαν «Tax the rich!», η Μαρλέν Ένγκελχορν περπατούσε ανάμεσα σε δισεκατομμυριούχους και ηγέτες. Εκεί όπου οι λίγοι αποφασίζουν για τους πολλούς, εκείνη ύψωσε φωνή. «Δεν με αφορά πώς με βλέπουν οι υπόλοιποι κληρονόμοι. Με αφορά ότι κάποιοι αγωνίζονται και πεινούν επειδή εμείς έχουμε παραπάνω απ’ όσα μας αναλογούν».